محمود حبیبی کسبی، شاعر در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص اهمیت ادبیات مهدوی و معرفی آن به جامعه و مخاطبان گفت: مهدویت و به طور کلی انتظار و فرهنگ مرتبط با آن، منجی و موعود در همه ادیان، مذاهب و اقوام بشری وجود داشته و دارد به جهت اینکه بشر همیشه منتظر یک فردای بهتر بوده است؛ از فانی ترین انسان‌ها گرفته تا فلاسفه و حکماً که آرمان شهری را برای خود تعریف کرده بودند همیشه در انتظار یک منجی بودند تا آنها را از ناامیدی‌ها جدا کند و شهر موعود گرایی را که همه چیز در آن درست است و هیچ زاویه تاریکی در آن نمانده است بنا کنند، بنابراین در همه ادیان، مذاهب و بشریت این امید و انتظار به ظهور منجی موعود وجود دارد و یک امید زندگانی برای تمام اقشار بشری اعم از توانمند و مستضعف است.
وی افزود: به طور خاص در مکتب تشیع عاشورا و مهدویت دو بال رهایی، پریدن و آزادی خواهی مکتب تشیع است یعنی عاشورا به عنوان بال پویایی و تحرک شیعه است و بال دیگر مهدویت و انتظار است که امید به آینده را در شیعه زنده نگه داشته است. بنابراین امروز اگر هنوز ما شیعه ایم و فرهنگ شیعی در ما زنده مانده است به زنده ماندن این دو فرهنگ در میان شیعیان مربوط است، پس همان قدر که ما برای عاشورا قریب به دو دهه از سال را سیاه می‌پوشیم و این فرهنگ را جدی می‌گیریم و عزاداری می‌کنیم به همان اندازه هم باید برای فرهنگ مهدویت تلاش کنیم و همین ایام ولادت حضرت صاحب الزمان (عج) را می‌توانیم جدی تر در فرهنگ عامه برگزار کنیم و این فرهنگ مهدوی را در میان جوانان زنده نگه داریم.
حبیبی کسبی گفت: یکی از وجوهی که می‌توانیم از این طریق تبلیغ مهدویت را انجام دهیم؛ قطعاً ادبیات، شعر، ترانه، سرود و نوحه است. همانطور که بزرگان گفته‌اند فرهنگ و باوری را که می‌توان با یک بیت شعر منتقل کرد بعضاً باید در مقابل آن هزار دیوان نوشت تا آن مفاهیم را منتقل کرد. بنابراین شعر مهدویت و موعودگرا در روزگار ما یکی از مهمترین وجوه ادبیات شیعی و ادبیات دینی ماست ولی آنقدر که باید و شاید تا امروز ما به آن نپرداختیم.
فرهنگ مهدوی در زمان حیات ائمه هم وجود داشته است
این شاعر آئینی در ادامه به معرفی منابع مورد توجه شیعی برای پرداختن به ادبیات مهدوی پرداخت و افزود: مهدویت از آغاز تشیع حتی پیش از ولادت حضرت حجه بن الحسن (عج) یعنی در زمان حیات ائمه هم فرهنگ مهدوی و انتظار مهدی موعود وجود داشته است، چنانچه بعضاً یاران از ائمه می‌پرسیدند که آیا مهدی آل محمد شما هستید؟ مثلاً در ذهن دارم که از امام صادق (ع) این سوال شده است. بنابراین چه در زمان حضرت که مجبور به پنهان شدند تا روزگار ما این فرهنگ وجود داشته است به همین دلیل آثار بسیاری در خصوص نقل آیات و احادیث در موضوع مهدویت، مباحث کلامی و فلسفی اثبات مهدویت، همچنین مباحث ادبی مهدویت یعنی شعرهایی که شاعران عرب و عجم در انتظار مهدی موعود سروده‌اند بسیار است.
