حمله موشکی اوکراین به ناتو/ خطایی سهوی یا زمینه‌چینی جنگ گسترده؟

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل، بیش از ۸ ماه از جنگ در اوکراین می‌گذرد و صرف‌نظر از تحولات میدانیِ روزانه که دیگر چشم‌ها و گوش‌ها به آن عادت کرده‌اند، در این مدت دقایق و لحظاتی هم در این جنگ وجود داشته که به‌یک‌باره تمام توجه محافل رسانه‌ای و سیاسی و افکار عمومی جهان به سمت این درگیری برمی‌گردد.

شامگاه سه‌شنبه در بحبوحه دور جدید حملات موشکی و پهپادی سنگین روسیه به زیرساخت‌های اوکراین- که بنا بر ادعای مقامات اوکراین یگان موشکی ارتش روسیه بیش از ۱۰۰ موشک و ۱۰ پهپاد به سمت زیرساخت‌های این کشور شلیک کرده- اعلام شد که دو موشک به یک روستای مرزی در لهستان برخورد کرده و منجر به کشته‌شدن ۲ نفر از شهروندان این کشور شده است.

آغاز ماجرا

رسانه‌ها به نقل از مقامات لهستان اعلام کردند دو موشک به روستای «پرژوودوف» در ۶ کیلومتری مرز لهستان با اوکراین اصابت کرده،؛ اعلام این خبر از آن جهت مهم است که لهستان عضوی از سازمان نظامی پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است که بند ۵ این پیمان بر «اقدامات دفاعی جمعی» تأکید دارد.

بند ۵ این پیمان نظامی تأکید می‌کند که «طرف‌های حاضر در این پیمان توافق می‌کنند که حمله مسلحانه به یک یا چند کشور عضو در اروپا یا آمریکای شمالی، حمله علیه تمامی آنها تلقی شود.» در ادامه این ماده تاکید شده که اگر یکی از اعضای ائتلاف مورد حمله قرار گیرد، ناتو باید «اقدام لازم از جمله استفاده از نیروی مسلح را برای بازگرداندن و حفظ امنیت منطقه آتلانتیک شمالی» انجام دهد.

به همین علت پس از اعلام این خبر، سطح تنش‌ها در جنگ اوکراین، بار دیگر به‌یک‌باره افزایش یافت، به ویژه اینکه خبرهای جسته‌وگریخته‌ای بر این ادعا تأکید می‌کرد که موشک‌های شلیک‌شده ساخت مسکو و منشأ آن نیز از خاک روسیه است؛ همین دست اخبار کافی بود که احتمال درگیری نظامی مستقیم ناتو و روسیه و گسترش جنگ به دیگر نقاط جهان بالا برود.

آتش‌بیار معرکه

در حالی که مقامات لهستان همچنان اعلام می‌کردند که نمی‌دانند منشأ شلیک موشک‌ها به خاک لهستان کجاست، «ولودیمیر زلنسکی»، رئیس‌جمهور اوکراین ضمن تأکید بر اینکه دو نفر در این حمله کشته شده‌اند گفت این حمله موشکی روسیه «افزایش واقعی تنش‌ها» ست. زلنسکی با انتشار پیامی تصویری که مخاطب اصلی آن سران کشورهای ناتو بود مدعی شد: «زدن قلمرو ناتو با موشک…این حمله موشکی روسیه، حمله به امنیت جمعی است! این افزایش واقعی تنش‌هاست. باید اقدام کرد».

رئیس‌جمهور اوکراین همچنین به سران ناتو طعنه زد که «بیش از این اوکراین بارها هشدار داده بود که جنگ دیروز یا زود از مرزهای اوکراین فراتر خواهد رفت، و این امر قطعی‌ست و تنها گذر زمان مشخص می‌کند که تروریسم روسیه دیر یا زود از مرزهای اوکراین فراتر خواهد رفت».

الکسی رزنیکوف، وزیر دفاع اوکراین هم ضمن هشدار درباره «خطری که موشک‌های روسیه برای کشورهای همسایه ایجاد می کند» خواستار ایجاد منطقه پرواز ممنوع شده است.

آماده‌باش سیاسی ناتو

پس از این سخنرانی زلنسکی، که مستقیم روسیه را عامل حمله به خاک لهستان و قلمرو ناتو می‌کرد، سران و مقامات کشورهای ناتو اعلام موضع کردند. ۳۰ کشورِ آمریکای شمالی و اروپا عضو سازمان ناتو هستند. افزون بر آمریکا، فرانسه و انگلیس که خواستار بررسی و راستی‌آزمایی گزارش‌های مرتبط با شلیک موشک به خاک لهستان شدند دو کشور آلمان و کانادا نیز اعلام کردند که اوضاع را زیر نظر دارند.

اتحادیه اروپا، هلند و نروژ نیز با گفتند که جزئیات مربوط به این واقعه را به دقت دنبال می‌کنند. لتونی شلیک موشک به لهستان را «غیرقابل قبول» خواند و اعلام کرد که ممکن است ناتو دفاع ضد هوایی بیشتری برای لهستان و اوکراین فراهم کند. رئیس جمهوری لیتوانی با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی توئیتر تاکید کرد که «از هر وجب از خاک ناتو باید دفاع کرد».

