تاثیری که فرهنگ و تمدن هند بر فرهنگ و زبان ما داشته است

به گزارش خبرگزاری مهر، محفل ادبی شعر «هند-دوستانِ ایران» با حضورغلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، علیرضا قزوه رئیس دفتر شعر و موسیقی و سرود سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران و جمعی ازشاعران ایرانی و هندی در مرکز همایش‌های بین الملی (تالار فرهنگ) سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران برگزار شد.

حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این محفل ادبی که به مناسبت سالروز استقلال کشور هندوستان و به نشانه دوستی دو کشور ایران و هند و به میزبانی سازمان اسناد کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد؛ گفت: روابط فرهنگی ایران و هندوستان ریشه چند هزار ساله دارد و اگر به تاریخ نگاه کنیم و پیشینه و اقوامی که از سواحل دانوب شمالی به ایران و سرزمین‌های جنوبی سفر کردند و در این سرزمین‌ها سکنی گزیدند را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که نیاکان ایرانی‌ها و هندی‌ها با هم مشترک است و امروز می‌توانیم بگویم ایرانی‌ها و هندی‌ها پسرعمو هستند و این هم ریشه بودن در زبان و فرهنگ شأن آشکار است.
برگزاری محفل ادبی شعر «هند- دوستانِ ایران» طرح بجایی است

وی افزود: روابط فرهنگی ایران و هند به پیش از اسلام بازمی گردد و به گواه تاریخ ایرانی‌ها بنا به دلایل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی به هند مهاجرت کرده اند که سفر و مهاجرت بر فرهنگ و تمدن دو ملت تأثیر گذاشته است. هند یکی از مقاصد اصلی سفر و مهاجرت اهل فرهنگ ایران بوده است.

حدادعادل رئیس بنیاد سعدی گفت: نکته جالب توجه این است که سفر به هندوستان مختص به شاعران و ادبا نبوده و در حدود پانصد سال پیش یک ایرانی وقتی می‌خواست به سفر برود به پاریس، لندن و برلین سفر نمی‌کرد، بلکه به هند می‌رفت. این سفرها همواره از راه دریا بود و در بسیاری از منابع شرحی از داستان مهاجرت ایرانیان به هند نوشته شده است.

وی با اشاره به تقویت روابط فرهنگی میان ایران و هند گفت: هر زمان که دولت هند رایزن فرهنگی فرهیخته ای را به ایران می‌فرستد، خوشحال می‌شوم و آن را نوید بخش دوران پر ثمری می دانم زیرا می‌تواند روابط میان دو کشور را تقویت کند. در هشت سال گذشته چندین رایزن فرهنگی از هند به ایران آمده اند که در گسترش روابط فرهنگی دو کشور نقش پررنگی داشته اند. پیش از آن که بالرام شوکلا رایزن فرهنگی هند در ایران شود، او را می‌شناختم و از عشق و علاقه او به زبان فارسی باخبر بودم و انتخاب او را به این سمت به فال نیک گرفتم. همواره در تمام این سال‌ها درباره تأثیر زبان فارسی در هند سخن گفته شده است اما این بار بالرام شوکلا توپ را به زمین ایرانی‌ها انداخته و محفل ادبی با عنوان تأثیر هند بر زبان فارسی برپا کرده است. به نظر من طرح چنین موضوعی و برگزاری چنین محفلی تقاضای درست و بجایی است.

به گفته حداد عادل، برخی از شاعران به واسطه این که احساس می‌کردند شعرشان در ایران خریدار ندارد، به هند مهاجرت کردند و اگر بخواهیم منحنی سفر ایرانیان به هند را رسم کنیم شاهد فراز و فرود سفرایرانیان به هند خواهیم بود و یکی از مهاجرت‌های بزرگ ایرانی‌ها به هند، مهاجرت زرتشتیان بوده است که در چندین نوبت اتفاق افتاده است.
به هند رفتن حج اهل فضل و ادب کمال بوده است

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: فرهنگ و تمدن هندی از جمله تمدن‌هایی است که بر فرهنگ و زبان ما تأثیر گذاشته است و یکی از جنبه‌های تأثیر هند در زبان و ادبیات فارسی وصف هند توسط شاعران و نویسندگان ایرانی است و اگر تمام مطالب مربوط به روابط فرهنگی ایران و هند را گردآوری کنیم، کتاب مفصلی خواهد شد. گویی به هند رفتن حج اهل فضل و ادب کمال بوده است. شاعری به نام سلیم تهرانی اعتقاد داشت که برای رشد و موفقیت باید به هند بروند، در کنار تمام رضایت‌هایی که شاعران و نویسندگان از سفر به هند داشته‌اند آنها نیز دچار غم غربت می‌شدند که نمونه آن در شعر صائب دیده می‌شود. همچنین بخش‌هایی از هند از جمله کشمیر بیشتر از سایر مناطق برای ایرانیان جذاب بوده است. در کتابی از مجموعه کتاب‌های «از ایران چه می‌دانیم؟» به قلم ابوالقاسم رادفر یک عنوان به اسم کشمیر وجود دارد.

