خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه پس از سفر به جزیره قبرس، یک بار دیگر خواستار به رسمیت شناختن «جمهوری ترک قبرس شمالی» (TRNC) شد.
اردوغان در قبرس مورد استقبال سیاستمداری به نام «ارسین تاتار» قرار گرفت که از سوی ترکیه، به نام رئیس جمهور قبرس ترک شناخته می‌شود. این در حالی است که از دید سازمان ملل متحد و کشورهای عضو اتحادیه اروپا، چیزی به نام دولت قبرس ترک وجود ندارد و باید بر اساس رفراندومی که در دوران دبیرکلی کوفی عنان برگزار شده، قبرس به صورت فدرالی و با یک دولت واحد، اداره شود. اما رئیس جمهور ترکیه، یک بار دیگر اعلام کرد که چنین الگویی را قبول ندارد. او طی سخنانی در مراسم روز صلح و آزادی ۲۰ ژوئیه در لفکوشای شمالی گفت: «من قبلاً هم از تریبون سازمان ملل به تمام جهانیان گفته ام و حالا هم تکرار می‌کنم؛ بیایید جمهوری ترک قبرس شمالی را به رسمیت بشناسید و بیش از این، از حقایق جزیره رو نگردانید.
اردوغان همچنین بر این موضوع تاکید کرد که از دید ترکیه، اجرای راه حل فدرالی در این جزیره امکان پذیر نیست. وی گفت: «تا زمانی که برابری و همسانی حاکمیتی و موقعیت بین المللی برابر برای ترک‌های قبرس ثبت نشود، قدم نهادن در مسیر مذاکرات جدید قابل بحث نیست. ما از تلاش‌های خود برای تثبیت حاکمیت برابر و موقعیت بین المللی برای ترک‌های قبرس کوتاه نخواهیم آمد».
پیش از آنکه هواپیمای اردوغان در فرودگاه ارجان در بخش ترک نشین قبرس فرود آید، او به طور نمادین در کابین خلبانان حضور پیدا کرد تا نشان دهد که به شکل قدرتمندانه به جزیره سفر کرده و از انتقادات حامیان غربی بخش روم نشین جزیره ابایی ندارد.
چرا قبرس مهم است؟
قبرس، واقع در شرق مدیترانه، دارای اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک قابل توجهی برای آمریکا و اتحادیه اروپا است. دلیل اصلی اهمیت قبرس، موقعیت ژئواستراتژیک آن است. این جزیره که در مجاورت خطوط اصلی کشتیرانی قرار دارد، به عنوان یک چهارراه حیاتی بین اروپا، آسیا و آفریقا عمل می‌کند. قبرس به عنوان دروازه‌ای به مدیترانه شرقی عمل می‌کند و سکوی پرشی برای نفوذ در منطقه فراهم می‌کند. این موقعیت خاص، به قبرس اهرم ژئوپلیتیکی ارزشمندی برای قدرت نمایی بازیگران منطقه‌ای می‌دهد.
قبرس همچنین در حوزه اکتشاف و بهره برداری از منابع هیدروکربنی دریایی، موقعیت خاصی دارد و کشف ذخایر گسترده گاز طبیعی اهمیت ژئواستراتژیک این جزیره را افزایش داده است. آمریکا، اتحادیه اروپا و رژیم صهیونیستی، علاقه فراوانی به توسعه این منابع دارند. همچنین حفظ ثبات و امنیت در شرق مدیترانه یک نگرانی کلیدی برای ایالات متحده و اتحادیه اروپا است. قبرس به دلیل تعهد دیرینه خود به تلاش‌های حفظ صلح و ابتکارات دیپلماتیک، جایگاهی حیاتی در تقویت ثبات منطقه‌ای دارد.
قبرس به عنوان یک مرکز تجاری و یک هاب پر جنب و جوش، نقش مهمی در تسهیل روابط اقتصادی بین قاره‌ها ایفا می‌کند. تسهیلات بندری توسعه یافته، بخش خدمات مالی مستقر و رژیم مالیاتی مطلوب، سرمایه گذاران خارجی را جذب کرده و فعالیت‌های تجاری را تقویت می‌کند. موقعیت این جزیره به عنوان دروازه تجاری به سمت شرق مدیترانه فرصت‌هایی را برای ایالات متحده و اتحادیه اروپا فراهم می‌کند تا شراکت‌های اقتصادی را تقویت کنند و شبکه‌های تجاری خود را گسترش دهند. این جزیره همچنین میزبان پایگاه‌های نظامی است و قابلیت‌های واکنش سریع را ممکن می‌سازد.
یک چالش بزرگ، یک تاریخچه
تاریخچه معضل قبرس با استقلال این جزیره از حاکمیت استعماری بریتانیا در سال ۱۹۶۰ میلادی آغاز شد. جوامع قبرس ترک و قبرس یونانی با تنش‌های سیاسی و قومی ذاتی، برای مدتی طولانی همزیستی کردند. اما در سال ۱۹۷۴ میلادی، به دنبال کودتای یونانی قبرس با هدف اتحاد با یونان، ترکیه مداخله نظامی کرد و بخش شمالی جزیره را اشغال کرد. بنابراین حضور نظامی و سیاسی ترکیه در جزیره قبرس به سال ۱۹۷۴ میلادی باز می‌گردد. از آن دوران تاکنون، همواره نزدیک به یکصد هزار نفر نیروی نظامی و پلیس ترکیه در جزیره مستقر شده اند. دولت خودخوانده جمهوری ترک قبرس شمالی، تنها از سوی ترکیه به رسمیت شناخته شده و شهروندانی که گذرنامه این دولت غیررسمی را در دست دارند، تنها می‌توانند به ترکیه و پاکستان سفر کنند. این در حالی است که شهروندان بخش روم نشین که تحت حمایت یونان و آمریکا به عضویت اتحادیه اروپا درآمده اند، در شرایط متفاوتی روزگار می‌گذرانند.
