به گزارش خبرگزاری مهر، آیت‌الله عباس کعبی؛ استاد حوزه علمیه، در مراسم افتتاحیه سال تحصیلی جدید مرکز تخصصی تمدن نوین اسلامی حوزه علمیه در سخنانی با بیان اینکه ما چیزی به نام فقاهت انقلابی و فقاهت غیرانقلابی نداریم، گفت: فقاهت، علم و فن شناخت عمیق دین و معارف اسلامی و بایدها و نبایدهای اسلام در عرصه حقوقی است و منابع آن هم کتاب و سنت و عقل و اجماع است و البته در اجتهاد توجه به مقتضیات زمان و مکان از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی افزود: جهان‌بینی و ایدئولوژی، اسلام‌شناسی و زمان‌شناسی و جامعه‌شناسی فقیه به همراه انسان‌شناسی او تأثیر مستقیمی روی فقاهت و نگرش و بینش و فتوای او دارد. فقیه فتوا می‌دهد نه اینکه موضوع تولید کند ولی شناخت موضوع هم خیلی مهم است و هرقدر تحولات جوامع بیشتر شود اقتضا دارد که فقیه هم موضوعات پیچیده امنیتی، دفاعی و سیاسی و اجتماعی با گستره ملی و بین‌المللی را بشناسد تا فتوای او متناسب با موضوعات باشد.
آیت‌الله کعبی با بیان اینکه این سخن درست است که فقیه فتوای کلی می‌دهد یعنی مثلاً می‌گوید نفقه بر زن واجب است ولی کاری ندارد که میزان آن چقدر است، ادامه داد: اما به نظر بنده این تفکر، فقه را به فقه انتزاعی، غیراجرایی، غیرتحول‌گرا و غیرحاضر در متن جامعه تبدیل خواهد کرد لذا فقیه باید به تحولات جامعه و موضوعات توجه داشته باشد.
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) با بیان اینکه فقه در متن تحول و انقلاب و مبارزه و بسیج ظرفیت‌های عمومی و تلاش برای تمدن‌سازی متولد شد، گفت: فقه را نمی‌توان از مبارزه و تلاش برای مقابله با ظالمین و مستکبرین و شیاطین و مفسدان و طواغیت عالم جدا کنیم؛ فقه را نمی‌توان جدا از تلاش برای مبارزه و بسیج ظرفیت‌های ملی و بین‌المللی تعریف کرد؛ فقه جریان‌ساز و حیاتبخش و تحول‌گرا و تمدن‌ساز است.
استاد حوزه گفت: در آیه «نفر» یعنی آیه ۱۲۱ سوره مبارکه توبه خداوند فرموده است که گروهی از شما باید به تفقه در دین بپردازید و قوم و ملت خود را انذار دهید؛ ان آیه بعد از آن نازل شد که آیات قبل از همه درخواست داشت که به جبهه بروند و وقتی بیش از ۷۰ حافظ و مفسر و قاری قرآن در جنگ به شهادت رسیدند آیه نفر آمد که همه به جبهه نروند بلکه برخی فقیه و دانشمند دین شوند و گسترش پیدا کرده و با جهاد تبیین و تبلیغ این فقاهت را به جامعه منتقل کنند و انذار و تبشیر بکنند. فقاهت از سیاست و حکومت جدا نیست.
استاد حوزه علمیه اضافه کرد: فقاهت جدا از حرکت اجتماعی نیست و اگر کسی تصور کرد که فقاهت حرکت صرفاً مدرسه‌ای جدا از محیط اجتماعی و محیط سیاسی است فقاهت را خوب نفهمیده است. فقاهت را نباید از اجتماع و سیاست و حکومت جدا کنیم و جدا بدانیم؛ فقاهت از جهاد و تلاش برای اقامه دین و پیاده‌سازی شریعت جدا نیست.
