پخش «سوران» بدون واکنش نخواهد بود!/ «غریب» بدون «فسیل» جلوه داشت؟

به گزارش خبرنگار مهر، نشست سریال «سوران» روز گذشته ۲۸ اردیبهشت با حضور مجتبی فرآورده تهیه کننده سریال و مینو خانی منتقد سینما و تلویزیون در نمایشگاه کتاب برگزار شد.

فرآورده در ابتدای این نشست از کتاب «عصرهای کریسکان» که منبع اقتباس سریال بوده است سخن گفت و دیگر ظرفیت‌های کتاب عنوان کرد: از بضاعت کتاب آنچه داشته در این سریال ارایه دایم اگر بخواهیم نگاه مجدد به کتاب داشته باشیم فکر می‌کنم ظرفیت یک سینمایی خوب را هم دارد.

مینو خانی نیز در ادامه در تعریف اقتباس بیان کرد: به طور عام وقتی از اقتباس حرف می‌زنیم از بهره گرفتن می‌گوییم اما اگر از اقتباس به عنوان اثر ادبی حرف می‌زنیم اثر خبری، تصویری، گزارش خبری و… می‌تواند منبع اقتباس باشد.

وی اضافه کرد: پایان برخی از فیلم‌ها نوشته می‌شود برداشت آزاد و در این موارد خیلی نمی‌توان بین اثر و منبع وجوه مشترک پیدا کرد بلکه ایده جذابی بوده که منشأ ساخت قرار گرفته و نمی‌توان انتظار داشت که سازنده خیلی وفادار باشد. درحالیکه در اقتباس، سازنده نه تنها ایده گرفته بلکه وفادار است و حتی می‌توان نوعی قیاس بین اثر اول و مکتوب با اثر تصویری داشت تا ببینیم چقدر سازنده متعهد و وفادار مانده است.

خانی در بخش دیگر تصریح کرد: در اثر مکتوب با کلمه مواجه هستیم درحالی که در سینما با «نما» مواجه هستیم. گاهی در کلمات وقتی از درخت حرف زده می‌شود گفته نمی‌شود کدام درخت، درحالیکه در سینما دقیقاً نمایش داده می‌شود که این درخت چه ویژگی‌هایی دارد و باید این را در نظر گرفت که در اثر مکتوب تخیل و تجسم وجود دارد.

فرآورده که تهیه‌کنندگی فیلم اقتباسی «۲۳ نفر» را هم در کارنامه خود داشته است، در ادامه در پاسخ به لو رفتن داستان برای مخاطب با ساخت فیلم تصریح کرد: داستان بیست و سه نفر ابتدا یک اثر مستند بود که مهدی جعفری براساس این کتاب آن را برای صداوسیما تولید کرد که با آن حلقه این اثر شکل گرفت. نطفه فیلم از آن زمان با آن مستند ساخته شد. با اینکه بعد از حدود بیست سال فیلم از آن مستند ساخته شد.

وی اضافه کرد: اینگونه نیست که اقتباس حتماً از متن مکتوب ساخته شده باشد گاهی از یک واقعه است.

فرآورده درباره وفاداری به کتاب در سریال «سوران» نیز عنوان کرد: از علت‌هایی که کمتر اقتباس رخ می‌دهد به خاطر چالشی است که بین سازندگان اثر تصویری و نویسنده مکتوب وجود دارد و هر یک به گونه‌ای کار را می‌بینند. گلزار راغب نویسنده کتاب «عصرهای کریسکان» نه تنها نویسنده خوبی است بلکه فرد همراهی هم هست. او هر آنچه را در کتاب نقل کرده خودش چشیده است.

تهیه‌کننده «سوران» درباره این همکاری تصریح کرد: گلزارراغب بسیار متواضعانه اعلام کرد که می‌داند که مقتضیات ادبیات با فیلم متفاوت است و خودش گفت می‌خواهید کتاب من را به زبان دیگری نقل کنید و از این حیث ما خیلی با او راحت بودیم. حتی وقتی بخش‌هایی از فیلم را دید اظهار مسرت کرد و اعلام کرد که همان بخش‌های که ما در کردستان تجربه کردیم در فیلم بود.

وی اضافه کرد: وفاداری به متن بسیار سخت است شاید به اجرا نمی‌توان وفادار بود. وقتی قصه قرآنی هم می‌خواهیم بیان کنیم نمی‌توانیم دقیقاً به همه جزییات وفادار باشیم اما اگر از روح حاکم بر اثر تخطی نکنیم می‌توانیم وفادار باشیم. باید روح حاکم را حفظ کرد. در ادبیات هم اینگونه است نویسنده متنی را ارایه می‌دهد و من مخاطب آن دنیا را طبق تجربه و ذهن خود می‌سازم اما ما وقتی می‌خواهیم آن اثر را تصویری کنیم باید معدلی از این دنیاها بگیریم و براساس آن حرف بزنیم. ما برای فیلمسازی موظف هستیم فضا را به ذهن مخاطب نزدیک کنیم.

