خبرگزاری مهر، گروه استانها: شهرستان دلیجان یکی از شهرهای استان مرکزی است که در جنوب شرقی این استان واقع شده است. این شهرستان با وسعت تقریبی ۲۵۰۰ کیلومترمربع، در بین هشت شهر مهم استان مرکزی، پنجمین شهرستان وسیع استان است.
شهرستان دلیجان از شمال به قم (۱۱۰ کیلومتر)، از جنوب به اصفهان (۱۶۵ کیلومتر)، از شرق به کاشان (۸۵ کیلومتر)، از شمال غرب به شهرستان آشتیان، از غرب به اراک (۱۶۰ کیلومتر) و از جنوب غربی به محلات (۲۵ کیلومتر) محدود می‌شود. شهر دلیجان در ارتفاع ۱۵۲۸ متری از سطح دریا واقع است.
بنا به نوشته‌های تاریخی، دلیجان پیشین شهری بسیار بزرگ با چهار دروازه در چهار طرف بوده که به دروازه‌های قلیان، آتشکده، شاه ولی و کاه گندم معروف بودند. گستردگی شهر قدیمی دلیجان را تا نزدیکی خورهه ذکر کرده‌اند. مجموعه نشانه‌ها و آثار پیداشده تاریخی نشان می‌دهد که دلیجان شهر بزرگی بوده است. از جمله آثار پیدا شده می‌توان به سفال‌ها، خمره‌ها و آجرهای بسیار زیبا در جنوب دلیجان، اشاره کرد.
دلیجان با قدمتی طولانی به‌عنوان شهرستانی به بلندای تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین، این روزها میزبان مسافرانی است که مشتاق به دیدن آثار باستانی، هویتی و تاریخی-باستانی هستند.
غار چال نخجیر
غار چال نخجیر مهم‌ترین جاذبه گردشگری دلیجان است که با قدمتی بالغ‌بر ۷۰ میلیون سال از شگفت‌آورترین جاذبه‌های طبیعی محسوب می‌شود.
زمین‌شناسان قدمت این غار آهکی کهن را به دوران سوم زمین‌شناسی نسبت داده و آن را که دارای عمری بالغ بر ۷۰ میلیون سال است، یکی از پدیده‌های نادر و کمیاب جهان معرفی کرده‌اند که در سال ۱۳۶۷ کشف شده است.
حرکت گسل معکوسی در منطقه کاستی واران سبب شکل‌گیری غار شده است. تعداد طبقات غار به سه طبقه می‌رسد. ۹۵ درصد از دیواره‌های غار با رسوبات آهکی و بقیه با سنگ پوشش داده شده است. دهانه اصلی غار نخجیر دارای ارتفاعی بین ۱۰ تا ۴۰ متر و عرض ۱۰ متر است. اشکالی داخل غار وجود دارد که حاصل از پدیده‌های رسوبی و دولومیتی به وجود آمده‌اند که باعث شده این غار از زیباترین غارهای جهان به حساب آید.
غار طبقاتی چال نخجیر دارای سه طبقه است و طبقه اول و زیرین غار دارای سفره آب زیرزمینی و دریاچه ایست که در عمق ۶۱ متری از سطح غار قرار دارد و ۱۹ متر نیز عمق آن است. طبق نظر زمین شناسان طول این غار حدود ۱۲ کیلومتر تخمین زده شده است که تا به امروز ۶ کیلومتر از آن کشف شده است.
برای تالارهای اینجا اسم هم گذاشته اند، تالارهایی با نام‌های عروس، گل کلمی، آبشارگلی، هیولا و…، اما شاید زیباترین تالار این غار، تالار چهل ستون باشد. این تالار دنیاییست از رسوباتی به رنگ‌های مختلف که مانند دانه‌های انار با نظمی خاص کنار هم قرار گرفته اند. روی دیواره‌های این غار مملو از توده‌های گل کلمی، اسفنج‌های آهکی و بلورین و قندیل هاییست که حاصل رصوبات دولومیتی و آهکی آن است.
