خبرگزاری مهر- گروه دین و اندیشه: دهه کرامت، همه ساله از سالروز ولادت حضرت فاطمه معصومه (س) شروع می شود و تا سالروز میلاد حضرت امام رضا (ع) ادامه دارد.فردا تقویم‌ها مزین به سالروز ولادت حضرت معصومه (س) وآغاز دهه کرامت شده است.در میان فرزندان ائمه اطهار علیهم‌السلام و ذریه پیامبر(ص)، دردانه باب الحوائج موسی بن جعفرعلیهماالسلام همانند ماه شب چهارده در آسمان تشیع می‌درخشد. بانویی که مشهور به «معصومه» شد تا آینه عصمت مادر گرانقدرش فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها باشد. بانویی که زیارتش بهشت را برای دوستداران و پیروانش ضمانت می‌کند و هر که برای دیدار بارگاه او قدمی بردارد مانند آن است که خورشید خراسان علیه‌السلام را در غربت طوس، زیارت کند چنان‌که امام رضا علیه‌السلام فرمودند: «مَن زارَ المَعصُومَهَ بِقُمّ کَمَنْ زارَنی؛ کسی که خواهرم معصومه را در قم زیارت کند، مرا در طوس زیارت کرده است .»در توشه زیارتی که از سوی امام معصوم علیه‌السلام در مورد حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به شیعیان رسیده، فرازی بیان شده که نشان از مقام والای حضرتش دارد؛ آنجا که در قابل ضریح مطهر می‌ایستی و کریمه اهل بیت علیهم‌السلام را می‌خوانی و با اطمینان خاطر می‌گویی: «یَا فاطمة اشْفَعِی لِی فِی الْجَنَّةِ فَإِنَّ لَکِ عِنْدَ اللَّهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ؛ ای فاطمه! مرا در بهشت (برای رفتن به بهشت) شفاعت بفرما؛ چراکه همانا تو در نزد خداوند دارای شأن و منزلت بلندی هستی .» در شرح و تفسیر این کلمات نورانی دو وجه بیان شده که هر دو به معنای بشارت بهشت است.
زائر هنگامی که بانوی کرامت را صدا می‌زند از او می‌خواهد: «ای فاطمه! مرا برای رفتن به بهشت، شفاعت بنما!» بر اساس این سخن، زائر از محضر بانوی کرامت می‌خواهد تا در روز قیامت او را برای رفتن به بهشت شفاعت نماید.این سخن، مضمون روایتی است که امام صادق علیه‌السلام سال‌ها قبل از ولادت حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها در توصیف شخصیت ایشان فرمودند: «أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمَانِیَةَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا إِلَی قُمَّ تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فاطمه بِنْتُ مُوسَی وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِمْ؛ بدانید که خدای رحمان برای بهشت جاودانش، هشت درب قرار داده که سه درب آن به سوی شهر قم است.» صادق آل الله علیه‌السلام در ادامه می‌فرماید: «به شفاعت او همه شیعیانم به بهشت خواهند رفت.»این سخن یعنی او شفیعه می‌شود تا در هنگامه حزن و اندوه روز قیامت، شادی را در قلوب بندگان خدا جاری کند و آنان را دستگیری کند و به بهشت برین بشارت دهد؛ از سویی پروردگار جهانیان فرمود: «مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ [البقرة/۲۵۵] چه کسی جز به اذن او، در نزد او شفاعت کند؟» این سخن خدای رحمان، همان مقام شفاعتی است که به بندگان شایسته و انتخاب شده‌اش عنایت کرده تا در محشر، مقام الهی آنان برای اهل محشر شناخته شود. خوشا بر احوال آنان که در دنیا فاطمه معصومه سلام الله علیها را شناختند تا در قیامت شفیعه آنان باشد.در بهشت نعیم و یا جنات عدن و یا فردوس برین و مقامات و طبقات دیگر بهشت، آن‌گاه که مؤمن وارد هرکدام از آن درجات شود، امید دارد تا شفاعت دختر باب الحوائج و خواهر خورشید خراسان و آینه تمام نمای حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیهم، شامل حالش شود و در اعلی مراتب قرب الهی در کنار اهل بیت علیهم‌السلام او را جایگاه و مقام دهد.
چرا شفاعت در بهشت، دور از انتظار باشد از کریمه اهل بیت سلام‌الله‌علیها که جواد الائمه علیه‌السلام در بیان ارزش و پاداش زیارتش فرموده: «هر کس عمه مرا در قم زیارت کند، بهشت پاداش او است.»بی جهت نیست که فاطمه معصومه سلام‌الله‌علیها همنام مادرش فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها نامیده شده؛ چرا که مادر گرامی اش نیز شفیعه شده تا از امت پدرش خاتم‌الأنبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله شفاعت کند.
