خبرگزاری مهر - گروه استانها- سکینه اسمی: صفی الدین عبدالمومن بن ابی المفاخر یوسف بن فاخر اورموی در سال ۶۱۳ هجری قمری (۱۲۱۱ میلادی) در ارومیه چشم بر جهان گشود و در جوانی به بغداد رفت و در مدرسه مستنصریه بغداد به آموزش علوم مختلف روی آورد.
وی دانشمند بزرگ موسیقی، خوش نویس، کاتب و عروض دان بزرگ قرن هفتم هجری و پیشتاز تئوری سیستماتیک است و در سال ۶۹۳ هجری قمری در بغداد دار فانی را وداع گفته است.
صفی الدین اورموی یکی از بزرگترین نوابغ موسیقی جهان است که کتاب‌های وی به نامهای الادوار فی الموسیقی، الرساله شرفیه فی علم النسب والاوزان الایقاعیه، رساله ایقاع، الکافی من الشافی فی علوم العروض والقوافی و فائده فی العلم الموسیقی هنوز هم بعد از گذشت قرن‌ها در بسیاری از دانشگاه‌ها و آکادمیهای معتبر موسیقی جهان تدریس می‌شود و اساتید جهان او را یکی از بزرگترین نوابغ موسیقی عالم می‌شمارند.
آثار شیخ صفی الدین اورموی در علم موسیقی همیشه مورد احترام و تقلید هنرمندان ایرانی و سایر ممالک اسلامی بوده و علم و هنر او را ستوده‌اند، یاقوت مستعصمی از بزرگان خوشنویسی، شیخ احمد سهروردی، شرف الدین محمد جوینی از شاگردان وی بوده‌اند شاگردانی که امروز خود یکی از بزرگان مفاخر دنیا و کشور به شمار می‌روند.
کتاب‌هایی که به رشته تحریر در آورده زبانزد اهل فن بوده و به عبارتی شاهکار ماندگار او تلقی می‌شوند که دست به دست می‌گردد و هرگز تازگی و طراوت و زیبایی خود را از دست نمی‌دهد گویی این ستاره درخشان جهان اسلام برای قرن‌های متمادی اثر خلق کرده تا زمان زمان است صدای موسیقی‌اش در گوش زمان بپیچد و خطاطیش همچنان چشم‌ها را خیره کند.
صفی الدین، تأثیرات ماندگاری بر هنر موسیقی و خوشنویسی ایران زمین گذاشت او شاگردانی در خط و موسیقی پرورش داد که سرآمد این هنرها شدند و رساله‌های مهمی در زمینه موسیقی نوشت که مورد احترام هنرمندان ایرانی و ممالک اسلامی شد چنانکه «ابن صیقل» ادیب و لغت‌شناس مشهور از او با القابی همچون «الصدر الکبیر، عالم فاضل و علامه» یاد کرده است.
بیشتر مؤلفان بر این باورند که رساله‌های «شرفیه و ادوار» صفی‌الدین منجر به بروز انقلابی بزرگ در موسیقی در سراسر عالم شده است تا جایی که «ژوزف یکتابیک» موسیقی‌شناس نامی ترک درباره صفی الدین اورموی چنین می‌نویسد: «بزرگ موسیقی‌شناس تُرک، صفی‌الدین ارموی نام داشته و به روزگار خلافت مستعصم خلیفه عباسی در نیمه دوم قرن هفتم می‌زیسته و توانست دوره ثابت و لاتغییر سابق را به پایان آورد.»
صفی الدین اورموی نیز مانند سایر دانشمندان، موسیقی را علم می‌دانست او اولین کسی است که آهنگ موسیقی را با حروف الفبا و عدد نوشت بدین طریق توانست نغمه‌هایی را که سابقا از راه گوش و سینه به سینه نقل می‌شد به صورت نت در آورد با وجود این همه هنر وی در غربت و گمنامی به سر می‌برد.
گرد گمنامی بر چهره نابعه موسیقی دنیا / صفی الدین اورموی که بود؟
مسئول مرکز موسیقی حوزه هنری آذربایجان غربی با گلایه از بی توجهی به مفاخر ارزشمند استان و ارومیه در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: متأسفانه مسئولان نهادهای فرهنگی در استان به خصوص در ارومیه شناخت کاملی از فرهنگ و مفاخر این شهر ندارند تا در شناساندن این ذخیره ارزشمند قدم بردارند.
داریوش علیزاده با بیان اینکه صفی الدین اورموی یکی از دانشمندان و نوابغ موسیقی دنیا به شمار می‌رود، افزود: بیشتر کتب وی در دانشگاه‌های موسیقی دنیا تدریس می‌شود و هنوز با گذشت بیش از ۷۰۰ سال هنوز کسی نتوانسته در عالم موسیقی و کشفیات وی در این خصوص به پای وی برسد.
