خبرگزاری مهر - گروه استانها: فرونشست یکی از مخاطرات اصلی ناشی از استفاده بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی است که طی سالهای اخیر به موضوعی جدی و چالشی برای آینده تبدیل شده است.
بهره برداری بی‌رویه و غیرمجاز را می‌توان از مهمترین دلایل افت پیوسته آب زیرزمینی دانست به گونه‌ای که برداشت بیش از ظرفیت سفره‌های زیرزمینی باعث تخریب این آب خوان ها شده است.
در حالی که استان بوشهر سالهای متوالی را در خشکسالی به سر برده است، برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی موجب تشدید پدیده فرونشست دشت ها شده است.
توسعه کشت‌های زراعی و باغ ها باعث شده که نیاز به تامین آب در حوزه کشاوزی بیشتر شود و همین موضوع مخاطرات بعدی را برای منابع آب و خاک رقم زده است.
برداشت بی رویه ذخایر آبی عامل اصلی فرونشست
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: به طور کلی فرونشست پدیده ای است که در اثر تغییر در ساختار زمین به وجود می آید.
علی محمدی اضافه کرد: این پدیده در سطح دشت های آبرفتی ایجاد می‌شود و حاصل تغییر در بافت و ساخت محیط سنگی-رسوبی و سطح آب در رسوبات آبرفت و آبخوان است.
وی بیان کرد: این تغییرات عمدتاً حاصل فعالیت های انسانی است که سهم بزرگ آن ناشی از برداشت بی رویه ذخایر آبی آبرفتی و سازند های زیرین آبرفت است.
مطالعات دقیق انجام نشده است
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر اضافه کرد: تاکنون مطالعات دقیق و جامعی از پراکندگی مکانی و تغییرات کمی سطح دشت های استان که اثرات این پدیده را نشان دهد، انجام نشده است.
وی افزود: آنچه مسلم است به دلیل داشتن شرایط عمده رخداد این پدیده (برداشت بیش از اندازه از ذخایر آب زیرزمینی) خطر وقوع فرونشست بالقوه وجود دارد و ممکن است در مناطقی نیز حتی رخ داده باشد.
محمدی بیان کرد: از مثال های بارز و روشن ایجاد فرونشست در استان بوشهر می توان به وضعیت دشت طلحه، فاریاب و کلمه در نواحی شاهیجان اشاره کرد که به شکل گسترده ای این پدیده رخ داده است.
وی ادامه داد: بازدیدهای صورت گرفته نشان می دهد وسعت فرونشست در این مناطق به شدت زیاد بوده و اشکال آن به صورت ترک خوردگی و شکاف و انواع خطرات در سطح زمین نمود دارد.
آثار مخرب فرونشست در استان بوشهر
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر تصریح کرد: آثار مخرب این پدیده در استان بوشهر، از بین رفتن سطح زمین های کشاورزی و باغات، ایجاد مشکل در تاسیسات زیر بنایی نظیر آب، برق و جاده ها، ساختمان ها و همچنین کوچک شدن حجم ذخیره آب آبرفتی است که همگی سبب خسارت به محیط زیست بوده و ریسک زندگی در منطقه وقوع را افزایش می دهد.
بیش از تغییرات اقلیمی، عوامل انسانی و به خصوص بهره برداری بیش از توان آبخوان، سبب افت سطح آب سفره ها و در نتیجه فرونشست زمین شده است وی گفت: برای جلوگیری از پدیده فرونشست، پیش گیری مهمترین اقدام است. اما در فرصت باقیمانده، اصلی ترین راهکار، جلوگیری از ادامه روند برداشت بی رویه آبهای زیرزمینی است و به موازات آن تغذیه زمین توسط رواناب ها و تزریق مصنوعی آب به درون آبخوان است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر اظهار داشت: سطح ایستایی که همان سطح آب زیرزمینی در سفره های آب آبرفتی است، در اثر بارش و یا بهره برداری در حال نوسان و تغییر است؛ و بیش از عامل تغییرات اقلیمی، عوامل انسانی تاثیر گذار است.
وی ادامه داد: افزایش عمق سطح آب، کاهش حجم ذخیره آب آبخوان ها و فشار لایه های بالایی زمین، سبب فشردگی رسوبات شده و فضاهای خالی بین ذرات رسوبی از بین می رود و در نتیجه حجم ذخیره آب جایگزین رفته رفته کاهش می یابد و با کمال تاسف بایستی اشاره و تاکید کرد که در طبیعت، این روند برگشت ناپذیر است.
برداشت غیرمجاز از منابع زیرزمینی
وی بیان کرد: در استان بوشهر ۱۵ هزار حلقه چاه با تخلیه سالانه در حدود ۴۰۰ میلیون متر مکعب وجود دارد که از این آمار بیش از هزار حلقه چاه غیرمجاز است.این چاه ها به لحاظ تخلیه حدود ۱۵ درصد از منابع آب زیرزمینی استان را برداشت می کنند.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر بیان کرد: آمارها نشان می دهد افت سطح آب در بعضی چاه های استان به بیش از ۴۰ متر رسیده است.
