تبخیر؛ سرنوشت بیش از دو سوم بارش‌های کشور

به گزارش خبرنگار مهر، بر اساس داده‌های روزانه بارش سازمان هواشناسی، کشور از نعمت ۴۳.۵ میلیارد مترمکعب بارش پاییز بهره‌مند شده است. میانگین بارش کشور از ابتدای سال آبی جاری یعنی از اول مهرماه تا تاریخ ۴ آذرماه، ۲۶.۴ میلی‌متر گزارش شده که کل ای حجم بارش برابر ۸۷ درصد از حجم مخزن سدهای کشور است.

از ۴۳.۵ میلیارد مترمکعب بارش‌های کشور، تنها ۶.۲ درصد برابر ۲.۷ میلیارد مترمکعب آب وارد مخزن سدهای کشور شده و بر نگرانی همیشگی مدیران وزارت نیرو از شرایط آبی کشور مهر تایید زده است. تداوم این نگرانی موجب شده که مسئولان در مواجهه با مردم همواره به تصویرسازی از یک بحران غیرقابل حل بپردازند.

سرنوشت این بارش‌ها چه می‌شود؟

بر اساس آخرین بیلان آبی منتشرشده (نمودار ۱)، ایران به‌طور متوسط سالانه در بلندمدت ۳۹۶ میلیارد مترمکعب بارش دریافت می‌کند که ۷۵.۵ درصد از این مقدار یعنی ۲۹۹.۱ میلیارد مترمکعب تبخیر می‌شود. ۱۹۹.۷ میلیارد مترمکعب از تبخیر کشور در ارتفاعات و ۸۶.۷ میلیارد مترمکعب آن در دشت و مابقی تبخیر از دریاچه‌ها و آب‌های زیرزمینی است.

تبخیر از بارندگی سهم اص لی اتلاف آبی کشور

بر اساس نمودار چرخه آب کشور ۷۱.۹ درصد از بارش‌های کشور پیش از تبدیل‌شدن به رواناب، یا نفوذ در آبخوان‌ها براثر تبخیر از دست می‌رود. به بیانی دیگر بعد از بارش باران و مرطوب شدن خاک، به این دلیل که خاک به حد اشباع خود نرسیده، بارش‌ها تبدیل به رواناب نمی‌شود. تشکیل نشدن رواناب از پر شدن سدهای کشور و افزایش ذخایر سطحی نیز جلوگیری می‌کند.

سهم تبخیر از بارندگی در حوضه‌های آبریز درجه ۲ کشور در نمودار ۲ نشان داده‌شده است. همان‌طور که مشاهده می‌شود، تبخیر از بارندگی بخش عمده بارش را در حوضه‌های آبریز درجه ۲ کشور را تشکیل می‌دهد.

آبخیزداری راهکار مقابله با تبخیر

حکمرانی آب کشور از یک بحران مدیریتی که تمام توان خود را معطوف به ذخیره آب به‌صورت سطحی کرده است رنج می‌برد. هنگامی که میانگین تبخیر و تعرق بالقوه کشور ۳ برابر میانگین جهانی است، راهبرد نگهداشت آب به‌صورت سطحی و در پشت سدها به‌سان ارایه‌ی آدرس غلط است. ساختار مدیریت منابع آب کشور بایستی با تمرکز بر نفوذ حداکثری آب در آبخوان‌ها علاوه بر جلوگیری از اتلاف آب براثر تبخیر، مانع از افزایش تعداد دشت‌های ممنوعه کشور شود.

آبخیزداری و آبخوان‌داری به‌عنوان روشی شناخته‌شده برای تسریع نفوذ آب در زمین است. در این روش با استفاده از تقویت پوشش گیاهی و یا ناهمواری‌های مکانیکی علاوه برافزایش نفوذ آب در آبخوان باعث کاهش فرسایش خاک و حفظ منابع ارزشمند خاکی می‌شود که درمجموع کاهش اتلاف منابع آبی براثر تبخیر را به همراه خواهد داشت.

یادداشت از علیرضا مسگری- سیاست‌پژوه حکمرانی آب