خبرگزاری مهر- گروه بین الملل: در حالیکه ۱۰۰ روز به برگزاری انتخابات پارلمانی در اراضی اشغالی باقیست حزب راستگرای افراطی صهیونیسم مذهبی موفق شده خود را در سپهر سیاسی رژیم صهیونیستی تثبیت کرده و در بیشتر نظرسنجی‌ها ۱۰ کرسی را به خود اختصاص دهد.
سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ را می‌توان دوره بازیگری بلامنازع «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر پیشین و رهبر حزب لیکود در سپهر سیاسی رژیم صهیونیستی دانست. اعتبار بالای بی بی در این دوره باعث می‌شد احزاب مختلف و حتی نیروهای چپ‌گرا و میانه‌رو نیز برای همکاری و نقش آفرینی در کابینه‌های ائتلافی او از یکدیگر سبقت بگیرند. اما مشی تکروانه، اقتدارطلبانه و شخص‌محور وی رفته رفته باعث شد به ترتیب احزاب جناح چپ – میانه همکاری با او را تحریم کنند.
با سرایت این ویروس به برخی از شخصیت‌ها و احزاب جناح راست، عرصه بر نتانیاهو تنگ‌تر و تنگ‌تر شد. «آویگدور لیبرمن»، رهبر حزب اسرائیل خانه ما نخستین سیاستمدار راست‌گرا بود که از اواخر سال ۲۰۱۸ همکاری با بی بی را خاتمه داد و هم او بود که پس از انتخابات آوریل ۲۰۱۹، جناح راست – مذهبی را علی‌رغم برخورداری از ۶۵ کرسی، از تشکیل مجدد کابینه محروم ساخت.
جدا شدن «گیدعون صعر» از حزب لیکود در اواخر سال ۲۰۲۰ دومین ضربه بزرگ را به نتانیاهو از درون جناح راست وارد کرد و نهایتاً شکل‌گیری تصویر عمومی از ناتوانی نتانیاهو در تشکیل کابینه از یکسو و اشتیاق «نفتالی بنت»، رهبر پیشین حزب دست راستی یامیناه برای نخست وزیری از سوی دیگر نیز باعث شد یامیناه به عنوان سومین حزب دارای گرایش راست از نتانیاهو ببرد و با مخالفان او کابینه تشکیل دهد.
وقتی ریزش‌ها علیه نتانیاهو از اواخر سال ۲۰۱۸ به جناح راست سرایت کرد، بی بی به صرافت آن افتاد که برای خود رویش‌های جدیدی نیز رقم بزند. برای این منظور نتانیاهو متوجه مجموعه‌ای از احزاب کوچک دست راستی شد که عمدتاً گرایش راست افراطی داشتند. بدین ترتیب احزاب «خانه یهودی»، «اتحادیه ملی» (که از سال ۲۰۲۱ با نام صهیونیسم مذهبی فعالیت می‌کند) و «قدرت یهودی» ائتلافی با عنوان «اتحادیه احزاب دست راستی» تشکیل دادند. مسلماً این احزاب بدون ائتلاف و تجمیع آرایشان هیچ شانسی برای گذر از حد نصاب ۳.۲۵ درصدی جهت ورود به کنست نداشتند. در انتخابات آوریل ۲۰۱۹ این ائتلاف موفق به کسب ۵ کرسی شد.
چند ماه بعد وقتی انتخابات مجددی در سپتامبر همان سال برگزار شد، ائتلاف مذکور با حزب «راست جدید» به رهبری نفتالی بنت و «آیلت شَکِد» نیز به توافق رسید و با عنوان «یامیناه» به رقابت پرداخت و ۷ کرسی را به دست آورد. البته حزب راست افراطی قدرت یهودی به رهبری «ایتمار بن گویر» به این ائتلاف راه نیافت و ناچار شد به تنهایی وارد انتخابات شود. در نتیجه این وضعیت حزب قدرت یهودی با کسب ۱.۹ درصد کل آرا (یعنی اندکی بیش از۸۳ هزار رأی) عملاً رأی لازم برای کسب ۲ کرسی را از کف نتانیاهو خارج کرد. همین رویداد در انتخابات مارس ۲۰۲۰ نیز با شدت کمتری تکرار شد و این بار حزب قدرت یهودی نزدیک به ۲۰ هزار رأی به دست آورد و عملاً به هدر داد.