وی افزود: علاقه به عرفان از اشتراکات میان ایرانی‌ها و هندوها است و گویی روح دو ملت با عرفان یکی می‌شود و در عرفان یکدیگر را ملاقات می‌کنند. به اعتقاد من این روح عرفانی در هر دو ملت وجود دارد و و اشتراکات هنری آنها در رشته‌های مختلف از جمله نگارگری و موسیقی جلوه می‌کند.

حداد عادل با اشاره به پژوهش‌های متعدد ایرانی‌ها درباره فرهنگ و تمدن هندی‌ها گفت: در دوران معاصر، دکتر فتح الله مجتبایی و داریوش شایگان پژوهش‌های ارزشمندی در این عرصه انجام داده اند و این آثار بسیار ارزشمند هستند. اگر تنها درباره تأثیر کتاب ارزشمند «کلیله و دمنه» در ادبیات فارسی بخواهیم تحقیق کنیم چندین عنوان کتاب می‌توان در این زمینه نوشت. در مقاله‌ای که دکتر فتح الله مجتبایی نوشته است، ریشه شصت داستان مثنوی را هندی عنوان کرده اند. همچنین در این مقاله عنوان کرده اند که بسیاری از متون تاریخی هند به زبان فارسی نوشته شده است و بر این اساس اگرهندی ها بخواهند تاریخ خود را بخوانند باید به زبان فارسی تسلط داشته باشند.

به گفته حداد عادل، اصطلاحات ادبی بسیاری همچون خال جبین از زبان هندی وارد زبان و ادبیات فارسی شده است و در بسیاری از ضرب المثل ها، ترانه‌ها و تصنیف‌ها درباره هند سخن به میان آمده است که همه این موضوعات می‌توانند دستمایه کارهای پژوهشی ارزشمندی شوند.

بخشی از تالار ملل کتابخانه ملی را به نام کشور هند افتتاح کردیم

علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، گفت: با حکم وظیفه و افتخار من امروز در این محفل سخن می گویم. خوشبختانه این توفیق را داشته ایم که در قالب برنامه‌ای بخشی از تالار ملل را با حضور جان مای معاون سفیرهند، دکتر بالرام شوکلا رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند و هیأت همراه شأن به نام کشور هند افتتاح کنیم. در این تالار، کتاب‌های مختلفی را از ملل مختلف برای معرفی فرهنگ، تمدن و ادبیات آنها حفاظت می‌کنیم و جای کشور کهن و فرهنگی هند در تالار ملل ما خالی بود که امروز خوشبختانه به یمن این محفل و لطف دوستان ما در سفارت هند این بخش تأمین شد.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران افزود: با تأمین کتاب‌های بیشتر از فرهنگ کشور هند می‌توان بخش مربوط به این کشور در تالار ملل کتابخانه ملّی ایران را پربارتر کرد و تعداد منابع بیشتری را در اختیار پژوهشگران گذاشت.

پیوند میان ایران و هند به قرن‌ها پیش باز می‌گردد

علیرضا قزوه رئیس دفتر شعر و موسیقی و سرود سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با ابراز خوشحالی از برگزاری محفل ادبی شعر «هند- دوستانِ هند» گفت: پیوند میان ایران و هند به قرن‌ها پیش بازمی گردد و همواره ارتباطات دو کشور خوب بوده است. دو کشور از نظر ادبی نیز همواره با هم ارتباط خوبی داشته اند و این محفل ادبی نیز برای گسترش ارتباطات ادبی برپا شده است و امیدوارم پل فرهنگی میان دو کشور هر روز گسترده‌تر شود.

روابط هند و ایران بر پایه پیوندهای تمدنی استوار است

در ادامه این محفل ادبی جان مای معاون سفیرهند ضمن خیرمقدم به حاضران گفت: من به نمایندگی از سفارت هند و مرکز فرهنگی سوامی ویوکاناندا، مقدم همه شما عزیزان را در برنامه امروز- شاعران هند- دوستان ایران – گرامی می‌دارم. ما مفتخر به همکاری با کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران هستیم و امیدواریم که این دوستی باعث گسترش روابط دیرینه فرهنگی هند و ایران شود.