نکته جالب توجه و شگفت انگیز، تهویه طبیعی هوای داخل غار به صورت خودکار است و همین امر باعث شده تا دمای هوای داخل غار همانند بسیاری از غارهای دیگر در تمام فصول ثابت و بین ۷ تا ۱۴ درجه سانتی گراد باشد.
غار چال نخجیر در فاصله‌ی ۱۰ کیلومتری از شمال شرق مسیر دلیجان به نراق، در منطقه چال‌نخجیر و در دامنه کوه‌تخت واقع شده است. این غار به دوره سوم زمین‌شناسی متعلق است و در سال ۱۳۸۴ خورشیدی توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۱۳۸۱۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه نشت آباد
یکی از نشانه‌های قدمت این شهر قلعه مشهور نشست آباد است. قلعه‌ای با قدمت ۱۷۰۰ سال و مربوط به دوران ساسانی، در ۳ کیلومتری شهر زیبای دلیجان خودنمایی می‌کند.
این قلعه ۴ دیوار است که هرکدام ارتفاعی بین ۸ تا ۱۰ متر و ضخامتی برابر با ۲ تا ۵/۲ متر دارند. هرچند ضخامت این دیوارها درگذشته بیشتر بوده اما در اثر بارش‌های مکرر فصلی، ضخامت آن‌ها به‌اندازه کنونی رسیده است.
در حوالی قلعه، به‌خصوص در قسمت جنوبی و شرقی آثار به‌جامانده از یک خندق را پیدا می‌کنید. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که درخت چنار بزرگی سالیان سال در دل این دشت، سایه‌بان گذشتگان و به‌خصوص کشاورزان فعال در این منطقه بوده است. اگر گذرتان به شهر دلیجان افتاد حتماٌ سری هم به این بنای تاریخی بزنید.
دریاچه سد پانزده خرداد
این سد که از نقاط دیدنی و گردشگری شهرستان دلیجان محسوب می‌شود، در فاصله ۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان دلیجان در استان مرکزی قرار دارد.
سد پانزده خرداد در اواخر سال ۱۳۷۳ خورشیدی و به منظور تأمین آب آشامیدنی شهرهای دلیجان، نیم‌وَر و قم، مهار سیلاب سالانه و تأمین بخشی از آب مورد نیاز اراضی زیردست شهرستان دلیجان ساخته شد. این سد از نوع خاکی غیرهمگن با هسته رسی است. ارتفاع این سد از روی پِی ۹۶ متر، طول تاج ۳۲۰ متر و عرض آن در تاج ۱۰ متر است و حجم مفید مخزن آن ۱۶۵ مترمکعب می‌باشد. این سد به وسیله آب رودخانه قم‌رود و بارندگی‌های فصلی منطقه دلیجان، نراق و جاسب تغذیه می‌شود.
مناطق مجاور دریاچه سد پانزده خرداد زیستگاه جانورانی چون روباه، شغال، کفتار، گرگ، موش صحرایی، خرگوش، جوجه تیغی، کبک، تیهو، قرقی، کبوتر، انواع گنجشک، زاغ، کلاغ، هدهد، انواع مارمولک، مار آبی، بزمجه و مار می‌باشد. همچنین این منطقه مکان مناسبی برای زمستان‌گذرانی برخی از پرندگان مهاجر مانند اردک سرسبز، اردک زیره‌ای، چنگر، حواصیل، انواع مرغابی، انواع غاز، مرغ کرم‌خوار و … است.
عمده‌ترین آبزیان این دریاچه ماهی کپور معمولی، ماهی کاراس، ماهی سوف و ماهی سفید رودخانه‌ای است.
جاسب
دهستان جاسب در شمال شهر دلیجان و در نزدیکی سد ۱۵ خرداد واقع‌شده و شامل ۷ پارچه آبادی است که نام جاسب را بر خود دارد.
