به گزارش خبرنگار مهر، امروز نیمه شعبان سالروز میلاد باسعادت امام زمان (عج) است. از جمله مسائلی که همواره شیعیان و پیروان اهل بیت علیهم السلام در دوران غیبت کبری خواهان فهم آن هستند، شناخت وظایفی است که در این دوران به عهده آنان گذاشته شده است.
آمادگی نظامی برای ظهور امام زمان علیه السلام
به تصریح روایات، آماده کردن سلاح و کسب مهارت نظامی که مناسب با هر عصری باشد، برای شرکت در سپاه حضرت مهدی علیه السلام از وظایف منتظران است.
امام صادق علیه السلام فرمود: «لیعدن احدکم لخروج القائم علیه السلام و لوسهما، فان الله تعالی اذا علم ذلک من نیته رجوت لان ینسئ فی عمره حتی یدرکه (فیکون من اعوانه و انصاره) (۱);
هر یک از شما باید برای خروج حضرت قائم علیه السلام هر چند به اندازه یک تیر، مهیا کند. هر گاه خدای تعالی چنین نیتی از او ببیند، امیدوارم عمرش را طولانی کند تا آن حضرت را درک کند (و در زمره یاران و همراهانش قرار گیرد).
همچنین امام کاظم علیه السلام فرمود: «من ارتبط دابة متوقعا به امرنا و یغیظ به عدونا و هو منسوب الینا ادر الله رزقه، و شرح صدره و بلغه امله و کان عونا علی حوائجه (۲);
هر کس مرکبی را به انتظار امر ما نگاه دارد و به سبب آن دشمنان ما را خشمگین سازد در حالی که خودش به ما منسوب باشد، خداوند روزیش را فراخ گرداند، به او شرح صدر عطا کند، او را به آرزویش برساند و در رسیدن به خواسته‌هایش او را یاری کند.»
یاد حضرت ولی عصر علیه السلام
از جمله وظایف مهم شیعیان و علاقمندان آن حضرت، فراموش نکردن او، و همیشه به یاد و ذکر او بودن است.
امام علی علیه السلام فرمود: «من احب شیئا لهج بذکره (۳);
هر کس چیزی را دوست بدارد، همواره نام آن را بر زبان دارد.»
و امام کاظم علیه السلام درباره غیبت امام زمان علیه السلام فرمود: «یغیب عن ابصار الناس شخصه ولا یغیب عن قلوب المؤمنین ذکره (۴);
خودش از دیدگان مردم پنهان می‌شود ولی یاد او از دل‌های مؤمنان مخفی نمی‌شود.»
دعای ندبه زمزمه‌ای است عاشقانه که در آن هر صبح جمعه با معشوق خود ارتباط برقرار می‌کنیم و به یاد او سرشک از دیدگانمان جاری می‌گردد. چه زیباست نغمه‌های عاشقان مهدی آنجا که می‌گویند: «عزیز علی ان اری الخلق و لا تری و لا اسمع لک حسیسا و لا نجوی; بسیار بر من سخت است که خلق را ببینم و تو را نبینم و از تو صدایی نشنوم.»
«هل من معین فاطیل معه العویل و البکاء؟ هل من جزوع فاساعد جزعه اذا خلا؟ هل قذیت عین فساعدتها عینی علی القذی؟ هل الیک یا ابن احمد سبیل فتلقی؟ هل یتصل یومنا منک بعدة فنحظی؟
آیا کسی هست که مرا یاری کند تا به همراهی او ناله و گریه را طولانی کنم؟ آیا ناله کننده و بی تابی هست که من با زاری او را در هنگام تنهائیش یاری و همراهی کنم؟ آیا در چشمی خار رفته است که چشم من [در ناراحتی و اشک] با او هم دردی نماید؟ ای زاده احمد! آیا راهی به سوی تو هست که به ملاقات تو منتهی گردد؟ آیا روز [جدایی] ما به فردای [وصال] می‌رسد که از آن حظ بریم؟»
امام زمان علیه السلام نیز از یاد شیعیان خود غافل نیست و اگر ارتباط ما با امام زمان علیه السلام برقرار شود و در همه امور زندگی به یاد و ذکر آن حضرت باشیم، یقیناً مورد عنایت و لطف ایشان قرار می‌گیریم، چنانکه در نامه امام زمان علیه السلام به شیخ مفیدقدس سره به این موضوع اشاره شده است. آن حضرت می‌فرماید:
«انا غیر مهملین لمراعاتکم و لا ناسین لذکرکم (۵);
ما از رسیدگی به حال شما کوتاهی نمی‌کنیم و یاد شما را از خاطر نمی بریم.»
