درخشش ظروف سفالی درسفره‌های هفت‌سین/وقتی هنرو خلاقیت تلفیق می‌شود

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها، فاطمه بیرجندی: روزها سپری شد و به روزهای پایانی سال رسیدیم، روزهایی که شور و شوقی مضاعف در جامعه به چشم می خورد و نسیم بهاری در زندگی مردم دمیده شده است.

اسفند، آخرین ماه از فصل پایانی سال است که البته دروازه ورود به بهار است، فصلی که زندگی دوباره روزهایی امیدبخش را نوید می‌دهد و برپایی جشن باستانی نوروز، شروع بهار طبیعت برای ایرانیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

مرد و زن، کوچک و بزرگ در این روزها به تکاپو می‌افتند و نونوار شدن را از خانه‌ها شروع می‌کنند، خانه تکانی، نظافت و زدودن آلودگی‌های ظاهری را بهانه‌ای برای شروع دوباره و زدودن غم‌ها از دل قرار می‌دهند، به بازار می‌روند و خرید عید را با اشتیاقی دوچندان انجام می‌دهند.

در کنار خریدهای معمول البسه و لوازم منزل، خرید برخی اقلام را برای برپایی جشن نوروز با حساسیت و ظرافت بیشتری انجام می‌دهند، اقلامی که وقتی در کنار هم قرار می‌گیرند، سفره هفت‌سین زیبایی را خلق می‌کند که در کنار آن سال را تحویل کرده و فصل جدید را آغاز می‌کنند.

معمولأ هر سال خرید ظروف مربوط به سفره هفت‌سین یکی از دغدغه‌های ایرانیان بوده و هر کدام متناسب با سلیقه خود، ظروفی را انتخاب و تهیه می‌کنند، ظروف سفالی و سرامیکی همیشه یکی از انتخاب‌های جذاب این روزهاست که در اشکال و رنگ‌های متنوعی در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

البته تولید محصولات سفالی و سرامیکی با فراز و نشیب‌هایی همراه است که علاقه‌مندان به این ظروف کمتر در جریان آن قرار می‌گیرند، به بهانه نوروز، به سراغ هنرمندان سفالگر در یکی از کارگاه‌های تولید ظروف سفالی و سرامیکی رفتیم تا در جریان مراحل تولید این ظروف جذاب قرار بگیریم.

فرشته ابوطالبی سرابی، سفالگر و سرامیستی است که به همراه یکی از دوستانش، مدتی است به تولید محصولات سفالی و سرامیکی می‌پردازند، او در مورد نحوه آشنایی‌اش با این هنر گفت: ورود من به کار سرامیک از شبکه‌های اجتماعی بود، دنبال‌کننده‌ای داشتم که کارهای هنری‌شان را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کردند که در کنار کار هنری که انجام می‌داد، خودساختگی او برای من جذاب بود.

وی ادامه داد: بعد از آشنایی بیشتر با او، در کلاس‌های آموزشی شرکت کردم که بعد از دو جلسه، به دلیل مشکلاتی که برای او به وجود آمد، برگزاری کلاس‌ها متوقف شد اما از آنجا که به این هنر علاقه‌مند شده بودم، با یک بسته گِلی که تهیه کرده بودم، میز غذاخوری منزل را به کارگاه کوچکی تبدیل کردم و تا توانستم، با دست کارهای مختلفی درست کردم.

این هنرمند سرامیست با بیان این‌که کارهای دست‌ساز من مورد تشویق استادم قرار گرفت که برایم بسیار لذت بخش بود، اضافه کرد: مدتی در کارگاه وی به عنوان کارآموز فعالیت کردم اما برخی مشکلات سبب شد علاقه اول را از دست بدهم و از این کار دور شوم.

شروع کاری بزرگ از فضایی کوچک

وی از آشنایی با استاد سفالگر دیگری گفت که علاقه‌اش به کار سفالگری و دوباره زنده کرد. حدود یک سال در کارگاه استاد جدیدم فعالیت کردم، در حین حضور در این کارگاه، در دوره‌های تکمیلی کار سفال و سرامیک شرکت کردم تا در یکی از دوره‌ها، با خانم زهره خوش‌قامت آشنا شدم که به لحاظ اخلاقی به هم نزدیک بودیم و دوستان خوبی شدیم.

ابوطالبی ابراز کرد: کم کم تصمیم گرفتیم کار مستقل خود را آغاز و از کارهای کوچک شروع کنیم، کار خود را از یک فضای کوچک ۴۰ متری شروع کردیم، مغازه را دکور کردیم و قالب تولید کردیم، تست گرفتیم و کار خود را با تست کارهای جدید پیش بردیم.

وی گفت: با لطف خدا و همتی که داشتیم، یک مکان بزرگ‌تر گرفتیم و کار را گسترده‌تر کردیم، بخش‌های تخصصی کارگاه را ایجاد کردیم، بخش طراحی اضافه شد و خوشخبتانه کار به خوبی پیش رفت.

او در تشریح مراحل تولید محصولات سفالی و سرامیکی، تصریح کرد: تولیدات سفالی و سرامیکی به چند روش انجام می‌شود، بخش اول کار با دست است، طرح مدنظر با گِل سفال یا سرامیک به شکل دلخواه درآورده و محصول آماده می‌شود، شیوه دیگر تولید، استفاده از قالب است که برای این کار، اول قالب ساخته می‌شود، ساخت قالب حدود یک روز زمان می‌برد تا به طور کامل آماده شود.