فضیلت شهر مقدس قم
در فضیلت شهر قم و اهل آن، روایات بی شماری وجود دارد. علامه شهید قاضی نورالله شوشتری در این زمینه می‌گوید: «اخباری که در فضیلت قم و اهل قم از رسول خدا (ص) و ائمه اطهار (علیهم السلام) روایت شده، فراوان است.»قم از شهرهای مذهبی ایران و از پایگاه‌های تشیع است. به گفته برخی از ایران‌شناسان قم از کهن‌ترین سکونت‌گاه‌ها در فلات ایران بوده و قدمت آن به قبل از اسلام می‌رسد. پیشینه تشیع در قم به هجرت خاندان اشعریون از کوفه به این شهر در قرن نخست قمری برمی‌گردد. حضور حضرت معصومه (س) در قم و به دنبال آن، مهاجرت امامزادگان و سادات، این شهر را به پایگاه تشیع تبدیل کرد.
بنا بر حدیثی از پیامبر اسلام (ص) علت نامگذاری این شهر به قم آن است که اهل آن قائم آل محمد (عج) را در قیام یاری می‌کنند. در منابع روایی از این شهر با اوصافی چون حرم اهل بیت و قطعه‌ای از بیت‌المقدس نیز نام برده شده است. در برخی منابع روایی احادیثی در فضیلت قم و منزلت اهل آن آمده است؛ از جمله اینکه قم و اهالی آن در زمانی که غیبت امام زمان (عج) به ظهور منتهی می‌شود بر دیگر خلایق حجت هستند.
موقعیت قم در تاریخ انقلاب اسلامی بر کسی پوشیده نیست و کم‌تر انسانی در دنیاست که از انقلاب اسلامی ایران اطلاع داشته و از نقش قم در این انقلاب بی‌اطلاع باشد. چه در طول نهضت انقلاب اسلامی و چه پس از پیروزی آن، قم زادگاه حوادث مهم تاریخی بوده است. لیکن دو حادثه بسیار مهم آن از ویژگی خاصی برخوردار است؛ یکی جرقه انقلاب (قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲) و دیگری آتش انقلاب (قیام ۱۹ دی ۱۳۵۶) که هر دو در بستر تاریخ این شهر زاده و رشد یافت.
با پیروزی انقلاب اسلامی، تشیع و تمدن اسلامی وارد دوره جدیدی شد تا جایی که نظرات منفی بسیاری از محققان و پژوهشگران بزرگ جهان نسبت به آن دگرگون شده و احساس کردند که تمدن اسلامی زنده و احیا شده است
شهر فرهنگی جهان اسلام
قم یکی از شهرهای فرهنگی جهان اسلام و ایران است که در طول تاریخ از نظر فرهنگی و تمدنی نقش وافری ایفا کرده است، این نقش می‌تواند حتی به ۶ قرن پیش از میلاد برسد که نخستین تمدن‌ها یا زیستگاه باستانی در قم شکل گرفته است که نشان می‌دهد تاریخ تمدنی قم بیش از تاریخ تمدنی دیگر مناطق است.در تاریخ ایران باستان به ویژه در دوران مادها قم مرکز مغان یعنی عالمان و روحانیون دینی زرتشتی بوده است که در نزدیکی قم زندگی می‌کردند که بعدها از آنها آثار بسیار ارزنده‌ای در دوران مادها، هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان به دست آمده است.در دوران اشکانیان و ساسانیان قم از نظر اقتصادی به عنوان پایه‌های تمدن و از نظر علمی بسیار مشهور بوده و جایگاه خاصی داشته است، اما آنچه از نظر تاریخی بسیار اهمیت داشته و برای آن سند وجود دارد اهمیت و جایگاه قم در دوران اسلامی است، در دوران اسلامی با آمدن مسلمانان و پس از آن با آمدن شیعیان قوم یک جایگاه بسیار ویژه‌ای پیدا کرد و مهد جهان اسلام شد تا جایی که حتی از کوفه هم پیشی گرفت.آمدن اشعریون و پس از آن حضرت معصومه (س) به شهر قم سبب که این شهر از نظر نقل حدیث و نشر علم جایگاه ویژه‌ای کسب کند تا جایی که کتاب‌هایی که در مکتب بغداد و کوفه می‌نوشتند به مکتب قم تحویل داده می‌شد که آثار منتشره عاری از غلو و به عقل‌گرایی نزدیک باشد.اشعریون دو خدمت فرهنگی و عملی نسبت به تمدن اسلامی داشتند، اشعریون که پرورش‌یافته مکتب امام صادق (ع) و ائمه پس از ایشان بودند از نظر فرهنگی در زمینه فقهی، حدیثی، تاریخی، طبی و علوم مختلف، مکاتبی را در قم منتشر کرده بودند که سبب شهرت این شهر و کم‌رنگ شدن مکتب کوفه در مقابل آن شده بود.