وی افزود: روابط هند و ایران بر پایه پیوندهای تمدنی و ارتباط مردمان ما با یکدیگر استوار است. روابط امروزی هند و ایران به برکت این پیوندهای تمدنی و ارتباط مردم با مردم، بستر مناسبی را برای روابط دوجانبه گرم و مستحکم فراهم می‌کند. تعهد در سطح بالا برای افزایش و تعمیق بیشتر روابط دوجانبه در همه بخش‌ها وجود دارد.

معاون سفیر هند ادامه داد: در طول قرن‌ها، تبادلات غنی در زمینه آثار ادبی بین دو تمدن ما وجود داشته است که نشان دهنده احترام و دوستی متقابل بین ذهن‌های بزرگ هند و ایران است. شاید هیچ دو کشوری مانند هند و ایران این حس دوستی طبیعی را با یکدیگر نداشته باشند. برنامه شاعران هند- دوستان ایران نمونه دیگری از احترام و دوستی بین دو طرف است. ما از صمیم قلب امیدواریم دوره‌های بیشتری از این برنامه در آینده برگزار شده و طعم و رنگ بیشتری به دوستی هند و ایران بدهد.

جان مای گفت: شعر فارسی همیشه در هند محبوب بوده است و تأثیری فراموش ناشدنی بر اشعار اردو در هند بر جای گذاشته است و سبک‌ها و قالب‌های شعر هندی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. متأسفانه نسل جوان هند بر خلاف نسل پیشین خود، چندان با شعر غنی فارسی آشنا نیستند. من مطمئن هستم که برنامه امروز فرصتی برای نمایش زیبایی اشعار معاصر فارسی به جوانان هندی است.

وی افزود: عشق به هند در اشعاری که امروز شاهد آن خواهیم بود، مطمئناً علاقه به شعر فارسی را در بین جوانان هندی زنده خواهد کرد. ما تمام تلاش خود را به کار خواهیم گرفت تا با جوانان هندی ارتباط بگیریم و میراث غنی شعر فارسی که در جهان پرآوازه است را ترویج نمائیم.

هند در شعر شاعران قدیم ایران جایگاه ویژه ای داشته است

در ادامه این مراسم بالرام شوکلا رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند گفت: شعر سرودن بزرگترین دلیل و شاهد برای عشق ورزیدن است و من هیچ کشوری را مثل ایران و هند سراغ ندارم که در طول تاریخ روابط شأن همیشه دوستانه باشد. روابط ایران و هند در عرصه‌های مختلف همواره خوب بوده است و این دوستی خلل ناپذیر است.

رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند گفت: هند در شعر شاعران قدیم ایران همواره جایگاه ویژه ای داشته است، براساس اشعار و ضرب المثل هایی که از دیرباز به جا مانده برخی از ایرانیان هند را اصل خویش می‌دانستند و به قول معروف گاهی فیل شأن یاد هندوستان می افتاده است. برخی هم سفر به هند را بر خود واجب می‌دانستند و می‌خواستند بال بگشایند و به هند سفر کنند.

او در بخش دیگر سخنانش گفت: من عاشق ایران هستم، من زندگی می‌کنم تا درباره ایران شعر بگویم و در ادامه شعری با عنوان ایران من که مضمونش عشق ورزی به ایران بود را خواند.

ایرج قنبری، سعیده حسینجانی، نغمه مستشارنظامی، عبدالجبار کاکایی، رضا اسماعیلی، مصطفی محدثی‌خراسانی، احسان‌الله شکرالهی، محمودرضا اکرامی‌فر، محسن راهجردی و سیدمسعود علوی‌تبار شعرخوانی کردند و مقرر شد اشعاری که در این نشست خوانده شده است جمع آوری و در قالب کتابی به زبان‌های ایرانی و هندی عرضه شود.

شعرخوانی علیرضا قزوه:

کاروان از هفت شهر عشق و عرفان بگذرد
راه بیت الله اگر از هند و ایران بگذرد
مهربانا یک دو جامی بیشتر از خود برآ
مست‌تر شو تا غدیر از عید قربان بگذرد
«خون نمی خوابد» چنین گفتند رندان پیش از این
کیست می‌خواهد که از خون شهیدان بگذرد؟
نغمه اش در عین کثرت، جوش وحدت می‌زند
هر که از مجموع آن زلف پریشان بگذرد
پرده‌ی عشّاق حاشا بی ترنّم گل کند
شام دلتنگان مبادا در غم نان بگذرد
وای روز ما که در اندوه و حرمان سر شود
حیف عمر ما که در دعوا و بهتان بگذرد
خون سهراب و سیاوش سنگفرش کوچه هاست
رستمی باید که از این آخرین خوان بگذرد
کاشکی این روزها بر ما نمی‌آمد فرود
حسرت این روزها بر ما فراوان بگذرد
کافر از کافر گذشت و گبر یار گبر شد
کاش می‌شد تا مسلمان از مسلمان بگذرد
حال و روز عاشقان امروز بارانی‌تر است
نازنینا اندکی بنشین که باران بگذرد
از شراب مشرق توحید خواهد مست شد
گر نسیم هند از خاک خراسان بگذرد