این منطقه ییلاقی با کوه‌های سربفلک کشیده، باغ‌ها و مزارع پر درخت، چشمه‌ها، مراتع سرسبز، درختان عظیم گردو، بادام و چنار با مناظر طبیعی و چشم‌اندازهای روح‌پرور نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
این منطقه در فصل تابستان که گرما شدت می‌یابد مکان بسیار مناسب و دلپذیری جهت اسکان و استفاده از طبیعت آن است. رودخانه فصلی ازنا از ارتفاعات دهستان جاسب سرچشمه می‌گیرد و فقط در اسفند و فروردین تا خردادماه آب دارد.
عبور این رودخانه از مسیر روستاهای بیجگان و سقونقان، واران، روگان و هرازجان و نیز به علت کوهستانی بودن مناطق فوق آب و هوای با طراوتی را در فصل تابستان ایجاد می‌کند. از آثار باستانی جاسب می‌توان به قبرستان قدیمی واران، تپه قلعه کوه امام علی، تپه قلعه سرخ، تپه قلعه وشتگان، تپه قلعه و سقونقان، مسجد جامع و امام حسن بیجگان، برج روستای هرازجان، تپه قلعه کوه امام ولی روستای کروگان، غار سیجان در ضلع شمالی روستای واران و سنگ نوشته‌های قبرستان روستای بیجگان نام برد که همگی شماره ثبت میراث فرهنگی کشور را دارند.
آبشار دره آبشتا (گیسو)
«آبشار دره آبشتا»، یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی در شهرستان نراق است که در فاصله‌ی ۵ کیلومتری از شمال غربی این شهرستان قرار گرفته است. «گیسو» نام دیگر این آبشار زیبا است که به دلیل رشد گیاهی به نام «پرسیوشان» به این نام شهرت یافته است. بازدید از آبشار دره آبشتا برای علاقه‌مندان به طبیعت بسیار دلنشین خواهد بود.
عبور از جاده‌ای خاکی سرانجام مسافران را به باغات منتهی به دره‌ای سنگی و صخره‌ای می‌رساند و بعد از عبور از دره‌های سنگی و صخره‌های سخت، ادامه جویبار در کف دره، چشم‌ها را به آبشار انتهای آن سوق می‌دهد.
مسجد جامع نراق
«مسجد جامع» شهرستان نراق، دارای قدمتی بیش از ۱۵۰ سال است که در دوران حکومت «فتحعلی شاه قاجار» و به همت «حاج علی محمد نراقی» ساخته شده است. این مسجد دارای مساحت تقریبی هزار متر مربع با گنبد و گلدسته‌هایی بسیار زیبا است. درب ورودی آن نیز ساخته شده از چوب گردو است که کنده‌کاری زیبا و چشم‌گیری بر آن انجام شده است. از دیگر تزئینات این مسجد قدیمی می‌توان به کاشی‌های رنگارنگ و طرح‌های اسلامی آن اشاره کرد که نشان از هنرمندی سازندگان آن دارد.
کاروانسرای دودهک
کاروانسرای دودهک در شمال شرقی محلات، در مجاورت ساحل شرقی رودخانه قم‌رود و در مسیر جاده دلیجان به دهستان خورهه (نزدیک جاده آسفالته قم به دلیجان) قرار دارد. قدمت این بنا را مربوط به دوره صفویه می‌دانند ولی معماری آن، از شیوه معماری سلجوقیان پیروی می‌کند که همین امر، تخمین قدمت بنا را مشکل می‌کند.
در هر یک از دیوارهای شمالی و شرقی و غربی آن سه برج دیده‌بانی تعبیه شده که نشان می‌دهد کاروانسرا کاربردی به مانند یک قلعه نظامی داشته است.
