«ثبت اصفهان» می‌تواند سوادی بصری برای درک اسناد گذشتگان ایجاد کند

به گزارش خبرنگار مهر، آئین رونمایی از اولین کتاب از سری کتاب‌های ثبت اصفهان با عنوان «خیابان و محله‌های مسجد سید» شامگاه پنجشنبه برگزار شد.

محمد رضا رحیم زاده، استادیار معماری دانشگاه هنر اصفهان، در این آئین رونمایی اظهار داشت: مستند نگاری امروزه بسیار مهم است و هرچه از زمان گذشته به زمان حال حرکت کردیم این اهمیت بیشتر شده است. امروزه منطق مکانیکی و زور بازو خیلی بیشتر از توان تغییر خودمان رشد کرده است. علم در وهله اول قرار بوده است که پنجره‌ای به درون انسان باز کند ولی از یک زمان به بعد علم به چیزی تبدیل شد که انسان به وسیله آن دنیای بیرونی خود را تغییر دهد. ضرب‌المثل معروفی وجود دارد که می‌گوید «ما کارهای خیلی سخت را آنی انجام می‌دهیم اما کارهای محال کمی طول می‌کشد.»

وی افزود: سرعت تغییرات در دنیای امروز به شدت زیاد شده است و چون ما یاد گرفته‌ایم مطابق با آنچه خودمان می‌خواهیم جهان خود از جمله شهرها را تغییر بدهیم، زبان طبیعت و شهر را یاد نگرفته‌ایم بنابراین در یک حالت گفتگو با طبیعت و شهر قرار نداریم و همانند فرمانده‌ای هستیم که فقط دستور می‌دهد. این مسئله نیز پیامدهای صدمه‌باری به دنبال داشته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان گفت: امروزه تقریباً به جایی رسیده‌ایم که هر اقدامی انجام می‌دهیم به محیط زیست ضربه می‌زند، بنابراین باید روش خود را تغییر دهیم. در این دوره رشد شتابان که با شعار «جدیدتر، بهتر است» مواجه هستیم، به نظر می‌رسد همه چیز در حال تغییر است. به همین دلیل در این دوره سند و مستندنگاری بسیار اهمیت دارد.

رحیم زاده گفت: عکس‌هایی که ۳۰ سال پیش گرفته شده؛ امروز به اسناد ارزشمندی تبدیل شده است. برای اینکه بتوانیم اتفاقات رخ داده را مطالعه کنیم، به این اسناد نیاز داریم. تولید و نگه داشتن سندهایی که واقعاً شرایط سند بودن را داشته باشد، می‌تواند یکی از مهم‌ترین ملزومات هر شهر مدرن باشد؛ حتی در شهر کاملاً مدرنی مثل شیکاگو، چه برسد به شهری مانند اصفهان. عکاسی این کار را بسیار آسان کرده است. مجموعه کتاب ثبت اصفهان، مجموعه نفیسی از زندگی مردم است که بسیار ارزش دارد. امیدوارم این فعالیت ادامه پیدا کند و در این مرحله متوقف نشود. متأسفانه در برهه‌ای از زمان قرار داریم که یک اقدام شهری مثل ساخت ساختمان یا خیابان می‌تواند بخشی از آثار گذشته را از بین ببرد.

وی اظهار داشت: نکته دوم که به مراتب از نکته اول مهم‌تر است، به فضیلت خویش‌مستندنگاری یا خویش‌نگاری به مثابه نوعی از خویش‌کاری مربوط می‌شود. مستند کردن خوب است اما زمانی که ما خودمان بتوانیم به خودمان توجه کنیم و خودمان را مستند کنیم، مزیت بیشتری نسبت به وقتی که عکاسان خارجی این کار را انجام می‌دهند، ایجاد می‌شود. مستند کردن فقط نوشتن یا عکس گرفتن نیست که اگر این‌گونه بود دوربین‌های مداربسته بهترین مستندنگار بود اما این‌گونه نیست. مستند ساز و مستند نگاری حاضر یک مواجهه خلاق و طرح پرسش برخواسته از حیرت به وجود می‌آید.

عضو هیئت علمی معماری دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه یادداشت دهخدا به دلیل اینکه چیزی را مستند می‌کند ارزش دارد، گفت: بنابراین مستند کردن خود از خود، یک توجه را نشان می‌دهد و به همین دلیل ارزش ویژه‌ای دارد. اصفهان در این مسیر پیشرو بوده است و امیدواریم سایر شهرها نیز این مسئله را یاد بگیرند.