یارب آن مونس جان محرم اسرار کجاست
و آن طبیب دل بی طاقت بیمار کجاست
یک جهانند گرفتار فراقش یا رب
آن رهاننده این جمع گرفتار کجاست (۶)
محبت به حضرت مهدی علیه السلام
انسان وقتی به کسی علاقه داشته باشد، یاد و خاطره محبوب همیشه در فکر و ذهنش حضور دارد و این موجب می‌شود که زندگیش رنگ و بوی معشوق بگیرد. اگر محبوب انسان موجودی متعالی و ملکوتی باشد، این الگو پذیری زمینه رشد و تعالی او را فراهم می‌سازد و اگر محبوب و معشوق او موجودی پست و فرومایه باشد، این الگو پذیری موجب سقوط و هلاکت وی خواهد شد. به خاطر اهمیت محبت به اهل بیت علیهم السلام خداوند در قرآن کریم، مزد رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را مودت و دوستی خاندان او قرار داده است و می‌فرماید: «قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی» (۷);
«بگو من از شما در برابر رسالتم مزدی طلب نمی‌کنم، به جز دوستی و مودت نسبت به اهل بیتم.»
همچنین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «لا یؤمن عبد حتی اکون احب الیه من نفسه و اهلی احب الیه من اهله و عترتی احب الیه من عترته و ذاتی احب الیه من ذاته (۲۵);
هیچ بنده‌ای ایمان [واقعی] نمی‌آورد مگر اینکه در نزد او من از خودش محبوب تر و اهل بیت من و خاندان من از اهل بیت و خاندان او محبوب تر باشند و ذات من از ذات خودش محبوب تر باشد.»
امام حسن عسکری علیه السلام خطاب به حضرت مهدی علیه السلام فرمودند:
«واعلم ان قلوب اهل الطاعة و الاخلاص نزع الیک مثل الطیر الی او کارها (۸);
بدان که دل‌های اهل بندگی و اخلاص به سوی تو پر می کشند; همچنان که پرنده به سوی آشیانه اش پر می‌کشد.»
البته این طور نیست که محبت یک طرفه باشد، بلکه امامان معصوم علیهم السلام نیز نسبت به شیعیان واقعی ابراز علاقه و محبت کرده و می‌کنند، و در غم و شادی آنان شریکند.
امام رضا علیه السلام فرمود: «الامام الامین الرفیق، و الاخ الشفیق، و کالام البرة بالولد الصغیر (۹);
امام، امین و دوست است، و برادر دلسوز است، و مانند مادری است که نسبت به فرزند خردسال خود مهربان است.»
همچنین امام علی علیه السلام فرمود: «انا لنفرح لفرحکم و نحزن لحزنکم (۱۰);
ما در شادمانی شما شاد و برای اندوه شما اندوهگین می‌شویم.»
امام رضا علیه السلام فرمود: «ما من احد من شیعتنا… لا یغتم الااغتممنا لغمه، و لا یفرح الافرحنا لفرحه، و لا یغیب عنا احد من شیعتنا این [ما] کان فی شرق الارض وغربها (۱۱);
هیچ کس از شیعیان ما… غم دیده نمی‌شود مگر آن که ما نیز در غم او غمگین می‌شویم و شاد نمی‌شود مگر اینکه از شادی او شاد می‌شویم، و هیچ یک از شیعیان ما در مشرق و مغرب زمین از نظر ما دور نیستند.»
امام مهدی علیه السلام فرمود: «انه انهی الی ارتیاب جماعة منکم فی الدین وما دخلهم من الشک والحیرة فی ولاة امرهم، فغمنا ذلک لکم لا لنا، وساءنا فیکم لا فینا (۱۲);
از تردید گروهی از شما (شیعیان) در دین، و شک و سرگردانی در مساله والیان امرشان آگاه شدم، پس این غم ما به خاطر شما است نه به خاطر خود ما، و برای شما متاثر شدیم نه برای خودمان.»
در این روایت و امثال آنها حضرت مهدی علیه السلام نسبت به شیعیان ابراز محبت و علاقه نموده و اعلام کرده است که از گمراه شدن آنها شدیداً ناراحت و متاثر می‌شود.
اندوهگین بودن در فراق حضرت
یکی از نشانه‌های دوستی، محزون بودن در فراق و دوری از دوست و محبوب است. بدیهی است که علاقمندان به امام زمان علیه السلام در دوران غیبت در فراق او اندوهگین هستند و این حزن و اندوه را به گونه‌های مختلفی بروز می‌دهند.