عضو هیئت رئیسه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه انقلاب اسلامی از دل فقاهت بیرون آمد و ما امروز با فقه انقلاب اسلامی مواجهیم، اظهار کرد: بنابراین اگر تعبیر فقه انقلابی به کار ببریم درست است ولی اگر بخواهیم فقاهت را به دو نوع انقلابی و غیرانقلابی تقسیم کنیم درست نیست زیرا مبانی و منابع فقاهت یکی است و آن کتب اربعه و پیش نیاز آن اعتقادات و اخلاق و ادبیات و تفسیر و …؛ انقلاب اسلامی از فقاهت اصیل مبتنی بر اسلام ناب محمدی و مکتب اهل بیت (ع) متولد و محصول آن قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شد. قانون اساسی ما برگرفته از نظامات حقوقی شرق و غرب نیست بلکه برگرفته از فقه اهل بیت (ع) است و شناخت آن و مبانی فقهی و نحوه اجرای آن بخشی از فقه انقلاب اسلامی است.
فقه انقلاب اسلامی دو رکن دارد یکی مبارزه و دیگری تبلیغ و ترویج و اقامه دین
وی افزود: بنابراین فقه انقلاب اسلامی دو رکن دارد یکی مبارزه و دیگری تبلیغ و ترویج و اقامه دین؛ خداوند در سوره شورا فرموده است که فلسفه بعثت همه انبیا الهی و به خصوص صاحب شریعت از نوح تا نبی اعظم اقامه دین و عدم تفرقه در دین خدا بوده است. البته اقامه دین سبب می‌شود تا مستکبرین به وحشت افتاده و به مقابله بپردازند. امروز آمریکا و اسرائیل مدافع همه جانبه ایرانِ ضد نظامات ظالمانه جهانی که نیستند بلکه مدافع ایران بی‌اراده و نوکر و بدون عزت و کرامت انسانی هستند. دعوای اصلی آنان با ایران به این دلیل است که ایران بر پایه مردم‌سالاری دینی پرچم دین را در دنیا بلند کرده است. جامعه در اقامه دین تماشاچی نیست.
آیت‌الله کعبی اظهار کرد: آشنایی جامع با نظامات اسلامی، تحول در علوم انسانی بر پایه اسلام، آشنایی با فلسفه علوم اجتماعی در اسلام، قاعده‌سازی در منظومه حیات فردی و اجتماعی، خط مشی‌گذاری عمومی، تحول در برنامه و بودجه سالانه برای پیاده‌سازی فقه و به میدان آوردن ملت از جمله اقتضائات اقامه دین است؛ یکی دیگر از این اقتضائات دیگر هم قیام عمومی است زیرا جامعه نباید تماشاچی باشد و فقه باید ساز و کار حضور مردم را در میدان فراهم و جریان‌سازی عمومی کند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به برخی ریشه‌های فقهی انقلاب اسلامی تصریح کرد: یکی از این مبانی، تفکیک‌ناپذیری دین از سیاست است و دولت نبوی الگو برای این کار است. توجه به مصالح و مفاسد، بازخوردگیری در جهت کارآمدی و نظارت عالی بر اجرای احکام دینی در کنار سایر عوامل (که در دولت نبوی اجرایی شده است و تجربه آن در اختیار ما است) از دیگر مبانی قابل استفاده از دولت نبوی است لذا ما نمی‌توانیم دین را از سیاست و حکومت جدا بدانیم مگر اینکه کسی منکر دولت رسول‌الله (ص) و دولت انبیا باشد. در مورد دولت در اسلام آیات فراوانی از جمله ۵۷ و ۴۴ سوره مائده بیان شده است.
آیت‌الله کعبی با بیان اینکه تقیه از اعتقادات شیعه و سپر دین تا دوره ظهور است، اظهار کرد: اگر تقیه سبب شود تا بنیاد دین از بین برود آیا باز هم باید تقیه کنیم؟ امام فرمودند اگر کار به جایی برسد که اسلام در خطر از بین رفتن است تقیه معنایی ندارد و با همین استدلال هم با رژیم شاه مبارزه کرد و این هم مبنای مهم برای دولت اسلامی است.