ایوان شرقی بر روی یک آب‌انبار زیرزمینی ساخته شده‌است. چهارگوشه کاروانسرا مشابه یکدیگر نیستند. گوشه‌های شمال شرقی و جنوب غربی برای نگهداری بار و دوگوشه دیگر به عنوان اصطبل مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. پی‌های این بنا از سنگ رودخانه و ساروج و بقیه بنا از آجر ساخته شده است. حیاط این کاروانسرا ۲۷٫۲ متر طول و ۲۷٫۱ متر عرض دارد.
این بنا به شماره ثبت ۱۹۸۳ در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
کاروانسرای شمس‌السلطنه نراق
یکی از جاذبه‌های گردشگری تاریخی در شهرستان نراق، عمارتی است کهن که احتمالاً قدمت آن بالغ بر ۱۵۰ سال است. «کاروانسرای شمس‌السلطنه» نام این میراث ملی است که در زمان حکومت قاجاریان احداث شده است. کاروانسرای شمس‌السلطنه، یکی از زیباترین عمارات تاریخی نراق است که به نیابت از «حاج محمد نراقی» مشهور به «حاجی خان» ساخته شده است. این اثر ایران کهن متشکل از دو طبقه یکی جهت نگهداری چهارپایان و دیگری برای اسکان و جهت استراحت تاجران است. راسته بازار، چهار سوق و تاجرسرا یا معاون‌الممالک به همراه کاروانسرا، مجموعه‌ی زیبا و کم‌نظیر شمس‌السلطنه را تشکیل می‌دهد که به عنوان میراث ملی به ثبت رسیده است.
بازار قدیمی نراق
«بازار قدیمی نراق» یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در این شهرستان کهن است که قدمت آن به قرن ۱۳ هجری بازمی‌گردد. «بازار شمس السلطنه» نام دیگر این مجموعه‌ی تاریخی است که در زمره‌ی یکی از زیباترین آثار تاریخی استان مرکزی، قرار گرفته است. معماری انجام شده در این بنا دارای زیبایی و ظرافت مثال‌زدنی است که می‌توان آن را در حجره‌ها با درب‌های چوبی و کنده‌کاری شده، تیمچه‌ها، سقف‌های گنبدی شکل، دیوارهای آجری و سقف ضربی آجری مشاهده کرد. همچنین این بازار سرپوشیده به دلیل قدمت و هویت تاریخی و نیز سبک معماری‌اش، بسیار ارزشمند است که همچنان پررونق و از مراکز مهم تجاری در نراق شناخته می‌شود.
قلعه اُل (قلعه جنیان)
یکی از جاذبه‌های طبیعی در نراق، قلعه‌ای است کهن که در «کوه اُل» و در دهانه‌ی غاری که در ارتفاع ۷۰۰ متری این کوه قرار دارد، واقع شده است. در بین مردم محلی، این غار به نام «قلعه‌ی اُل» شهرت یافته است که بالای مزرعه‌ی شریف آباد و بر صخره‌ها قرار گرفته است.
نام این قلعه که به «دژ نراق» نیز شناخته می‌شود، از نام کوهی که در آن قرار دارد، گرفته شده و طبق اظهارات کارشناسان، به عنوان پناهگاهی طیبعی جهت پیشگیری از صدمات وارده توسط حیوانات وحشی، آسیب‌های طبیعی و در بسیاری موارد برای در امان ماندن از جنگ‌ها و حملات دشمنان احداث و مورد استفاده قرار می‌گرفت.
موزه مردم شناسی دلیجان
موزه مردم‌شناسی دلیجان در ساختمان قدیمی شهرداری این شهر قرار دارد و در سال ۱۳۹۴ گشایش یافت. این ساختمان ۸۰ ساله دو طبقه دارد و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. موزه مردم‌شناسی دلیجان، فرهنگ و آداب و رسوم مردم این شهر را معرفی می‌کند و بیشتر قطعات مجموعه از طرف اهالی به آن اهدا شده است. در ساعات اداری می‌توان از این موزه بازدید کرد.
نظر شما