هم‌زمان سران کشورهای ناتو که در زمان حمله موشکی به لهستان برای شرکت در نشست سران گروه ۲۰ در جزیره بالی اندونزی به سر می‌بردند، همان جا نشست فوری تشکیل دادند. وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) هم اعلام کرد نمی‌تواند صحت گزارشات درباره اینکه موشک‌های مورد اصابت به لهستان روسی بوده‌اند را تأیید کند، اما افزود: ما با نهایت جدیت گزارشات درباره اصابت دو موشک به لهستان را دنبال می‌کنیم. ما درباره دفاع از هر وجب از خاک کشورهای عضو ناتو کاملاً واضح هستیم. ما سلامت نیروهای خود در لهستان و غیره را مدنظر داریم و نسبت به اقدامات درباره حمایت از آنها اطمینان داریم اما شتابزده عمل نمی‌کنیم.

روسییه تکذیب می‌کند

وزارت دفاع روسیه روز چهارشنبه و یک روز پس از حمله موشکی به لهستان اعلام کرد کارشناسان نظامی و امنیتی این کشور عکس‌های لاشه‌های کشف شده در روستای پرژوودوف لهستان را بررسی کرده‌اند و به صراحت اعلام کرده‌اند قطعاً موشک‌های شلیک‌شده، موشک‌های ضد هوایی اس ۳۰۰ نیروی هوایی هستند.

وزارت دفاع روسیه شامگاه سه‌شنبه هم در واکنش به اتهامات مقامات اوکراینی که این کشور را مسئول این حمله موشکی معرفی می‌کردند، این اتهامات را تکذیب و تأکید کردند این اظهارات «عامدانه و تحریک‌آمیز» است.

عقب‌نشینی ناتو / اوکراین متهم ردیف اول

پس از نشست مشورتی سران ناتو در اندونزی، جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا صبح چهارشنبه میان خبرنگاران حاضر شد و اعلام کرد «اطلاعات اولیه می‌گوید بعید است موشک‌های شلیک‌شده به لهستان از خاک روسیه شلیک شده باشند.» ساعاتی بعد بایدن با تأکید بیشتری گفت حمله موشکی دیروز کار پدافند هوایی اوکراین بوده و هنگام مقابله با حملات موشکی روسیه اشتباهی دو موشک به قلمرو لهستان شلیک کرده است.

البته پیش از این اینکه بایدن آشکار اوکراین را متهم اصلی حمله موشکی معرفی کند، چند مقام نظامی آمریکا بدون معرفی نام خود در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرده بودند که نیروهای اوکراینی عامل اصلی شلیک موشک‌ها به لهستان هستند و شبکه «سی‌ان‌ان» هم به نقل از منابع آگاه نظامی اعلام کرده بود یک جنگنده نظامی ناتو شامگاه سه‌شنبه هنگام شلیک موشک به خاک لهستان در آسمان این کشور حضور داشته و توانسته مسیر آن را ردیابی کند. این مقام آگاه به سی‌ان‌ان گفته بود اطلاعات ماهواره‌ای و راداریِ ردیابی این موشک در اختیار مقامات لهستان و کشورهای عضو ناتو قرار گرفته است.

«آن‌دری دودا» (Andrzej Duda) رئیس جمهور لهستان دراین‌باره اذعان کرد که موشک‌های فرود آمده در خاک کشورش به احتمال خیلی زیاد از سامانه پدافند اس- ۳۰۰ اوکراین هستند. رئیس جمهور لهستان در این خصوص گفت: بر پایه اطلاعاتی که ما و متحدانمان در اختیار داریم، این موشک اس- ۳۰۰ ساخت اتحاد جماهیر شوروی و یک موشک قدیمی بوده و هیچ مدرکی مبنی بر پرتاب آن توسط طرف روسی وجود ندارد.

بهره سخن

نوع واکنش و رفتار رئیس‌جمهور و مقامات اوکراینی به حادثه شامگاه سه‌شنبه در روستای مرزی لهستان نشان می‌دهد، مقامات کی‌یف آگاهانه یا ناآگانه تمایل به گسترش جنگ به سمت قلمرو ناتو دارند و تلاش می‌کنند که جنگ نیابتی بین روسیه و ناتو را به رویارویی مستقیم نظامی تبدیل کنند.

به ویژه اینکه «دیمیتری مدودف»، معاون رئیس شورای امنیت روسیه و رئیس‌جمهور سابق این کشور در واکنش به نوع رفتار مقامات غربی نسبت به این حادثه گفت: غرب هر چه بیشتر به جنگ جهانی نزدیک‌تر می‌شود. مدودف با انتشار پیامی در توئیتر نوشت: حادثه «حمله موشکی» ادعایی اوکراین به روستای لهستان تنها یک چیز را ثابت می‌کند؛ اینکه جنگ ترکیبی علیه روسیه در جریان است. غرب به جنگ جهانی نزدیک‌تر شده است.

اقدام نیروهای اوکراینی به شلیک موشک به خاک لهستان و در واقع قلمرو ناتو، در میانه حملات موشکی روسیه به این کشور، سهوی بوده یا عامدانه، نگرانی‌ها را نسبت به ادامه و گسترش جنگ در اوکراین افزایش می‌دهد؛ چون با روند کنونی جنگ، همچنان بستر لازم برای این‌گونه خطاها و «اشتباهات سهوی» و خارج‌شدن کنترل اوضاع وجود دارد.