استاد حوزه علمیه گفت: برخی می‌گویند با پیدایش انقلاب اسلامی شیعیان جهان در معرض خطر افتاده‌اند ولی ما معتقدیم که امروز شیعه عزت پیدا کرده است و اسلام و مکتب اهل بیت (ع) در حاشیه بود و الان به متن آمده است و اسلام پرچم عزت و کرامت و وحدت امت اسلامی و رسالت رسول‌الله (ص) را برافراشته نگه داشته است و امروز شاهد شکل‌گیری دو بلوک مکتب اهل بیت (ع) با محوریت انقلاب و بلوک غرب با محوریت آمریکا هستیم.
اسلام به معنای واقعی زن را در جایگاه والای خود قرار داد
محمدحسین رجبی دوانی؛ استاد دانشگاه امام حسین (ع)، در مراسم افتتاحیه سال تحصیلی جدید مرکز تخصصی تمدن نوین اسلامی در سخنانی گفت: در مورد تمدن و تمدن‌سازی با نگاهی به تاریخ و تمدن‌های پیشین باید بدانیم عنصر رفاه، امنیت و ثروت در پیدایش تمدن‌ها بسیار مؤثر بوده است؛ قدیمی‌ترین تمدن‌ها مانند سومر، یمن و چین و بابل و یونان و … در شرایطی پدید آمدند که رفاه، امنیت و ثروت در جامعه باشد و نگاه حاکمیت‌ها هم خیلی مهم است یعنی اگر حاکمیتی در درک مسائل علمی و فرهنگی و… توانمند باشد سرعت پیشرفت زیاد است و اگر مخالف این مسائل باشد ایستایی و کندی حرکت تمدنی مشاهده خواهد شد.
وی افزود: اسلام به رهبری پیامبر (ص) بانی یک تمدن خاص، متفاوت و ارزشمندی شد که در پیدایش آن نه رفاه، نه ثروت و نه امنیت وجود داشت بلکه نوع نگاه حاکمیت یعنی دین اسلام آن هم با محوریت عدالت سبب پیدایش این تمدن شد؛ یعنی اگر در جامعه‌ای عنصر عدالت باشد ولی ثروت و رفاه هم نباشد باز تمدن می‌تواند خلق شود.
رجبی دوانی ادامه داد: متأسفانه بعد از پیروزی انقلاب ما به سبب نفرتِ به‌جایی که از پهلوی داشتیم همه ایران را سیاه دیدیم به ویژه ایران باستان را زیرا رژیم طاغوت دم از باستان‌گرایی می‌زد و ایران باستان توسط سلطنت‌طلبان و معاندان مصادره شد در حالی که افتخارات زیادی در ایران باستان وجود داشت و متأسفانه برخی تقابل ایران و اسلام را ایجاد کردند. اگر ما حساب جباران و جنایتکاران را از ارزش‌های ایران باستان جدا می‌کردیم اینطور نمی‌شد.
نخستین تجربه حکومت دینی در ایران
استاد تاریخ اسلام دانشگاه اضافه کرد: نخستین تجربه حکومت دینی در ایران به دولت ساسانیان برمی‌گردد که تلفیق میان دین و سیاست ایجاد کرده بود زیرا اردشیر بابکان، مؤسس این سلسله یک روحانی عابد و زاهد زرتشتی بود و با تلفیق دین و سیاست و ایجاد حکومت دینی، ایران را متحد کرد و از آشفتگی اواخر اشکانیان بیرون آورد و از افتخارات ایران این است که هیچگاه در این کشور بت‌پرستی ایجاد نشد ولو اینکه در اطراف ایران که تمدن بزرگی داشتند مانند بابل، آشور و عیلام و مصر و چین و هند و یمن و حتی یوانان بت‌پرست بودند.