امامان معصوم نیز به خاطر غیبت امام زمان علیه السلام می‌گریستند. به عنوان نمونه، سدیر صیرفی می‌گوید: به خدمت مولایمان امام صادق علیه السلام رفتیم و امام را در حال گریه و ناله دیدیم. او آنگاه حالت امام را این گونه تشریح می‌کند: «هو یبکی بکاء الوالد الثکلی ذات الکبد الحرسی قد نال الحزن من وجنتیه وشاع التغییر فی عارضیه واملاء الدموع محجریه وهو یقول سیدی غیبتک نفت رقادی وضیقت علی مهادی وابتزت منی راحة فؤادی، سیدی غیبتک اوصلت مصابی بفجائع الابد (۱۳);
او همچون مادر فرزند از دست داده، می‌گریست، اندوه از گونه‌های مبارکش پیدا بود و رنگ چهره اش تغییر کرده بود. اشک‌های او لباسش را خیس کرده بود و در این حالت می‌گفت: مولای من! غیبت تو، خواب را از چشمانم ربوده و زمین را بر من تنگ نموده و آسایش دلم را از من گرفته است. مولای من! غیبت تو، بلا و مصیبت مرا به فاجعه‌های ابدی پیوند داده است.»
شاعر عرب حزن و اندوه قلبی خود را در غم دوری از حضرت مهدی علیه السلام چنین بیان کرده است:
قلبی الیک من الاشواق محترق
ودمع عینی من الآماق مندفق
الشوق یحرقنی والدمع یغرقنی
فهل رایت غریقا وهو محترق (۱۴)؟
و شاعری پارسی گوی، ابیات فوق را چنین به فارسی در آورده است:
دل زشوق دیدنت سوزد چو عود
از فراقت دیده بارد همچو رود
غرقه در سیلاب اشک و دل کباب
کس غریق شعله ور کی دیده بود
شناخت عظمت و مقام حضرت مهدی علیه السلام و نگه داشتن حرمت او
از جمله وظایف مهم شیعیان، شناخت جایگاه رفیع حضرت مهدی علیه السلام و رعایت احترام آن حضرت است. امامان معصوم علیهم السلام بعد از مقام ربوبی و نبوی صلی الله علیه و آله، مقام و رتبه سوم را در عالم وجود دارند، و انسان‌های عادی با آنان مقایسه نمی‌شوند.
امام علی علیه السلام فرمود:
«لا یقاس بآل محمد احد من هذه الامة ولا یسوی بهم من جرت نعمتهم علیه ابداً. هم اساس الدین وعماد الیقین (۱۵);
نباید احدی از این امت را با آل محمد صلی الله علیه و آله مقایسه نمود و نباید کسی را که نعمت آل محمد صلی الله علیه و آله همواره بر او جریان داشته، با آنان برابر دانست، آنان اساس دین و ستون یقین هستند.»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در توصیف جایگاه حضرت مهدی علیه السلام در بهشت فرمود:
«المهدی طاووس اهل الجنة، علیه جلابیب النور (۱۶);
مهدی علیه السلام طاووس اهل بهشت است که هاله‌ای از نور او را احاطه کرده است.»
و نیز فرمود:
«نحن سبعة من ولد عبد المطلب سادة الجنة، انا وحمزة وعلی وجعفر والحسن والحسین والمهدی (۱۷);
ما هفت نفر از اولاد عبد المطلب هستیم که سروران اهل بهشتیم: من و حمزه و علی و جعفر و حسن و حسین و مهدی علیهم السلام.»
امام علی علیه السلام فرمود:
«هو فی الذروة من قریش والشرف من هاشم والبقیة من ابراهیم (۱۸);
او (حضرت مهدی علیه السلام) والاترین قریش و گرامی‌ترین بنی هاشم و تنها بازمانده ابراهیم خلیل است.»
و امام رضا علیه السلام فرمود:
«یکون اعلم الناس واحکم الناس واتقی الناس واحلم الناس واسخی الناس واعبد الناس (۱۹);
او (حضرت مهدی علیه السلام) داناترین مردم، حکیم ترین مردم، پرهیزگارترین مردم، بردبارترین مردم و بخشنده‌ترین مردم و عابدترین مردم است.»
جای آنست که شاهان زتو شرمنده شوند
سلطنت را بگذارند و تو را بنده شوند
گر به خاک قدمت سجده میسر گردد
سر فرازان جهان جمله سرافکنده شوند
«هلالی»
...
ای که از لطف سراسر جانی
جان چه باشد؟ که تو صد چندانی
به دمی زنده کنی صد مرده
عیسیی، آب حیاتی، جانی
به تماشای تو آید همه کس
لاله زاری، چمنی، بستانی
روی در روی تو آرند همه
قبله‌ای، آینه‌ای، جانانی
آرزوی دل بیمار منی
صحتی، عافیتی، درمانی
همه خوبان به تو آراسته اند
کهربایی، گهری، مرجانی
«فخر الدین عراقی»
دعا برای فرج امام زمان علیه السلام
در روایات معصومین علیهم السلام دعا برای فرج امام زمان علیه السلام به عنوان یکی از عوامل نجات انسان‌ها در دوران غیبت کبری مطرح شده است.
