لایحه ویژه برای مقابله با فرونشست/ هشدار درباره وضعیت ۶۰۲ دشت

خبرگزاری مهر، گروه جامعه: محمدحسن نامی رئیس سازمان مدیریت بحران کشور به تازگی اعلام کرد؛ ۶۰۲ دشت کشور در معرض فرونشست است و گروه‌های متخصص در دشت‌های مختلف جهت تحقیق مستقر شده و اقدامات خود را با همکاری دستگاه‌های مختلف آغاز کرده‌اند؛ به‌طور مثال با کمک سازمان نقشه‌برداری و با بهره‌برداری از تجهیزات مختلف همچون GPS پیشرفته وضعیت این دشت‌ها را رصد می‌کنند.

معاون وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران کشور تصریح کرد: وزیر کشور دستور داده‌اند که علاوه بر استفاده از ظرفیت دانشمندان و متخصصان داخلی و زبده کشور در حوزه زمین‌شناختی، از ظرفیت و تجارب چند گروه متخصص خارج از کشور هم در این زمینه استفاده شود چرا که معتقد هستیم برای مقابله با این فرونشست‌ها باید از راهکارهای کاملاً علمی استفاده شود.

وی یادآور شد: یکی از راه‌های مقابله با فرونشست دشت، آبخیزداری است و تاکنون ۳۳ میلیون هکتار از زمین‌های کشور بحث آبخیزداری انجام شده و ۹۰ تا ۹۳ میلیون هکتار دیگر باقی مانده است. وزیر کشور معتقد هستند که اگر بخواهد با همین روند پیش برود سال‌ها طول خواهد کشید و در همین راستا به این نتیجه رسیدیم به‌صورت جداگانه برای مقابله با فرونشست در هر استان به‌صورت مستقل موضوع آبخیزداری را شروع بکنیم. وزارت نیرو در حال بررسی راهکاری است که برداشت آب در چاه‌های حفرشده در کشور (چاه‌های مجاز و غیرمجاز) برای مدت زمان مشخصی (مثلاً یک یا دو سال) متوقف شود.

عوامل فرونشست زمین

به گفته کارشناسان فرونشست زمین یکی از اتفاقاتی است که در چند سال اخیر بسیاری از نقاط ایران را تهدید می‌کند. این پدیده عوامل متعددی دارد از جمله برداشت و استخراج مواد معدنی، ریزش سازه‌های زیرزمینی مانند تونل‌ها، ایجاد حفره در اثر انحلال، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، نفت و گاز می‌تواند از عوامل مؤثر در ایجاد این پدیده باشد، اما در ایران، برداشت بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی (آبخوان‌)، عامل اصلی ایجاد فرونشست در بیشتر دشت‌ها است. بنا به تعریف یونسکو، فرونشست عبارت است از فرو ریزش و یا نشست سطح زمین که به علت‌های متفاوتی در مقیاس بزرگ روی می‌دهد. به طور معمول این اصطلاح به حرکت قائم رو به پایین سطح زمین گفته‌می‌شود. عوامل متعددی باعث ایجاد این پدیده می‌شود.

به گفته کارشناسان فرونشست زمین بیشتر بر روی شرایط کشاورزی و محیط زیست تأثیرگذار است. نشست زمین مثلاً در تهران سبب آسیب به حاصلخیزی خاک می‌شود و باعث خواهد شد در آینده دورتر بخش‌هایی از دشت تهران تبدیل به بیابان شود و این جدی‌ترین خطر فرونشست است. با این روند فرونشست، ۴۰ تا ۵۰ سال دیگر در تهران و حوالی آن بیابان‌هایی خواهیم داشت که مردم را در تأمین آب، مواد کشاورزی و کیفیت زندگی دچار مشکل می‌کند. بنابراین پیشگیری و مقابله با فرونشست زمین حتماً حائز اهمیت است و همه دستگاه‌های مربوطه باید با همکاری هم اقدامات لازم را در این راستا انجام دهند.

راهکار‬ اجرای‏ لایحه جامع آبخیزداری ‬است

علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درباره موضوع فرونشست به خبرنگار مهر گفت: در مبحث فرونشست موضوعات مختلف دخیل است در این راستا چاه‌ها باید به اندازه کافی مورد بررسی قرار گیرد و در برخی بخش‌ها تزریق آب و یا جایگزینی آب زیرزمینی صورت گیرد.

وی با اشاره به اینکه وضعیت بارش‌ها در کشور مناسب نیست، گفت: متأسفانه در برخی نقاط کشور هم که بارندگی داریم آب هدر می‌رود و رئیس جمهور هم بر همین مبنا تصویب و اجرای لایحه جامع آبخیزداری را تاکید و پیگیری کرد. نجات اصلی کشور در بحث فرونشست و تغذیه سفره آب زیرزمینی استفاده از علوم جدید آبخیزداری است.

کسری آبخوان موجب افزایش فرونشست می‌شود

البته حسن وحید معاون آبخیزداری منابع طبیعی و آبخیزداری در اسفند ۱۴۰۱ گفت: لایحه آبخیزداری به مراحل خوبی رسیده، کلیات آن در کمیسیون زیربنایی دولت مصوب شده است که موضوع مهم آن تاکید بر آمایش سرزمین حوزه‌ای است.

وی با اشاره به اینکه یک هزار و ۶۰۰ بار سیل فقط در دهه اخیر در کشور رخ داده گفت: سیلاب‌های ویرانگر و تعدد آنها بویژه در دهه اخیر افزایش یافته و اکنون ۴۵۰ شهر و هشت هزار و ۶۵۰ روستا در معرض سیل قرار دارند. این در حالی است که همزمان ۱۴۰ میلیارد مترمکعب کسری آبخوان داریم که موجب افزایش فرونشست می‌شود و نمی‌دانیم چطور می‌خواهند آن را جبران کنند.

به گفته این مسئول ۶۰۹ دشت در کشور داریم که ۴۱۰ دشت ممنوعه و تقریباً بیلان آبی در کل کشور منفی است. با فرسایش خاک، افت آب‌های زیرزمینی و ریزگرد مواجه بودیم و اکنون با فرونشست سرزمین نیز مواجه شده‌ایم

به گفته کارشناسان خطر فرونشست بیش از زلزله است، زیرا وقتی در شهری زمین لرزه رخ دهد بعد از چند سال بالاخره بازسازی می‌شود، اما شهری که در اثر فرونشست از بین برود و آبخوانش تخلیه شود دیگر با هیچ انرژی و سرمایه‌گذاری بازسازی نمی‌شود. حالا باید منتظر ماند و دید برنامه دولت برای مقابله با این پدیده چیست و سرانجام لایحه جامع آبخیزداری چه خواهد شد.