وی با بیان اینکه البته زرتشت، پیامبر الهی بود و آئین او به انحراف رفت، گفت: بنابراین نمی‌گویم در ایران انحراف از توحید وجود نداشته است ولی نظام حکومت‌داری ایران بت‌پرست نبوده است و این نظام در دوره هخامنشیان دقیق و پیشرفته بود و قلمرو بسیار وسیعی هم داشتیم و این عظمت‌ها را چرا مورد توجه قرار ندهیم.
رجبی دوانی با بیان اینکه در دوره هخامنشیان هر وقت فتح و پیروزی نصیب ایرانیان شد آن را به اهورامزدا نسبت می‌دادند یعنی خدا را باعث این پیروزی می‌دانستند و اینقدر نگاه دینی داشتند، تصریح کرد: در این دوره نظام اقتصادی، سیاسی و فرهنگی پیشرفته وجود داشته است؛ در تاریخ تمدن ویل‌دورانت با عظمت از عصر هخامنشی و سنگینی و وقار زنان و مردان ایران یاد شده است؛ او نوشته است زنان که جای خود دارند بلکه مردان هم بد می‌دانستند که برهنه و نیمه برهنه باشند در حالی که یونانیان نیمه برهنه بودند.
استاد دانشگاه امام حسین (ع) با بیان اینکه از جهت علمی هم پیشرفتهای زیادی داشتند، اظهار کرد: گفته شده است که ارتش ایرانیان از یک تا سه میلیون نفر سرباز داشته است که به یونان می‌رفت که حمل و نقل این تعداد انسان در دنیای امروز با این همه امکانات هم دشوار است و مدیریت بسیار پیشرفتهای نیاز دارد و قطعاً نشانه رشد علمی بوده است.
در عرصه سیاسی، اسلام نظام ولایت را تعریف کرد
رجبی دوانی افزود: اما کاری که پیامبر کرد فراتر از این مسائل مادی بود؛ در عرصه سیاسی، اسلام نظام ولایت را تعریف کرد که کاملاً متفاوت با نظامات حکومتی وقت بود که عمدتاً رهبری قبیلگی و پادشاهی و موروثی بود. در یونان قدیم هم برای یک سال از بین اشراف یکنفر را به عنوان حاکم و کنسول انتخاب می‌کردند و اگر حالت جنگ برای کشور می‌آمد محدودیت زمانی را برمی‌داشتند و اختیارات زیادی هم به او می‌دادند وو در این حالت به او دیکتاتور می‌گفتند.
وی افزود: اسلام نظام ولایت را با شئون خاص خود تعریف کرد؛ اسلام در عرصه اقتصادی کار بزرگی کرد و آن اقتصاد منهای ربا بود. در عرصه فرهنگ هم پیامبر (ص) انقلابی به پا کرد زیرا عرب متعصب جاهلی و خون‌ریز به برادران دینی و ایثارگر تبدیل شدند و زن از حالت ابزاری و وضع ناهنجار بیرون آورد برخلاف تبلیغاتی که غربیان خبیث در مورد اسلام و ایران درباره حقوق زنان می‌کنند؛ اسلام به معنای واقعی خود زن را در جایگاه والای خود قرار داد و از کالاگونگی بیرون آورد.
رجبی دوانی تاکید کرد: زن در عرب جاهلی مانند زمین و خانه به ارث می‌رسید و تعدد زوجات هیچ محدودیتی نداشت و اسلام آن را محدود کرد. برخی ۱۱ زن یا حتی بیشتر داشتند و با بعثت اسلام مجبور شد به ۴ زن بسنده کند لذا خیلی‌ها حاضر نبودند زیر بار محدودیت تعدد زوجات و قانون جدید اسلام بروند.
استاد دانشگاه امام حسین (ع) با بیان اینکه واژه تمدن در قرآن و احادیث وجود ندارد، ولی مفهوم آن به فراوانی وجود دارد، تصریح کرد: قرآن کریم به فراز و فرود تمدن‌های مختلف و علل فروپاشی آنان پرداخته است؛ پیامبر (ص) تمدن ایجاد کرد ولی با رحلت ایشان نظام ولایت به خلافت تبدیل شد در حالی که اسلام چنین نظامی را قبول نداشت.
