آیا جنگنده‌های ناتو جنگ اوکراین را شعله‌ور می‌کنند؟

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: تا چند ماه پیش شاید کمتر کسی تصور می‌کرد که آمریکا و اروپا در جنگ اوکراین به نقطه‌ای برسند که از «خطوط قرمز جنگ اوکراین» عبور و اقدام به ارسال تسلیحات سنگین مانند تانک‌های پیشرفته کنند و حتی امکان تجهیز ارتش اوکراین با جنگنده را نیز بررسی کنند، اما اکنون با تصمیم آلمان، آمریکا، و دیگر کشورهای بزرگ و کوچک اروپا به ارسال تانک‌های جنگی، این تصور ناممکن، به واقعیتی لمس‌شدنی تبدیل شده و حتی گفت‌وگوهای جسته‌وگریخته درباره امکان ارسال جنگنده به اوکراین نیز آغاز شده است.

ارتش اوکراین به سلاح‌های سنگین تجهیز می‌شود

نزدیک به یک سال از جنگ اوکراین می‌گذرد و در این مدت آمریکا و کشورهای غربی به منظور توقف پیشروی ارتش روسیه در اوکراین، افزون بر اعمال تحریم‌های گسترده و همه‌جانبه علیه مسکو، انواع تسلیحات و تجهیزات نظامی را در اختیار ارتش اوکراین قرار داده‌اند.

رئیس‌جمهور آمریکا چهارشنبه پیش رسماً اعلام کرد که این کشور برای اولین بار ۳۱ عراده تانک آبرامزام ۱ به اوکراین ارسال خواهد کرد؛ چنین تصمیمی از سوی واشنگتن تنها چند روز پس از آن اتخاذ می‌شود که واشنگتن با وجود درخواست‌های کی‌یف و فشار عمومی از سوی برلین، مخالفت خود با ارسال آبرامز را مطرح کرده بود.

بایدن در توجیه این اقدام تحریک‌آمیز و جنگ‌طلبانه دولت آمریکا مدعی شد «این اقدام بخشی از تقویت توانایی اوکراین برای دفاع از خود در مقابل «حمله واقعی روسیه» انجام می‌شود.» به گفته مقامات نظامی آمریکا، آموزش نیروهای اوکراینی برای استفاده از تانک‌های آبرامز به زودی آغاز خواهد شد.

افزون بر آمریکا، انگلیس هم وعده داده ۱۴ دستگاه تانک «چلنجر ۲» به کی‌یف می‌فرستد. آلمان هم با ارسال ۱۴ دستگاه تانک لئوپارد ۲ موافقت کرده و لهستان و سایر کشورهای اروپایی هم قرار است لئوپاردهای خود را به اوکراین بفرستند.

بزرگ‌نمایی نکنید / تانک‌ها منهدم می‌شوند

«آناتولی آنتونوف»، سفیر روسیه در واشنگتن ارسال تانک‌های آبرامزِ آمریکا به اوکراین را اقدامی «تحریک‌آمیز و مستقیم علیه روسیه» توصیف کرد که «تلاش دارد شکستی راهبردی بر مسکو تحمیل کند» و با این کار «به اوکراین چراغ سبز نشان داده تا با استفاده از تسلیحات نظامی جدید آمریکا به شبه‌جزیره کریمه حمله کند.» وی همچنین هشدار داد: اگر تانک‌های آبرامز به ارتش اوکراین تحویل داده شود، ارتش روسیه این تجهیزات را مانند همه تجهیزات دیگر ناتو نابود خواهد کرد.

این مقام روس در ادامه تأکید کرد که اگر آمریکا تصمیم دارد چنین اقدامی را انجام دهد، نمی‌تواند چنین حرکتی را با استدلال «تسلیحات دفاعی» توجیه کند. هیچکس نباید توهم داشته باشد که متجاوز واقعی در جنگ کنونی چه کسی است. «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کاخ کرملین هم در رابطه با تصمیم آمریکا برای ارسال تانک‌های آبرامز به اوکراین گفت: در مورد تأثیر این تانک‌ها نباید بزرگ نمایی انجام شود. این تانک‌ها هم مانند ما قبلی‌های خود خواهند سوخت.

سخنگوی کاخ کرملین نیز به نقل از دیدگاه برخی از کارشناسان، ارسال این تانک‌ها به اوکراین را اقدامی «بیهوده» دانست و گفت: این نقشه به دلایل فنی بی اثر می‌ماند، از سوی دیگر در مورد آن‌چه که قرار است بر قابلیت ارتش اوکراین بیفزاید اغراق می‌شود.