قبل از آنکه قبرس عضو اتحادیه اروپا شود، کوفی عنان دبیرکل وقت سازمان ملل متحد، طرحی برای وحدت قبرس ارائه کرد. او دوره‌ای طولانی از مذاکرات بین ترک‌ها و یونانی‌ها را در سوئیس مدیریت کرد و نهایتاً طرحی بر روی میز نهاد که قرار بود پس از مدت‌ها، دوباره هر دو بخش قبرس را در چارچوب یک دولت متحد و منسجم، همراه کند. او پیشنهاد داد که یک همه پرسی در هر دو بخش جزیره برگزار شود و بر اساس رأی مردمان جزیره، دولت مشترک تأسیس شده و در یک ساختار فدرال، نمایندگان طرفین، قدرت را با هم تقسیم کنند.
اما پیش‌بینی های کوفی عنان و ترکیه غلط از آب درآمد! ترک‌ها در بخش شمالی جزیره، به وحدت و تأسیس دولت واحد و مشترک رأی مثبت دادند اما رومیان بخش جنوبی، رأی نه دادند و گفتند که تمایل دارند دولت مستقل خودشان را داشته باشند و با ترک‌ها در یک دولت واحد، زندگی نکنند! دلیل چنین تصمیمی چه بود؟ دلیل این انتخاب غافلگیرکننده مردمان بخش جنوبی چنین بود: زمانی که در سال ۱۹۷۴ میلادی، ارتش ترکیه شمال قبرس را اشغال کرد، ما خانه و املاک خود را رها کردیم و به جنوب آمدیم. حالا هم مشخص نیست آن املاک را به ما پس بدهند! با همین دلیل به ظاهر ساده، طرح عنان شکست خورد و دولت ترکیه و ترک‌های قبرس، در بهت و حیرت فرو رفتند. تنها چند روز پس از این همه پرسی عجیب، جمهوری قبرس عضو اتحادیه اروپا شد و شهروندان بخش جنوبی از مزایای شهروندی اتحادیه برخوردار شدند اما چنین اتفاقی برای ترک‌ها نیفتاد و فقط بخش اندکی از سیاستمداران، متخصصین و اغنیای بخش شمالی قبرس، گذرنامه‌ای در جیب دارند که بتوانند با استفاده از آن، بدون ویزا به کشورهای اروپایی سفر کنند.
سازمان ملل متحد، یونان، انگلیس و اتحادیه اروپا که به عنوان متولیان این پرونده، عملاً ترک‌ها را در آچمز قرار دادند، حالا با استقلال ترک‌ها مخالفند و خواهان آن هستند که آنها نیز در ساختار فدرالی جایگاه خود را تعریف کنند. اما ترکیه که در ادبیات سیاسی و رسانه‌ای خود بخش شمالی قبرس را «بچه وطن» یا میهن کوچک نامیده، بر ضرورت به رسمیت شناخته شدن دولت مستقل ترک‌های قبرس اصرار می‌کند.
سازمان ملل در طول دهه‌های اخیر، برای حل اختلاف در جزیره قبرس، دست به اقداماتی زده که یکی از مهمترین آنها، استقرار نیروهای محافظ صلح در حد فاصل دو بخش جنوبی و شمالی است. بر اساس توافق اعلام شده، قرار بود بخشی که از آن به نام واروشا یا مرعش متروکه نام برده می‌شود، خالی السکنه بماند. اما اردوغان، یک سال و نیم قبل، با همراهی شریک ملی گرای خود دولت باغچلی، به جزیره رفت و دستور داد تا بخش متروکه نیز مورد استفاده ترک‌ها قرار بگیرد. او در همان سفر اعلام کرد که با هزینه دولت ترکیه، دو ساختمان عظیم در جزیره بنا می‌کند. یکی برای نهاد ریاست جمهوری و دولت ترک قبرس و دیگری برای پارلمان.
قبرس، دست اندازی بر سر راه اروپایی شدن ترکیه
ترکیه از سال ۱۹۸۷ میلادی به دنبال عضویت در اتحادیه اروپا بوده است. اما واقعیت این است که علاوه بر مشکلات سیاسی، حقوقی و اقتصادی، مسئله قبرس نیز به مانعی در روند الحاق ترکیه به اتحادیه تبدیل شده است. اتحادیه اروپا از ترکیه انتظار دارد روابط خود با جمهوری قبرس را عادی کند، که شامل خروج نیروها و به رسمیت شناختن حاکمیت ملی و اقتدار این کشور بر کل جزیره است. با این حال، ترکیه چنین استدلال می‌کند که مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا نباید مشروط به حل مناقشه قبرس باشد.
در پایان باید به این اشاره کرد که موضوع استقلال و جدایی طلبی ترک‌ها در شمال قبرس، چالش مهمی در روابط ترکیه و اتحادیه اروپا ایجاد کرده است. اصرار اتحادیه اروپا بر حل و فصل مناقشه قبرس به عنوان پیش شرط عضویت ترکیه، نشان دهنده این است که نظام بین الملل در این حوزه، با یک پرونده خاص و یک بن بست پیچیده روبروست. به نظر می‌رسد حل و فصل مناقشه قبرس مستلزم یک رویکرد جامع و فراگیر، با مصالحه از سوی همه طرف‌های درگیر است. دستیابی به یک راه حل پایدار، مستلزم ادامه گفتگو، اقدامات اعتمادساز و همکاری بین المللی است.
نظر شما