رجبی دوانی با بیان اینکه حوزه‌های شیعه در طول تاریخ تمدن‌ساز بوده‌اند، اضافه کرد: کسانی مانند خواجه نصیرالدین طوسی یک عالم حوزوی و در عین حال در فلسفه و ریاضی و نجوم سرآمد بود؛ در این دوران دانشگاه وجود نداشت و این بزرگان محصول حوزه بودند. با کمال تأسف باید گفت وقتی جریان اخباری‌گری در ایران پدید آمد ضربه بزرگی به ما وارد شد و کسانی چون استرآبادی فراگیری ریاضیات جز در امور قبله و … را ضایع‌کردن عمر دانستند و وحید بهبهانی هم که با اخباری‌گری مبارزه کرد علوم زیادی از حوزه جدا شدند و بعداً وارد دانشگاه شدند که عمدتاً هم تقلیدی بود.
وی تاکید کرد: انقلاب اسلامی پایه تمدن نوین اسلامی را بنا کرد و لازمه تحقق آن حضور فعال جامعه علمی ما است.
ایجاد جامعه آرمانی با ظهور امام عصر (عج)
محمدصادق کوشکی؛ استاد دانشگاه امام صادق (ع) در مراسم افتتاحیه سال تحصیلی جدید مرکز تمدن نوین اسلامی گفت: خیلی از کسانی که از بیرون ایران در مورد انقلاب اسلامی پژوهش کرده‌اند جدی‌تر از تحقیقات داخلی بوده است و عمده اینها هم در مقام خصومت با ما بوده‌اند. پژوهش جدی شبیه آنچه بیرون برای شناخت انقلاب رخ داده است در داخل کمتر سراغ داریم. یعنی اینقدر که در آلمان، آمریکا، کانادا و انگلیس و … در مورد انقلاب شده است در داخل نداریم.
وی افزود: برخی پژوهش‌ها، مدیرکلی است یعنی اوعلاقه به پژوهش ندارد بلکه در مقام مدیرکلی مجبور است که پژوهشی را انجام دهد و لی برخی پژوهش‌ها با سماجت پژوهشگر انجام شده است؛ ابن سینا گفت ۵۰ بار مابعدالطبیعه ارسطو را خواندم و نفهمیدم و وقتی دیدم نشد دو رکعت نماز خواندم و از خدا خواستم گره بگشاید و اغراض مابعدالطبیعه به او رسید.
استاد دانشگاه امام صادق (ع) بیان کرد: محققان سمج غربی با اینکه شخصاً عنادی با انقلاب نداشتند ولی در اردوگاه خصم بودند، گفت: عمده این محققان معتقدند که انقلاب اسلامی، انقلاب روحانیت است و روحانیت به جهان اعلام می‌کند ما روش دیگری برای اداره جهان داریم. می‌گویند علمای شیعه می‌گویند ما برای زندگی بشر و حکمرانی جامعه الگو داریم و الگوی کنونی بشر را قبول نداریم.
کوشکی اظهار کرد: آنتونی گیدنز استاد معروف جامعه‌شناسی در بیش از ۲۶ سال قبل در کتاب خود آورده است که جهان تا قبل از انقلاب ایران به سمت سکولاریسم و نفی دین از زندگی حرکت می‌کرد ولی انقلاب ایران مسیر جهان را به سمت دینی تغییر داد؛ یعنی از اتفاق رخ‌داده از ۲۶ سال قبل خبر می‌دهد. این از یکسو برای ما احساس خطر به همراه دارد زیرا دنیا باور کرده است که انقلاب مسیر جهان را تغییر داده است ولی آیا ما خودمان آماده برای این حرکت هستیم؟ آیا اقتصاد ما در مسیر درست در حال حرکت است؟
اندیشمندان جهان انقلاب اسلامی را باور کرده‌اند
استاد دانشگاه و تحلیلگر سیاسی با بیان اینکه اضافه کرد: جهان الان به صورت جدی ما را باور کرده است و به ما می‌گوید ما مسیر غرب را تجربه کرده‌ایم و ایمان آورده‌ایم و شما هم دست ما را بگیرید و از نیل عبور دهید و برای ما مدینه‌النبی بسازید و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه را اجرا کن. از ما قسط و عدالت طلب می‌کنند. از ما روش تربیتی می‌خواهند تا اصول انقلاب را نسل به نسل منتقل کنیم.