شعرخوانی نغمه مستشارنظامی:

دو سرزمین کهن هر دو گنج خیز و زر افشان
دو خاستگاه ادب، مهد علم، خاک دلیران
دو میهن گل و شعر و شعور و صندل و میخک
دو زادگاه تمدن؛ دو جان روشن عرفان
دو نور شرق، دو چشم و چراغ مردم عاشق
دو هم‌کلام، دو هم‌صحبت هماره غزل خوان
زبان پارسی و شعر چون سفیر بهاران
رسانده اند سلامی ز هند تا دل ایران
سلام مااست به آن مردم صبور و صمیمی
سلام مااست به دل‌های پاک، از دل و از جان
سلام بر غزل قدسی و رباعی بیدل
سلام ما به کماله، سلام ما به علیخان
سلام بر سخن نازک و خیال مصور
که ثبت کرده به دفتر هزار بیت درخشان
به یمن یکدلی شاعران پارس به پا شد
بساط شعر و ترانه به زیر سایه باران
هزار شکر که آوازهای «صبح بنارس»
رسانده «شام اود» را به صبح روشن تهران

سید مسعود علوی تبار:

نازنین! ایرانیان و هندیان را دوست دار
شاد باش، این مردمان شادمان را دوست دار
چشم‌ها را در مسیر مهر مولا فرش کن
هند و ایرانی اگر؟ شاه جهان را دوست دار
فیلت ای دل یادی از هندوستان گر کرد باز
فیل را، تخت روان را، فیل بان را دوست دار
جوهر تاریخ ما فرهنگ پایاپای ماست
پا به پا میراث‌های باستان را دوست دار
هند و ایران در تمدن دست وحدت داده اند
هر دو یک جانند، این دردانه جان را دوست دار
این دیار زعفران و آن دیار صندل است
خیره شو در خال هندو این و آن را دوست دار
یکسر از صبح بنارس تا دم شام اود
دهلی و لکنو و راجستان آن را دوست دار
دین اسلام از ره ایران به سوی هند رفت
راه را، هم سرزمین راهبان را دوست دار
ریشه‌ی فرهنگ‌ها و رسم‌های ما یکی است
ای دل ایرانی ام هندوستان را دوست دار

شعرخوانی رضا اسماعیلی:

مثل باران باش، خاک نیمه جان را زنده کن
خاک را باغ و گلستان کن، جهان را زنده کن
با نوازش‌های خیس ات، کوه را آئینه باش
با نفس‌های زلالت، آسمان را زنده کن
دست سبزت را بکش بر صورت زرد خزان
با تکاپوی شکفتن، باغبان را زنده کن
با زبان عشق، از فصل وصال گل بگو
در بهارستانی از گل، بلبلان را زنده کن
عشق را با لهجه‌ی شیراز، از اول بخوان
با کلام عشق، شور ناگهان را زنده کن
طوطیان هند را شکرشکن کن با غزل *
شاعرا، «بنکاله» را با قند ایران زنده کن
مثل «بیدل» باش، هندیرانی و شرقی تبار
در سَماع عشق، مولانای جان را زنده کن
عاشقی کن، عاشقی کن، عاشقی کن، عاشقی
زنده بادا عشق، این نام و نشان را زنده کن

شعر سعیده حسینجانی:

حال و هوای شرجی چشمانت
یک آسمان ترنّم باران بود
در آبشار گرم نگاه تو
آوای لا اله تو پنهان بود
من دیده‌ام به ساحت پیشانیت
آیینه‌ای به حرمت مسجد را
روزی شنیده‌ام ز زبان تو
آوای بلبلان موحّد را
مولای تو هماره، علی بوده؛
هر موونسون جاری یاهویت
در موسم تبسّم باران‌ها،
دارم درود و مهر و دعا سویت
آقای نات، هندوی باایمان
ساقی ماست آن که تو را ساقی ست
سرمست از شراب طهوری تو
یادت همیشه در دل ما باقی ست
آقای نات هندوی نیک آئین
در روز حشر اهل یقینی تو
در بین پیروان حسین آن روز
از عاشقان عرش‌نشینی تو