وی با بیان اینکه متأسفانه از صفی الدین اورموی به عنوان نوازنده نام برده می‌شود، افزود: این در حالی است که وی نه تنها یکی از معتبرترین نوازندگان موسیقی بود بلکه توانست برای نخستین بار گام‌های موسیقی را کشف و به دنیا عرضه کند ولی همچنان در گمنامی به سر می‌برد.
مسئول مرکز موسیقی حوزه هنری آذربایجان غربی ادامه داد: اختراعات و تالیفات شیخ صفی الدین اورموی باعث بروز انقلابی بزرگ در علم موسیقی سراسر عالم شده است و هنوز هم بعد از گذشت قرن‌ها عقاید او در موسیقی مورد احترام دانشمندان این عرصه است.
علیزاده عنوان کرد: با تمامی این اوصاف متأسفانه صفی الدین اورموی در شهر زادگاهش (ارومیه) مورد بی توجهی قرار گرفته است و جا دارد مسئولان فرهنگی استان با معرفی چهره علمی این دانشمند عرصه جهانی موسیقی با برگزاری کنفرانس‌های علمی، نامگذاری اماکن فرهنگی و هنری و همچنین ساخت مجسمه‌ای اقدام کنند.
مصادره مفاخر آذربایجان غربی توسط کشورهای همسایه در سایه بی توجهی مسئولان
وی با اشاره به مصادره مفاخر استان توسط کشورهای همسایه گفت: در سال‌های اخیر کشورهای همسایه تلاش در مصادره مفاخر و هنرهای اصیل این منطقه دارد به گونه‌ای هنر عاشیقی که از هنرهای اصیل این منطقه است به اسم کشور آذربایجان ثبت جهانی شد و در این خصوص نیز قبل از آنکه نام صفی الدین اورموی توسط کشور دیگری ثبت ملی شود مسئولان چاره اندیشی کنند.
علیزاده با اشاره به نامگذاری روز آواها و نواهای ایرانی در تقویم رسمی کشور طی سال گذشته عنوان کرد: تاکنون اقدام و برنامه در خور توجهی برای شناساندن و بزرگداشت این نابغه موسیقی دنیا در زادگاهش انجام نگرفته است.
مسئول مرکز موسیقی حوزه هنری آذربایجان غربی نامگذاری یک خیابان، ساخت مجسمه از این نابغه، برگزاری همایش‌ها و کنگره‌های بزرگداشت استانی، ملی و بین المللی را از راهکارهای معرفی این مفاخر برشمرد و گفت: با توجه به آسیب‌ها و هجمه‌های فرهنگی این اقدامات یکی از راه‌های حفظ ذخایر مفاخر و معرفی آن به نسل آینده است.
علیزاده با تاکید حفظ آثار بزرگان ادب و هنر ایران و معرفی آنان به نسل جوان کشور عنوان کرد: باید آثار و قطعات اجرا شده توسط شیخ صفی الدین الگو برداری شده و در صیانت از آن تلاش شود.
وی خاطرنشان کرد: در فقه و ادب و خط و انشا، علوم ریاضی، موسیقی و نواختن عود و آلات دیگر موسیقی ید بیضایی داشت و از وجودهای استثنایی عهد خود بود و مخصوصاً در موسیقی علمی اهمیت و اعتبار فراوانی کسب کرده و همواره به این فن مشهور بوده است او خط منسوب را نیز بسیار نیکو می‌نوشت.
صفی الدین اورموی علاوه بر اهالی موسیقی ایران به وسیله اهل موسیقی جهان نیز به عنوان یکی از رویدادهای علمی وهنری تاریخ موسیقی خاور زمین مورد ستایش یک خاورشناس قرار گرفته است.
اورموی برای نخستین بار ۱۲ مقام موسیقی را به حالت سیستماتیک درآورد و خود آن را به آوازها بخش‌ها و شعبه‌ها تقسیم کرد به صورتیکه صفی الدین از یک سو در اصطلاح و تکمیل نوآوری‌ها و ابداعات قدما در موسیقی کوشیده است و در فواصل گام نیز تحقیقاتی کرده است.
صفی الدین ارموی اولین کسی بود که آهنگ موسیقی ما را با حروف الفبا و ابجد و عدد نوشت وبا این شیوه توانست نغمه‌هایی را که پیش از این از راه گوش وسینه به سینه نقل می‌شد ثبت کند.
اختراع سازی به نام «مغنی» (مغنی عود قوسی شکلی بوده است) را به او نسبت می‌دهد و گفته می‌شود که آن آمیزه ای از قانون، رباب و نزهه (نوعی سنتور) بوده است.
حال با توجه به اینکه موسیقی به عنوان یکی از مؤلفه‌های هویتی هر ملتی محسوب می‌شود آیا وقت آن نرسیده از این مفاخر بزرگ صیانت و به دنیا معرفی شود؟
نظر شما