استاد دانشگاه امام صادق (ع) با تاکید بر اینکه باید اصول تربیتی فکری و معنوی انقلاب را برای نسل جدید تدوین کنیم، بیان کرد: با گذشت چند دهه از انقلاب بسیاری از افراد از بیرون این تصور را دارند که ما ارزش‌های انقلاب را در طول این چند دهه به نسل‌های بعد منتقل کرده‌ایم ولی واقعیت این است که در داخل با کمبود روبرو هستیم و باید الگوهای این مسئله را به خصوص در سبک زندگی برای بشریت تدوین کنیم.
وی افزود: برخی از انقلابیون قدیمی و مسئولان ما از آرمان‌ها عقب‌نشینی کرده‌اند؛ یکی از اینها می‌گفت ژان ژاک رسو گفته است صدای اکثریت صدای خداست؛ بنده به او گفتم مگر شما همان نبودید که ۳۰ سال قبل گفتید اکثرهم لا یعقلون؛ یکی دیگر از این افراد هم بیان کرده است که جمهوری اسلامی به بالانس رسیده است و هر کسی دوست دارد روسری سر کند و هر کسی دوست ندارد نکند و ما بیخود تاکنون اصرار کردیم.
کوشکی با بیان اینکه کسانی که دقیق هستند می‌دانند انقلاب این ظرفیت را دارد که راه بهتر را به دنیا نشان دهد و چشمه‌هایی را هم نشان داده است، اضافه کرد: کارهایی که در این ۴ دهه انجام شده است دنیا باور نمی‌کرد رخ دهد و چون این توانمندی را دیده است از ما انتظارات بیشتری هم دارد و انقلاب هم از ابتدا مدعی این مسیر بوده است ولی مقداری در این مسیر تأخیر داشته‌ایم.
استاد دانشگاه امام صادق (ع) با بیان اینکه برخی می‌گویند ما ادعاهایی کرده‌ایم که اشتباه بوده است، گفت: برخی هم می‌پرسند پس امام زمان (عج) در ساخت تمدن اسلامی چه نقشی دارند؛ جواب این است که هیچ کسی جز انسان معصوم قادر به ساختن جامعه مطلوب نیست و مسیر انقلاب قرار است که به حکومت جهانی امام زمان (عج) برسد و قبل از ظهور همه کسانی که مدعی جامعه ایده‌آل هستند خواهند دید که توان آن را ندارند.
کوشکی بیان کرد: مدینه‌النبی را امام می‌سازد ولی ما می‌توانیم راه رسیدن به این مدینه را بسازیم لذا حوزه با ایجاد مؤسسه تمدن نوین اسلامی گام خوبی را در پاسخگویی به این مطالبات برداشته است.
وی با بیان اینکه الان مردم یکسری سوالات از حوزه دارند تا سبک زندگی دینی خود را ادامه دهند و حوزه باید راه پیش روی آنان بگذارد، افزود: ایجاد چنین مراکزی گامی در این راستا است. کسانی که در آمریکا و اروپا به عشق انقلاب اسلامی از مسیحیت وارد شیعه شده است روحانیت را یکپارچه می‌داند و توقع و انتظارات زیادی دارد.
این تحلیلگر سیاسی با بیان اینکه تمدن پاسخ به سوالاتی مانند شهرسازی و تفریح و ساخت مسکن و … است، افزود: اینکه ما الگوی اسلامی تفریح و شهرسازی به مردم بدهیم از نیازهای جدی امروز است و حوزه نقش محوری در این زمینه دارد.
نظر شما