این هنرمند با بیان این‌که قالب‌سازی کار نسبتأ سختی است زیرا با گچ و با حساسیت بالا تولید می‌شود، افزود: بعد از مرحله تولید قالب، وارد مرحله قالب‌گیری می‌شویم که به وسیله محصول «دوغاب» که مثل گِل شل‌ شده است، باید آماده شود و در قالب‌ها ریخته می‌شود که به این کار، ریخته‌گری گفته می‌شود که پس از آن، محصول با مدل دلخواه آماده می‌شود.

وی ادامه داد: کار ریخته‌گری شده از قالب خارج شده و پس از خشک شدن، پرداخت شده و اگر طراحی داشته باشد، طراحی می‌شود و در کوره اول قرار می‌گیرد، بعد از کوره اول، به این محصول «بیسکوئیت» گفته می‌شود؛ بعد از آن، کار مجددأ پرداخت شده و آماده لعاب‌زنی می‌شود.

کاری سخت اما لذت‌بخش

ابوطالبی افزود: کار بسیار سخت و البته لذت‌بخشی است، هیچ وقت فکر نمی‌کردم این کار اینقدر سخت باشد، آموزش با کارگاه داری خیلی متفاوت است، کسانی که علاقه به این کار دارند باید حتمأ در دوره‌های مختلف شرکت کنند و مهارت لازم را کسب کنند زیرا کاری است که کار دست و عشق است؛ اینطور نیست که به گذراندن یک دوره بتوانند کار تولید کنند.

زهره خوش‌قامت، سرامیست دیگری است که امور مربوط به طراحی و لعاب کارگاه را به عهده دارد، از او در مورد آماده شدن یک محصول برای مصرف را می‌پرسم که می‌گوید: بعد از این بیسکویت کار آماده شد و ظرف‌ها از مرحله اول عبور کرد، مرحله لعاب‌زنی آغاز می‌شود.

وی اضافه کرد: لعاب از دو ماده پایه تشکیل می‌شود، مایع لعای از دو ماده به اسم «استین» که پایه رنگ‌زای لعاب است و پایه دوم به اسم «ترانس» تولید می‌شود، از ترکیب شدن این دو پایه، رنگ مدنظر مشتری به دست می‌آید و با تکنیک‌های مختلف روی ظرف اعمال می‌شود.

این هنرمند افزود: حدود دو ساعت بعد از لعاب زنی، کارها در کوره چیده می‌شود، هر محصول دمای پخت مخصوص خود را دارد از اینرو دمادهی خاص کار اعمال شده و پس از طی کردن مراحل پخت، ظرف آماده تحویل می‌شود؛ کوره لعاب به طور متوسط سه روز زمان می‌برد تا به درجه‌ای برسد که امکان برداشتن محصولات فراهم شود.

هفت سین‌ها با عشق تولید می‌شود

وی ادامه داد: یک سری کارها به‌طور عمومی تولید می‌شود که طرفدار خاص خود را دارد اما بخشی از کارها نیز به مناسبت‌ها بازمی‌گردد، در مناسبت‌هایی مثل شب یلدا و نوروز که معمولأ از دکورهای منحصر به این مناسبت‌ها استفاده می‌شود، محصولاتی متناسب با آن مناسبت تولید می‌شود.

خوش‌قامت به تولید محصولات مربوط به سفره هفت سین اشاره و بیان کرد: الان که در روزهای پایانی سال هستیم، محصولات مرتبط با سفره هفت سین طرفداران بسیاری دارد که می‌خواهند سفره این عید باستانی را با ظروف سنتی و سفالی بیارایند؛ از آنجا که کار سفال و سرامیک آن هم کارهای دست‌ساز، جذابیت‌های خاص خود را دارد، معمولأ در کنار سایر تولیدات، محصولات متنوعی برای سفره هفت سین تولید می‌شود.

وی اضافه کرد: بخشی از کارها به شکل سفارشی و با طرح‌های درخواستی و بخشی نیز به‌طور معمول و برای مخاطب عمومی تولید می‌شود که یا به شکل ساده و یا با نقاشی و طرح‌های متنوع آماده می‌شود.

این هنرمند سفالگر عنوان کرد: معمولأ محصولات سفره هفت سین شامل ۶ ظرف به شکل بشقاب یا کاسه با طراحی‌های متنوع، یک قاب آینه، یک کاسه بزرگ برای ماهی و ظرف سبزه می‌شود، هرکدام از این اجزا با هارمونی و تناسب طرح تولید می‌شود که علاوه بر حفظ جنبه سنتی و جاذبه اصلی، وحدت طرح داشته و زیبایی دوچندان پیدا می‌کند.

هنری باستانی در زندگی‌های مدرن

این هنرمند سفالگر از جذابیت‌های این کار به خبرنگار مهر گفت: با وجود سختی‌ها، ظرافت‌ها و حساسیت‌های زیادی که در این کار وجود دارد، پایان دلنشینی دارد که محصول دست‌ساز خود را با اشکال مختلف می‌بینید و از طرف دیگر، حس خوبی که به مصرف کننده این محصولات منتقل می‌کند، انرژی‌بخش شما برای ادامه کار است.

وی بیان کرد: هنر سفالگری، هنری باستانی و دیرینه در ایران به شمار می‌رود که به خوبی توانسته جای خود را در زندگی مدرن امروز باز کند و به‌نوعی مردم به هنرهای سنتی خود رو آورده‌اند.

ظروف سفالی و سرامیکی در مشهد مقدس با اقبال خوبی روبرو شده که سبب راه‌اندازی کارگاه‌های کوچک و ایجاد اشتغال‌های خرد در این شهر شده، سنتی بودن، انتقال حس استفاده از ظروف سنتی و با طرح‌های دلخواه، مصرف این ظروف را در خانواده‌ها بیشتر کرده است.