امام حسن عسکری علیه السلام فرمود:
«والله لیغیبن غیبة لا ینجوا فیها من الهلکة الا من ثبته الله عزوجل علی القول بامامته ووفقه فیها للدعاء بتعجیل فرجه (۱۹); به خدا سوگند که او غیبتی [سخت] می‌کند. در آن غیبت، از هلاکت نجات نمی‌یابد مگر کسی که خدای عزوجل او را بر قول به امامت آن حضرت ثابت بدارد و او را در عصر غیبت بر دعای به تعجیل فرج او موفق بدارد.»
از سوی دیگر امام زمان علیه السلام در موارد زیادی شیعیان را به دعای برای فرج خویش توصیه کرده است. به عنوان مثال، آن حضرت در پایان توقیع به جناب اسحاق بن یعقوب می‌فرماید:
«واکثروا الدعاء بتعجیل الفرج فان ذلک فرجکم (۳۹); برای تعجیل در فرج، زیاد دعا کنید که همانا آن فرج شماست.»
درباره زمان و نحوه دعا برای فرج امام زمان علیه السلام توصیه‌های زیادی از سوی اولیای دین بیان شده است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود:
الف) در منهاج العارفین آمده است: «مستحب است انسان پس از نماز صبح صد مرتبه بگوید: اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم. (۲۰)»
ب) مرحوم شیخ بهائی نقل می‌کند: «پس از نماز صبح و در حالی که با دست راست محاسن خود را گرفته و کف دست چپ را به سوی آسمان می گیری، هفت مرتبه می‌گویی: یا رب محمد وآل محمد صل علی محمد وآل محمد وعجل فرج محمد وآل محمد. (۲۱)»
ج) علامه مجلسی در کتاب «المقباس» نقل کرده است که: «در تعقیب نماز صبح قبل از آنکه با کسی صحبت کند صد بار بگوید: یا رب صل علی محمد وآل محمد، وعجل فرج آل محمد واعتق رقبتی من النار. (۲۲)»
د) کتاب «جمال الصالحین» از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که حضرت فرمودند: «از حقوق ما بر شیعیان این است که پس از هر نماز واجب دست خود را به چانه گرفته و سه بار بگویند: یا رب محمد عجل فرج آل محمد یا رب محمد احفظ غیبة محمد، یارب محمد انتقم لابنة محمد صلی الله علیه و آله. (۲۳)»
ه) مرحوم شیخ طوسی در کتاب «مختصر المصباح» در جایی که وظیفه‌های شب جمعه را ذکر می‌کند، صد بار این دعا را سفارش می‌کند:
«اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم، واهلک عدوهم من الجن والانس من الاولین والآخرین. (۲۴)»
۱) غیبت نعمانی، باب ماجاء فی ذکر الشیعه، ص ۱۷۳; بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۶۶.
۲) الکافی، ج ۶، ص ۵۳۵، ح ۱.
۳) غرر و درر، ج ۱، ص ۲۳۱.
۴) کمال الدین، ج ۲، ص ۲۲۱، ح ۶.
۵) احتجاج، ج ۲، ص ۵۹۸.
۶) یار غائب از نظر، محمد حجتی، ص ۳۵.
۷) شوری/۲۳.
۸) بحارالانوار، ج ۲۷، ص ۷۵; امالی، ص ۸۶، ح ۳۰.
۹) کمال الدین، ج ۲، ص ۳۴۸، ح ۱۹.
۱۰) تحف العقول، ص ۳۲۴.
۱۱) مکیال المکارم، ج ۱، ص ۹۴.
۱۲) همان، ج ۱، ص ۴۵۴.
۱۳) بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۸.
۱۴) کمال الدین، ج ۲، باب ۳۴، ص ۲۱.
۱۵) مکیال المکارم، ج ۲، ص ۲۵۰.
۱۶) نهج البلاغه فیض، خطبه دوم.
۱۷) منتخب الاثر، ص ۱۴۷; ینابیع الموده، ج ۳، ص ۱۶۴ و نور الابصار، ص ۱۷۰ .
۱۸) غیبت شیخ طوسی، ص ۱۱۳; بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۶۵; ینابیع الموده، ج ۱، ص ۹۱.
۱۹) الزام الناصب، ص ۱۱.
۲۰) همان، ص ۹.
۲۱) کمال الدین، ج ۲، ص ۲۶۰.
۲۲) همان، ص ۳۶۱.
۲۳) منهاج العارفین، ص ۱۰۸.
۲۴) مفتاح الفلاح، ص ۲۰۶; مصباح المتهجد، ص ۵۳.
نویسنده: حسین الهی نژاد
نظر شما