فرآورده تصریح کرد: در شیوه اقتباس در هر حوزه‌ای از قصه‌های انبیا تا قرآن تا وقایع دیگر باید روح حاکم را حفظ کرد اما به اقتضای درام راهی نیست جز اینکه بخشی از قصه را ما پردازش کنیم.

وی در بخش دیگر به سازمان سینمایی سوره که تولید این سریال را برعهده دارد اشاره و بیان کرد: می‌خواهم دستمریزاد بگویم به سازمان سینمایی سوره که بنا را بر این گذاشته که از کتاب‌ها اقتباس کند و پای اقتباس را به حوزه تصویر باز کرده است.

این تهیه کننده سینما درباره سوژه‌های اقتباس نیز عنوان کرد: ما در اقتباس سراغ افراد ناب و قهرمان‌های گمنام می‌رویم که به هیچ وجه امکان ندارد زندگی او را خودمان طراحی کنیم.

خانی نیز درباره اقتباس از زندگی افراد گفت: تاریخ ما پر از آدم‌هایی است که می‌توانند به عنوان الگو مسیری را برای ما مشخص کنند. دهه ۶۰ پر از آدم‌های جذاب است چرا به اینها نپردازیم.

در ادامه فرآورده درباره اینکه چرا در این سال‌ها کمتر از زندگی قهرمانان بزرگ اقتباس شده است، یادآور شد: مشکل اینکه سراغ شخصیت‌های بزرگ نمی‌رویم سینماگران نیستند بلکه مدیران هستند. مدیران فرهنگی جز تعداد انگشت‌شمار بی‌ربط سرکار آمده‌اند و اساساً جایی را اشغال کرده آمد و می‌فهمید به تنها جایی که تعلق ندارند فرهنگ است. اینها می‌خواهند میزشان را حفظ کنند و حاضر هم نیستند هزینه بدهند. علت اینکه در فرهنگ اینقدر شرایط نابسامان داریم چون آدم‌های آینده‌نگر نسبت به فرهنگ نداریم.

وی همچنین درباره چالش‌های ساخت سریال و اینکه در کردستان تصویربرداری شده است یا خیر تصریح کرد: برای تولید هر اثری قرار نیست حتماً به آن جغرافیا برویم بلکه مهم این است که آن جغرافیا را به مخاطب ارایه دهیم. ما به کردستان نرفتیم و این فضا را در لوکیشن‌های دیگری فراهم کردیم. قصه ما مربوط به حدود ۴۵ سال پیش است و ما به طور مثال باید می‌رفتیم به سردشت و آن را به سردشت ۴۵ سال پیش تبدیل می‌کردیم اما سعی کردیم در محیطی که فیلمبرداری می‌کردیم این شرایط را فراهم کنیم.

در ادامه فرآورده درباره پیش‌بینی درباره سریال سوران گفت: اگر به تاریخ معاصر و حتی گذشته می‌پردازیم باید حرف روز هم داشته باشیم و زمانی باید سراغ تاریخ برویم که راهی برای آینده پیدا کنیم وگرنه صرف نقل تاریخ دردی را دوا می‌کند ما هم سعی کردیم روایت به روزی از عصرهای کریسکان ارایه کنیم. به نظرم این سریال هم اثری است که دیگران در برابر آن واکنش می‌دهند و موضع می‌گیرند و به سادگی نمی‌آید و برود.

وی در ادامه گفت: ما در حوزه اقتباس صفر و صد هستیم. یا در حوزه دفاع مقدس کار نمی‌کنیم یا همه هم و غم ما می‌شود جشنواره فیلم دفاع مقدس. تا آنجا که می‌دانم قرار است فیلم‌هایی براساس زندگی حدود چهل شهید بسازند اما شهید زمانی فیلمش جلوه دارد که در کنار آثاری با فضاهای دیگر باشد. «غریب» زمانی جلوه دارد که کنار «فسیل» اکران شود وگرنه می‌شود جشنواره‌ای که امسال در فجر برگزار کردیم که بیشتر به جشنواره فیلم‌های دفاع مقدس شباهت داشت!

فرآورده در پایان گفت: به نظر می‌رسد در رویکردها باید جانب تعادل را رعایت کنیم وگرنه چند سالی جوی شکل می‌گیرد و بعد به فراموشی سپرده می‌شود.