وی گفت: کتاب غیبت نعمانی در کتاب تجمیع احادیث و روایات مهدوی در بحار الانوار از جمله منابع بسیار خوب این حوزه هستند. البته علامه دوانی در کتاب مهدی موعود جلد مربوط به احادیث مهدوی را به شکل مجزا از بحار الانوار علامه مجلسی منتشر کردند که کتاب بسیار خوبی است و انسان محقق را از رجوع به منابع دیگر بی نیاز می‌کند. گزیده شعرهای بسیار خوبی نیز در وصف و انتظار امام زمان (عج) منتشر شده است که یکی از آنها شعری است که استاد مجاهدی جمع آوری کردند.
حبیبی کسبی در پاسخ به اینکه شاعران و نویسندگان تا چه اندازه در ادبیات مهدوی می‌توانند از عنصر تخیل استفاده کنند افزود: یکی از مضامین مذهبی در فرهنگ شیعه که شاعر قادر است مرغ خیالش را در آن آزادانه بپروراند، مهدویت است به جهت اینکه اتفاقی است که هنوز نیفتاده است.
وقت تعیین کردن برای ظهور لرزش اعتقادی فرهنگ شیعی است
وی افزود: شاعر شیعی وقتی می‌خواهد در مدح و مرثیه امیرالمومنین (ع) یا امام حسین (ع) شعر بگوید خیال خود را باید حول و حوش اتفاقی که افتاده است بپروراند و در آن کنکاش کند اما ظهور و به تبع آن جامعه آرمانی پس از ظهور اتفاقی است که هنوز نیفتاده و صرفاً روایاتی را در این مورد داریم. بنابراین مرغ خیال شاعر می‌تواند آزادانه باشد و به نظر من می‌توان به این ترتیب شاهد درخشان‌ترین آثار شیعی باشیم که به جهت نبود محدودیت‌ها بسیار ارزش ادبی و هنری دارد و خیال انگیز است.
این شاعر گفت: آسیب‌های شعر مهدوی همان خط قرمزهایی است که در فرهنگ مهدوی هم وجود دارد، یعنی بعضاً اشتباهات و سستی‌های ما می‌تواند وارد شعر ما شود مثلاً آنچه که از دیرباز به دست ما رسیده همان جمله معروف «دروغ می‌گویند کسانی که وقت تعیین می‌کنند برای ظهور حضرت» است، ما می‌دانیم که خداوند آگاه از واقعه و زمان ظهور است بنابراین این وقت تعیین کردن یکی از لرزش‌های اعتقادی است که فرهنگ شیعی با آن مواجهه است.
نواقص
وی افزود: ما به ازا انگاری وقایع ظهور با وقایع حال نیز یکی دیگر از آثار مخرب ادبیات مهدوی است چنانچه در طول تاریخ شیعه؛ زمانی که چنگیز مغول به ایران حمله می‌کند بسیاری از اتفاقات آن دوران را مابه ازای اتفاقات عصر ظهور قرار می‌دهند، مثلاً ماجرای خروج سفیانی، خروج دجال یا سید حسنی و همه این شخصیات‌هایی که در روایات عصر ظهور به دست ما رسیده است؛ بعضاً دیده می‌شود که در ادبیات مهدوی این شخصیت‌ها با شخصیت‌های زمان حال نویسنده یا شاعر مهدوی ما به ازا انگاری می‌شوند و متأسفانه کجی و لرزش‌های اعتقادی را به و جود می‌آورد که جبران ناپذیر است.
حبیبی کسبی در پایان گفت: در دو دهه اخیر در کشور خودمان بعضاً ما به ازا انگاری و همانندسازی‌هایی اتفاق افتاده است که ضربه‌های شدیدی به فرهنگ مهدویت وارد ساخته و به نظر می‌رسد اگر بناست به مهدویت بپردازیم باید هرچه بیشتر حواشی را کم کنیم و به اصل موضوع بپردازیم.
نظر شما