صهیونیسم مذهبی از مهره دست‌آموز تا مانع ائتلاف
پس از افول ائتلاف بی بی با «بنی گانتز» در نوامبر ۲۰۲۰ و قرار گرفتن رژیم صهیونیستی در مسیر انتخابات چهارم، «بتصلائل اصموطریچ»، رهبر حزب راست افراطی صهیونیسم مذهبی (اتحادیه ملی سابق) که مخالف جاه‌طلبی‌های نفتالی بنت برای نخست وزیری بود، از ائتلاف یامیناه خارج شد و تلاش کرد خود ائتلافی با گرایش راست افراطی تشکیل دهد. با کمک و فشار نتانیاهو دو حزب قدرت یهودی و «نوام» نیز به ائتلاف صهیونیسم مذهبی پیوستند. کمک‌های نتانیاهو به این ائتلاف در این حد باقی نماند و بی بی برای آنکه بن‌گویر را به حضور در ائتلاف صهیونیسم مذهبی راضی کند، حاضر شد یکی از کرسی‌های فهرست انتخاباتی لیکود را به وی بدهد تا اگر حتی بن گویر نتوانست از طریق فهرست انتخاباتی صهیونیسم مذهبی امکان حضور در کنست را پیدا کند نیز حتماً کرسی او در کنست تضمین شود.
بی بی حتی فراتر از این با حزب صهیونیسم مذهبی توافق «تجمیع آرا» بست که باعث می شد اگر میزانی از رأی یکی از این دو حزب باقی بماند که به اندازه کسب یک کرسی نباشد به حزب دیگر انتقال پیدا کند. در چنین شرایطی و برخلاف انتظارات در انتخابات مارس ۲۰۲۱، ۲۲۵ هزار رأی (۵.۱ درصد کل آرا) را به دست آورده و ۶ کرسی کنست را اشغال کردند.
این حزب پلتفورم انتخاباتی خود را بر مدار «تعریف هویت ملی براساس یهودیت»، «مخالفت با هرگونه واگذرای امتیازات سرزمینی به طرف فلسطینی»، «انضمام سراسر کرانه باختری به اراضی اشغالی»، «مخالفت با ازدواج همجنسگرایان»، «افزایش بودجه نهادهای آموزش مذهب یهود»، «کاهش چشمگیر قدرت دیوانعالی»، «توسعه شهرک‌های یهودی‌نشین در کرانه باختری و نقب و جلیل»، «تسهیل مهاجرت یهودیان به اراضی اشغالی» استوار کرده بود و خواستار محدود کردن اعراب ساکن اراضی اشغالی بود.
پس از برگزاری انتخابات مارس ۲۰۲۱ مشخص شد احزاب هوادار نتانیاهو (لیکود، یهودیت متحد توراه، شاص و صهیونیسم مذهبی) روی هم رفته ۵۲ کرسی به دست آورده‌اند و حتی اگر ۷ کرسی حزب یامیناه نیز به آن اضافه شود باز هم ۲ کرسی از ۶۱ کرسی لازم برای تشکیل ائتلاف کمتر است. به همین دلیل حزب لیکود همزمان با تلاش برای کمک به حزب راست افراطی صهیونیسم مذهبی، اقدام به جلب آرای شهروندان عرب رژیم نیز می کرد. نهایتاً برای حل این بحران نمایندگان حزب لیکود رهسپار دیدار با «منصور عباس»، رهبر فهرست متحد عربی (رعم) شدند و سعی کردند با او به نوعی از توافق برای حمایت از تشکیل کابینه ای به رهبری نتانیاهو برسند.