وی افزود: اکثر آبخوان های مهم استان بیلان منفی داشته و عمدتاً ممنوعه هستند.
محمدی ادامه داد: در حال حاضر متوسط سالانه کسری مخزن ذخایرآب زیرزمینی استان در حدود ۲۸ میلیون متر مکعب می رسد که طبیعتاً این مقدار در سالهای تر و خشک متفاوت است.
وضعیت دشت‌های استان بحرانی است
وی گفت: به مفهومی دیگر فقط در شرایط تر سالی با بارش بالای ۳۰۰ میلیمتر می توان انتظار بیلان مثبت مقطعی برای همان سال آبی را داشت.
قست اعظم دشت‌های استان ممنوعه و بحرانی است که تعداد آنها به ۲۴ دشت می رسد محمدی اظهار داشت: به عنوان مثال در سال آبی قبل و ماقبل که سالهای کم بارش بوده و بارندگی زیر حد نرمال (کمتر از ۲۵۰ میلیمتر) بوده، میزان کسری مخزن سفرهای آب زیرزمینی استان در حدود ۶۰ میلیون و مجموعاً برای دو سال آبی متوالی مذکور، حجم آبی معادل ۱۲۰ میلیون متر مکعب، کسری مخزن ایجاد شده است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر تاکید کرد: قست اعظم دشت‌های استان ممنوعه و بحرانی بوده که تعداد آنها به ۲۴ دشت می رسد.
لزوم نجات آبخوان ها از بیلان منفی
وی تصریح کرد: برای پیش گیری از فرونشست بایستی همان اقداماتی را انجام داد که برای نجات آبخوان ها از بیلان منفی لازم است.
محمدی افزود: انسداد چاه‌های غیر مجاز، حذف اضافه برداشت آب زیرزمینی در چاه های مجاز، جلوگیری از انتقال غیر مجاز آب، عدم نصب آبشیرین کن بر روی چاه های کشاورزی، جلوگیری از توسعه سطح زیرکشت، نصب کنتور هوشمند، محدود کردن سطوح کشت روباز و جایگزینی کشت های گلخانه ای، جلوگیری از کف شکنی، ایجاد تغذیه مصنوعی و هدایت رواناب ها جهت نفوذ به دورن زمین، استفاده از پساب و انجام تزریق آب به صورت مصنوعی به درون زمین، ایجاد اشتغال در سایر حوزه ها به خصوص صنعت و خدمات گردشگری از اقداماتی هستند که باید در دستور کار قرار گیرد.
وی ادامه داد: به روز نمودن قوانین و اخذ جریمه های بازدارنده و متناسب با خسارت های زیست محیطی و همکاری دستگاه‌های اجرایی و مسئولین استانی و محلی، افزایش تنوع مشاغل روستایی و کاهش فشار بر منابع آبی قطعاً در کم شدن بحران کمک خواهد کرد.
این در حالی است که مدیرمطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای بوشهر می گوید که ۷۰ درصد از منابع آبی استان بوشهر تاکنون استفاده شده وتنها ۳۰ درصد از منابع در دسترس باقیمانده است.
امید آزادی جو در این زمینه می گوید: متاسفانه در گذشته هیچ گونه مدیریتی به خصوص در مصرف آب در بخش کشاورزی نبوده است و بخش قابل توجهی از آب های استحصالی در همین بخش هدر رفته و در حال حاضر هم در درجه اول در بخش کشاورزی اقدامات لازم از جلمه اصلاح الگوی کشت، اصلاح روش های آبیاری و مصرف بهینه آب باید انجام شود.
وی عنوان کرد: طی ۱۵ سال اخیر در بوشهر میزان بارندگی سالانه روند نزولی داشته و در مقابل روند افزایش دما صعودی شده است همین مساله تجدید پذیری منابع را کاهش داده است.
آزادی جو افزود: خالی شدن آبخوان ها پیش زمینه فرو نشست است و امروز شاهد بروز شواهدی جدی در این زمینه هستیم و هم اکنون فروچاله هایی در دشت طلحه - فاریاب دیده می شود.
وی گفت: باید اقدامات جدی در راستای جلوگیری از برداشت منفی از آبخوان های موجود انجام شود در غیر این صورت شاهد بروز مشکلات زیست محیطی در آینده خواهیم بود.
برنامه ریزی برای پیشگیری از تدوام برداشت آب منفی از منابع آب زیر زمینی و مدیریت استفاده از منابع موجود آبی در استان و از سوی دیگر توسعه طرح های آبخیزداری برای مهیا کردن شرایط برای تغذیه آب های زیر زمینی می تواند از حجم مشکلات پیش رو بکاهد.
نظر شما