خدمت فرهنگی که قم در این زمینه انجام داد توجه به عقل‌گرایی بود، همان زمان حدیث گرایی محض یا به دنبال آن نوعی غالی‌گرایی وجود داشت که زمینه را برای گسترش غلو و غیرعقلانی جلوه دادن شیعه فراهم می‌آورد که مکتب قم جلوی آن را گرفت و بسیاری از احادیث را که با عقل سنخیت نداشت یا در طول زمان ساخته شده یا تغییر داده بودند تصحیح و اصلاح کردند. افزون بر آن از نظر فرهنگی هم توانست به تأسیس و راه‌اندازی مکاتب و مدارس متعدد در قم پرداخته و آن را حتی به خارج از قم نیز انتقال دهد، تا جایی که بر روی سمرقند و طبرستان آن زمان تأثیر بگذارد.در ساحت عملی اشعریون یک حکومت ۲۸۰ ساله داشتند، پس از اینکه زمینه قدرت‌یابی آنها در قم فراهم شد توانستند قم را ازنظر تمدن مادی پیش ببرند که حدود ۲۸۰ سال یکی از سرسبزترین مناطق کویری ایران بود که پس از آن این پیشرفت تا دوران قاجار هم باقی مانده بود و سفرنامه نویسانی که از دوران قاجار و صفویه به قم می‌آمدند از آن به عنوان شهر سبز و شاداب یاد می‌کردند. این نشان از تمدنی دارد که اشعریون به وجود آوردند و پس از آن هم در کنار اشعریون، عالمان و دانشمندان این شهر توانستند خدمت شایانی انجام بدهند.
جایگاه قم در هندسه فرهنگ و اندیشه اسلامی
امروزه قم در چهارراه فرهنگی و مواصلاتی کشور قرار دارد که بسیاری از مسافران برای رفتن به غرب، شرق، جنوب یا شمال کشور مجبور هستند از قم عبور کنند که همین امر سبب شده است زمینه برای جذب و گسترش فرهنگ دینی فراهم شود. بسیاری از طلاب، علما و فضلا در شهرهای دیگر وارد قم شده و از قم به شهرهای دیگر رفتند که زمینه را برای گسترش فرهنگ اسلامی فراهم کنند، همچنین وجود حوزه علمیه قم کنار حرم حضرت معصومه (س) پتانسیل بسیار بزرگی برای گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی است.یکی از ویژگی‌های حوزه علمیه قم توجه به اصول و عقلانیت بوده است تا جایی که اصولگرایی بر اخباری‌گری غلبه داشته است، نماد مبارزه با اخباری‌گری در قم آیت‌الله میرزای قمی یکی از علمای بسیار بزرگ بوده است که تحت تأثیر وحید بهبهانی توانست اصولگرایی را گسترش دهد که نگاه اصولی در تبیین و تحقق فرهنگ و تمدن اسلامی نقش بسیار بزرگی دارد.
نقطه احیا مجدد تمدن نوین اسلامی
با پیروزی انقلاب اسلامی، تشیع و تمدن اسلامی وارد دوره جدیدی شد تا جایی که نظرات منفی بسیاری از محققان و پژوهشگران بزرگ جهان نسبت به آن دگرگون شده و احساس کردند که تمدن اسلامی زنده و احیا شده است. نخستین نقطه احیا مجدد تمدن نوین اسلامی در قم با پیروزی انقلاب اسلامی و آمدن امام خمینی (ره) آغاز شد که پس از آن حوزه علمیه هم توانست برنامه‌های خود را تغییر داده و خود را با علم روز تطبیق دهد. اگر عقل گرایی در حوزه علمیه ادامه پیدا کند شهر قم هنوز هم می‌تواند در ایجاد تمدن نوین اسلامی نقش اساسی داشته باشد. تمدن نوین اسلامی حرکتی را آغاز کرده است که جامعه بشری به سمت آن خواهد رفت، در آینده ما یک دین واحدی خواهیم داشت که مبانی آن از عقل و آموزه‌های نبوی و اهل بیت (ع) سرچشمه گرفته است، اگر به همین صورت ادامه پیدا کند به طور قطع زنگارهای مختلفی که در طول تاریخ بر فرهنگ شیعه اضافه شده است از بین خواهد رفت.
نظر شما