همکاری میان جناح «راست - مذهبی» و حزب رعم برای تشکیل کابینه می‌توانست سه حالت متفاوت به خود بگیرد. اولاً اینکه حزب عربی رعم به طور رسمی به ائتلاف بپیوندد و بخشی از کابینه باشد که البته با شخصیت‌های ضد عربی همچون اصموطریچ و بن گویر عملیاتی به نظر نمیرسید.
دومین حالت آن بود که حزب رعم بیرون از ائتلاف باقی بماند ولی به کابینه رأی اعتماد دهد و در رأی گیریها از ائتلاف جناح راست حمایت کند. اما اصموطریچ اعلام کرد اجازه نخواهد داد کابینه جناح راست به رأی منصور عباس متکی شود و با این گزینه هم مخالفت کرد.
سومین و آخرین سناریو این بود که منصور عباس و سه نماینده دیگر حزب او یا در جلسه اخذ رأی اعتماد غیبت کنند و یا رأی ممتنع دهند که در این صورت کابینه نتانیاهو می‌توانست به عنوان یک «ائتلاف اقلیتی» مشغول به کار شود، اما اصموطریچ این گزینه را نیز وتو کرد و گفت اگر حاضر به هیچ سطحی از همکاری با منصور عباس نیست و اگر قرار باشد غیبت نمایندگان حزب رعم، ائتلاف را به قدرت برساند، خود به این ائتلاف رأی منفی خواهد داد. بدین ترتیب به نظر می‌رسد تحول حزب صهیونیسم مذهبی از «حمایت انفعالی» از نتانیاهو به «خط مشی گذاشتن برای او» با سرعت بی سابقه ای به وقوع پیوست و حزبی که با حمایت مستقیم نتانیاهو موفق به حضور در کنست شد، امکان تشکیل کابینه را از او گرفت.
تثبیت استحکام صهیونیسم مذهبی
تحولات سیاسی دو ماه اخیر و انحلال مجدد پارلمان و برنامه ریزی برای برگزاری انتخابات زودهنگام در اول نوامبر ۲۰۲۲، باعث شد صهیونیسم مذهبی با وجود آنکه عنوان یک حزب راست افراطی را یدک می‌کشد، به حزبی با دست کم ۱۰ کرسی مبدل شده که می‌تواند هم در تشکیل ائتلاف نقش بسیار مهم‌تری ایفا کند و هم سیاست‌ها و خطوط قرمز بیشتری برای کابینه ائتلافی ترسیم کند. حزب صهیونیسم مذهبی در یک سال اخیر موفق شده از حاشیه سپهر سیاسی رژیم صهیونیستی به مرکز آن حرکت کند و لذا تشکیل ائتلاف به رهبری حزب لیکود در چنین شرایطی متفاوت با قبل خواهد بود.
شاید بتوان گفت از سال ۲۰۱۹ که نتانیاهو حاضر شد دست احزاب مذهبی را در کابینه خود بازتر کند و بجز وزارت بهداشت و وزارت کشور، دو وزارتخانه دادگستری و آموزش و پرورش را نیز به آنها واگذار کند، تحول بزرگی در ساختار و مسیر این ائتلاف به وجود آمد و اکنون اگر صهیونیسم مذهبی نیز بتواند با ۱۰ کرسی وارد ائتلاف شود، در صورت بازگشت نتانیاهو، به طور مشخص کابینه به شدت افراطی تر به قدرت خواهد رسید که عملکرد آن حتی نسبت به سال‌های ۲۰۱۹ تا ژوئن ۲۰۲۱ نیز متفاوت خواهد بود.
*منصور براتی، کارشناس مسائل رژیم صهیونیستی
نظر شما