آیا راهکار جدید روسیه و ایران برای حذف دلار کارآمد خواهد بود؟

به گزارش خبرگزاری مهر، پایگاه تحلیلی- خبری «فوربس» در گزارشی با عنوان «روسیه و ایران راهکار حذف دلار از تجارت دوجانبه را آزمایش می‌کنند»، به راهکارهای ایران و روسیه برای حذف دلار و تسهیل روابط تجاری بین آنان پرداخت. در ادامه بخش‌هایی از این گزارش را می‌خوانیم؛

پس از سفر «علی صالح‌آبادی» رئیس کل بانک مرکزی ایران در اوایل ماه جاری به مسکو، بورس ارز ایران (ICE) جفت معاملاتی روبل-ریال را در ماه ژوئیه فهرست کرد.

طبق تمهیدات جدید، اینک دو کشور می‌توانند بدهی‌های تجاری خود را با ارزهای یکدیگر تسویه کنند. به این ترتیب، نخستین معامله در ۱۹ جولای با مبادله ۳ میلیون روبل (۴۸۰۰۰ دلار) انجام شد. این معامله مصادف با روزی بود که «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه برای گفت وگو با «ابراهیم رئیسی» همتای ایرانی خود و «سیدعلی خامنه‌ای» رهبر انقلاب وارد ایران شد.

بر پایه گزارش‌هایی که در رسانه‌های ایران منتشر شد، سیستم جدید می‌تواند تقاضای دلار را تا ۳ میلیارد دلار در سال کاهش دهد. در سال ۲۰۲۱ تجارت دوجانبه ایران و روسیه ارزشی معادل ۴ میلیارد دلار داشت اما این دو کشور به دنبال تیرگی روابط با غرب و با یافتن راهکاری مشترک از طریق استفاده از این سیستم، امیدوارند تجارت دوجانبه را در کوتاه مدت به ۸ میلیارد دلار افزایش دهند.

ایران و روسیه با استفاده از این ترتیبات تجاری جدید امکان آن را دارند که دلار را از مبادلات خود حذف کنند و با انجام این کار، تأثیر برخی تحریم‌های بین‌المللی را نیز از بین ببرند. هر دو کشور زیر فشار تحریم‌های تجاری گسترده‌ای هستند که از طرف ایالات‌متحده و متحدان آن تحمیل شده‌است. دلیل وضع تحریم‌ها علیه روسیه تهاجم این کشور به اوکراین در فوریه و بهانه تحریم‌های علیه ایران نیز برنامه هسته‌ای و برخی مسائل دیگر است.

عکس از دیدار ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران در ۱۹ ژوئیه ۲۰۲۲ در تهران

مقامات ایرانی می‌گویند که امیدوارند سیستم تسویه حساب دوجانبه جدید را گسترش دهند تا ارزهای شرکای تجاری مهم دیگر همچون لیر ترکیه، روپیه هند و درهم امارات متحده‌عربی را نیز در بر بگیرد.

رئیس کل بانک مرکزی ایران در ۳۰ تیرماه درباره توسعه این سیستم گفت: «برای داشتن سبدی متنوع و کاهش نفوذ و تأثیر ارزهایی همچون دلار، ارزهای دیگری را در آینده پیشنهاد خواهیم کرد».

اگر این اتفاق رخ دهد، شبکه‌ای از توافق‌های جدید در نتیجه آن ایجاد خواهد شد؛ شبکه‌ای که به ایران قدرت می‌دهد تا تجارت خود را بدون نیاز به دلار یا یورو انجام دهد. با این وجود، هنوز هم ممکن است کشورهای دیگری که قرار است طرف دیگر معامله باشند همچنان نگران خطر گرفتار شدن در تحریم‌های ثانویه بوده و احتیاط کنند.

جایگزینی برای سوئیفت؟

«مهدی صفری» معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه ایران، نیز ایده توسعه یک سامانه پیام‌رسان بین بانکی جدید بین ایران و روسیه را مطرح کرده‌است؛ سامانه‌ای که می‌تواند به عنوان جایگزینی برای سوئیفت عمل کند.

در حال حاضر اکثر بانک‌های روسیه و ایران به دلیل تحریم‌های اعمال‌شده علیه هر دو کشور، از سیستم سوئیفت خارج شده‌اند.

روسیه قبل از این تحریم‌ها و خارج شدن از سوئیفت، در سال ۲۰۱۴ و پس از حمله به کریمه، سیستم پیام‌رسانی بانکی خود به نام (Sistema Peredachi Finansovykh Soobscheniy) یا به اختصار (SPFSdh ) را راه‌اندازی کرده‌بود. در همین راستا، گزارشی در ماه مارس توسط «فایننشال تایمز» منتشر شد که نشان می‌داد، بانک‌های روسیه از این سامانه برای پرداخت‌های خود درون اتحادیه اقتصادی اوراسیا استفاده می‌کنند. این اتحادیه شامل همسایگان روسیه و کشورهایی همچون ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان است. البته ایران نیز برای پیوستن به این سیستم رایزنی کرده‌است.

«روستک» شرکت فناوری روسیه نیز در ماه ژوئن اعلام کرد که یک پلتفرم بلاک چین به نام (CELLS) راه‌اندازی کرده که می‌تواند به عنوان جایگزینی برای سوئیفت عمل کند.

صفری هم در اواخر تیرماه در گفت‌وگویی که با رسانه‌ها انجام داد در تأیید این موضوع بیان داشت: «دو کشوری که می‌خواهند مبادلات خود را دلارزدایی کنند، باید سیستم ویژه‌ای مشابه سوئیفت داشته باشند… ما عملاً به توافق بسیار خوبی رسیده‌ایم.»

در مسیر این ابتکارات، روسیه و ایران از کشورهای دیگری که قبل از آنان به دنبال کاهش اتکای خود به شبکه‌های غربی بوده‌اند، الگو می‌گیرند. به عنوان مثال، چین سیستم تسویه بین بانکی خود به نام (CIPS)را ایجاد کرد که از سال ۲۰۱۵ تا کنون در حال فعالیت است. در همین زمینه، «آنتون سیلوانوف» وزیر دارایی روسیه در ماه آوریل خواستار گسترش و ادغام بیشتر سیستم‌های پرداخت کشورهای بریکس شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی شد.