رحیم زاده با اشاره به اهمیت «حیرت» بیان داشت: ما نمی‌توانیم در زندگی روزمره حیرت کنیم، حیرت مخصوص افراد خاص است. کسی که به این سینا یا سهره‌وردی تبدیل می‌شود، کسی است که به حال حیرت رسیده و این کاری است که توسط یک هنرمند انجام می‌شود؛ هنرمند متفکر. فلسفه و هنر هر دو با حیرت آغاز می‌شوند. درک حیرت آغاز معماری و خوشنویسی است؛ کارهای خارق‌العاده از اینجا شروع می‌شود. این خارق‌العاده بودن یک وجه مثبت و یک وجه منفی دارد. گاه فرد برای خارق العاده بودن زندگی روزمره خود را رها می‌کند که درست نیست اما در گونه دیگر فرد ضمن پیوند داشتن با زندگی روزمره به حیرت دست پیدا می‌کند که این حالت دوم ارزشمند است.

وی افزود: عکاسی وابسته به یک چیز بیرونی است و بنابراین نشان از اتصال عکاس با سوژه دارد. اگر بتوانیم با به وسیله عکاسی با جهان زاینده‌ای که این عکس را به وجود آورده ارتباط برقرار کنیم، می‌توانیم به حیرت دست یابیم. ما در حال تبدیل شدن به توریست شهرهای خود هستیم. ما امروز اسم سخیف صنایع دستی را روی هنری و ابزاری می‌گذاریم که برای زندگی بهتر انسان به وجود آمده اما با این تغییر اسم به وسیله‌ای تبدیل می‌شود که هیچ کاربردی ندارند یا به میراث فرهنگی خود می‌گوئیم «آثار باستانی» و یا به آثار حکمی می‌گوئیم «ادبیات». شهر خلاق شهری است که به سرچشمه‌های هنر خود وصل است.

استادیاری معماری دانشگاه هنر اصفهان با تقدیر از پروژه ثبت اصفهان گفت: این نشان می‌دهد هنوز کسانی در این شهر وجود دارند که ظرافت‌ها را درک می‌کنند. باید این پروژه معرفی شود تا شهرهای دیگر هم آن را یاد بگیرند.

رحیم زاده اظهار داشت: سومین نکته مهم درباره این پروژه این است که یک سواد بصری برای قرائت کردن نگارگری‌ها، کتیبه‌ها و همه اسنادی که از گذشتگان برای ما باقی مانده است، ایجاد می‌کند البته مشروط بر اینکه توسعه یابد.

وی اضافه کرد: وقتی موقعیت‌های مختلفی را در این عکس‌ها می‌بینیم، در می‌یابیم که الگوهای ثابتی بین ما و گذشتگان ما وجود دارد؛ ما هنوز فرزندان افرادی هستیم که هزاران سال پیش در این مکان می‌زیسته‌اند. تغییرات کوچک و سطحی به قدری ما را به خودمان مشغول کرده که تصور می‌کنیم در دنیای دیگری زندگی می‌کنیم و برای آن اسم‌هایی مثل عصر ارتباطات و کامپیوتر می‌گذاریم در حالی که اگر به خوبی دقت کنیم متوجه وجود شباهت‌هایی بین خودمان و پیشینیانمان می‌شویم. ما نباید مثل یک نقطه سرگردان در جهان عمل کنیم.

شهرام احمد زاده ترکمانی، سرپرست پروژه ثبت اصفهان، نیز در این مراسم اظهار داشت: ایده اولیه این پروژه از سال ۹۶ در کانون عکاسان شکل گرفت. عکاسی پتانسیل بسیار بالایی در انجام پژوهش‌ها دارد و ما تا پیش از این از این مهم غافل بودیم. پیشتر پروژه «فقدان» درباره خشکی زاینده رود و بافت تاریخی اصفهان که با زاینده رود شکل گرفته بود و اکنون در حال تغییر است، انجام شد که مقدمه‌ای بر اجرای پروژه ثبت اصفهان شد.

وی افزود: عکاسان زیادی در اصفهان وجود دارد اما اگر به صورت واقع‌بینانه نگاه کنیم، در می‌یابیم که بسیاری از آن‌ها نمی‌دانند باید چه کاری انجام دهند. بیشتر این افراد دوست دارند شبیه فرد دیگری شوند اما این تقلیل عکاسی است. ما می‌توانیم از عکاسان کی گروه تشکیل دهیم و به صورت هدفمند به انجام یک کار ارزشمند بپردازیم.

پس از سخنرانی سرپرست پروژه ثبت اصفهان، اولین کتاب از سری کتاب‌های پروژه ثبت اصفهان با عنوان «خیابان و محله‌های مسجد سید» با حضور محمد رضا رحیم زاده، ناصر نوروززاده چگینی، شهرام احمد زاده، سید محمد طباطبایی، احمد نوری، علی عطریان و پریسا فهامی رونمایی شد.