کاخ سفید: ارتش اوکراین به جنگنده نیاز ندارد

با عملی‌شدن تصمیم آمریکا و کشورهای اروپایی برای ارسال تانک به اوکراین، رئیس‌جمهور و دیگر مقامات ارشد اوکراین اعلام کردند که ارتش این کشور برای مقابله مؤثر با ارتش روسیه نیاز به جنگنده و موشک‌های بالستیک دارد. پس از جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، «جان کربی»، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید هم در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌ان نأکید کرد این کشور جنگنده‌های اف -۱۶ به اوکراین ارسال نخواهد کرد.

وی دراین‌باره گفت: آمریکا نیازی نمی‌بیند که جنگنده اف -۱۶ در اختیار ارتش اوکراین قرار دهد. آنچه می‌توانم بگویم اینکه توانمندی‌های نظامی قابل‌توجهی به اوکراین فرستاده شده و طی هفته‌ها و ماه‌های آینده فرستاده خواهد شد. پیش از این نیز جو بایدن، رئیس‌جمهوری اوکراین تأکید کرده بود که این کشور به هیچ وجه جنگنده اف -۱۶ به اوکراین نخواهد فرستاد.

آیا جنگنده اف -۱۶ کمک‌کننده است؟

به نوشته شبکه سی‌ان‌ان، جنگنده‌های اف -۱۶ یا هر جنگنده دیگری نیز مانند دیگر تسلیحات غربی که تاکنون در جنگ اوکراین به کار گرفته شده‌اند، نمی‌توانند اتفاقی جادویی و خارق‌االعاده در میدان نبرد انجام دهند.

«تیم سوئیس»، مدیر مرکز مطالعات راهبردی لاهه می‌گوید «نمی‌گویم که جنگنده‌های اف -۱۶ به‌خودی‌خود تحول‌گر یا تغییردهنده بازی هستند، اما در ترکیب با تانک‌ها، سامانه‌های دوربرد مانند هیمارس، با توانایی ضربه‌زدن به سامانه‌های راداری رویسه، می‌توانند اوضاع را به نفع ارتش اوکراین تغییر دهند. «جاستین برونک»، پژوهشگر ارشد نظامی RUSI در مؤسسه پادشاهی انگلیس نیز دراین‌باره اعلام کرده که «مهمترین مانع در سر راه استفاده از جنگنده‌های اف -۱۶، پدافند هوایی گسترده ارتش روسیه است».

پیتر ویجینینگا، تحلیل‌گر ارشد نظامی نیز در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان گفته ارسال جنگنده‌های اف -۱۶ کل داستان نیست، غرب مجبور است به ارتش اوکراین کمک کند تا در میدان نبرد، برتری هوایی پیدا کنند؛ یعنی برای عملیاتی‌کردن مؤثر جنگنده‌های اف -۱۶، ارتش اوکراین باید سامانه‌های دفاع هوایی اس -۴۰۰ و مهمتر از سامانه‌های اس -۳۰۰ روسیه را نابود کند.

شکستن تابو

پس از تصمیم آمریکا و کشورهای غربی به ارسال تانک‌های سنگین به اوکراین، هم‌اکنون شماری از مقامات اروپایی و آمریکایی درباره احتمال ارسال جنگنده به اوکراین بحث می‌کنند. هم‌زمان دولت کی‌یف نیز به روال همیشگی خود در یک سال گذشته برای به‌دست‌آوردن درخواست‌های خود، در حال عمومی‌کردن خواستِ ارسال جنگنده‌های آمریکا و اروپایی به اوکراین است. «میخائیل پودولیاک» مشاور ارشد ریاست‌جمهوری اوکراین می‌گوید «گفت‌وگوها (برای ارسال جنگنده به اوکراین) با سرعت قابل‌قبولی در حال پیشرفت است».

اما اظهارات «اولکسی رزنیکوف»، وزیر دفاع اوکراین تقریباً مطمئن‌مان می‌کند که نباید اکراه و امتناع اکنون مقامات آمریکایی و غربی برای ارسال جنگنده به اوکراین را خیلی جدی گرفت؛ گویا در یک سال گذشته مقامات اوکراینی طی یک سال اخیر به‌خوبی رگِ خواب مقامات در کاخ سفید و بروکسل را پیدا کرده‌اند و فقط کافی است که اراده کنند که بگویند برای مقابله با پیشروی ارتش روسیه، چه تسلیحاتی نیاز دارند و مهم نیست.

رزنیکوف در گفت‌وگو با رادیو ملی آمریکا «ان‌پی‌آر» دراین‌باره این‌گونه غیرجدی‌بودن اظهارات درباره غیرممکن‌بودن ارسال جنگنده به اوکراین را به تصویر می‌کشد «آنچه امروز غیرممکن است، فردا قطعاً ممکن می‌شود. دیر یا زود می‌آیند.»

به گفته این مقام اوکراینی «یک سال پیش، همه ارسال موشک‌های هیمارس را رد می‌کردند و هیچ کسی حضور تانک‌های آبرامز آمریکا در اوکراین را تصور نمی‌کرد. فکر نمی‌کنم دریافت جنگنده از سامانه‌های دوربرد ساده‌تر باشدف اما باید تلاش کنیم. خوش‌بین هستم.»

«به استثنای سلاح‌های هسته‌ای، چیزی نبوده که ما دریافت نکرده باشیم، این گفته «یوری ساک» مشاور وزیر دفاع اوکراین است. وی در گفت‌وگو با رویترز صراحت بیشتری دارد و می‌گوید «مانع بزرگ بعدی در حال حاضر هواپیماهای جنگنده خواهد بود. اگر جنگنده دریافت کنیم، برتری در میدان نبرد، عظیم خواهد بود. این امر نه تنها جنگنده‌های اف -۱۶ بلکه جنگنده‌های نسل چهار را هم شامل می‌شود. آنها تمایلی به ارسال توپ‌های سنگین نداشتند اما بعداً این کار را کردند. تمایلی به تحویل سامانه‌های موشکی هیمارس نداشتند اما بعداً این کار را انجام دادند. تمایلی نداشتند به ما تانک بدهند اما در حال حاضر به ما تانک تحویل می‌دهند.»

فرجام کلام

آمریکا و کشورهای غربی در ادامه کمک‌های نظامی و مالی تمام عیار خود از ارتش اوکراین، در روزهای اخیر تصمیم به ارسال تانک‌های خود به اوکراین کردند؛ به اعتراف خود مقامات اوکراینی در یک سال گذشته هرچه چیزی که اوکراین درخواست کرده، در نهایت دیر یا زود اعضای ناتو در اختیارش قرار داده است.

گرچه لحن مقامات اوکراینی به گونه‌ای است که گویا دریافت این حجم از کمک‌های نظامی را به قدرت چانه‌زنی و تبلیغاتی خود بی‌ربط نمی‌دانند، نباید فراموش کرد که آمریکا و اعضای ناتو جنگ اوکراین را جنگ خود می‌دانند و بارها آشکارا اعلام کرده‌اند که «پیروزی روسیه در اوکراین، فاجعه و شکستی راهبردی خواهد بود.»

پس از ارسال تانک‌ها، سران آمریکا و اروپا پیام‌های متناقضی درباره آخرین درخواست اوکراینی یعنی تجهیز ارتش اوکراین به جنگنده‌های پیشرفته و موشک‌های دوربرد صادر می‌کنند؛ از طرفی سران آمریکا، انگلیس، و آلمان مدعی هستند که «به هیچ وجه» جنگنده به اوکراین ارسال نخواهند کرد و «از نطر عملی هم کاربردی ندارد»، و از طرفی دیگر نیز امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور اوکراین اعلام کرده «هیچ احتمالی را نمی‌توان رد کرد.» اما با این اوصاف، مقامات اوکراینی بنا بر تجربه یک‌ساله و ارجاع به ساختار رفتاری «اول امتناع و بعد اجابت» سران آمریکا و غرب، خوشبین هستند که در نهایت جنگنده‌ها را نیز از آمریکا و غرب دریافت می‌کنند.

با نگاهی پس‌نگرانه، حقانیت ادعای مقامات اوکراینی در این زمینه بیشتر اثبات می‌شود؛ حتی تا همین چند روز پیش دولت آمریکا که ارسال تسلیحات دوربرد را از «خطوط قرمز جنگ اوکراین» می‌دانست و تأکید می‌کرد ارسال این نوع تسلیحات یعنی افزایش تنش‌ها و ارسال چراغ سبز به اوکراین که عمق خاک روسیه را هدف قرار دهد، اکنون اعلام کرده که در بسته کمک نظامی جدید به اوکراین، موشک‌های دوربرد هم وجود دارد.

با گذشت نزدیک به یک سال از جنگ در اوکراین، تمام تلاش‌های ناتو برای زمین‌گیرکردن روسیه در اوکراین و انهدام ساختار اقتصادی آن؟، گویا به نتیجه دلخواه در برنداشته، و برای بالابردن سطح تنش در اوکراین، اکنون در حال عبور از آخرین «خطوط قرمز» هستند و معلوم نیست که واکنش روسیه به این اقدامات متهورانه سران ناتو چگونه خواهد بود و احتمالاً در هفته‌های آینده و با رسیدن تانک‌ها و بعد از آن جنگنده‌های ناتو به اوکراین، سطح تنش و درگیری در اوکراین بالا خواهد گرفت.