بنشین بر لب جوی و گذر عمر ببین؛ مصداق سالمند ایرانی نیست

به گزارش خبرنگار مهر، در روزشمار هفته سلامت که از سوی وزارت بهداشت اعلام شده است؛ یک روز آن به نام دسترسی عادلانه به خدمات، نامگذاری شده است.

جمعیت سالمند کشور هر روز در حال افزایش است و این در حالی است که هنوز نتوانسته ایم در راستای ارتقای سلامت سالمندان، برنامه‌ای جامع؛ تدوین و تهیه کنیم تا بتوانم از تهدیدات دوران سالمندی فاصله بگیریم و دوره سالمندی را یک فرصت برای تماشای گذر عمر بدانیم.

بر اساس آنچه که می‌توان از لابه لای صحبت‌ها و توصیه‌های مسئولان و دست اندرکاران حوزه سلامت کشور درباره وضعیت سالمندی برداشت کرد، این است که سالمندان ما اوضاع و احوال خوبی ندارند. به طوری که با انواع مشکلات و آسیب‌هایی مواجه هستند که باعث شده دوران سالمندی، چندان به مذاق جوان ترها خوش نیاید.

تعریف سالمندی

اصولاً، آنچه از تعریف سالمندی می‌توان برداشت کرد؛ این است که سالمندی به دورانی از زندگی انسان گفته می‌شود که توان جسمی و قدرت بدنی از او گرفته می‌شود. هر چقدر سن بالاتر رود تحلیل قوای جسمانی بیشتر می‌گردد. همچنین با ورود به دوران سالمندی به طور طبیعی ظرفیت روانی انسان نیز کاهش می‌یابد. فرد در معرض انواع بیماری‌های جسمی و روانی قرار می‌گیرد.

در حال حاضر ایران در مرحله گذار ساختار سنی قرار دارد و انتظار می‌رود در چندین دهه بعد، پدیده سالخوردگی جمعیت را تجربه نماید. مقایسه شاخص‌های سالخوردگی جمعیت ایران با جهان و برخی مناطق منتخب برای آگاهی از وضعیت ایران در سطح بین‌المللی مناسب بوده و برای برنامه‌ریزی در حوزه سالخوردگی جمعیت، مفید و ضروری به نظر می‌رسد.

در مطالعات جمعیت شناختی، سالمندی جمعیت به این معناست که نسبت افراد سالخورده به کل جمعیت در حال افزایش باشد. به عبارت دقیق‌تر، جمعیت رو به سوی سالمندی، جمعیتی است که بین ۷ تا ۱۴ درصد آن جمعیت را گروه‌های سنی ۶۵ ساله و بیشتر تشکیل دهند. این نسبت در جامعه سالمند بین ۱۴ تا ۲۰ درصد و در جامعه سالخورده ۲۰ درصد و بیشتر است.

وضعیت جمعیت سالمند کشور

جمعیت سالمند کشور پس از کاهش در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۶۵ از سال ۱۳۷۵ به بعد افزایش یافت. این وضعیت به دلیل اعمال سیاست‌های مختلف جمعیتی و فراز و نشیب‌ها در افزایش و یا کاهش موالید در اثر اعمال سیاست‌های مختلف جمعیتی بود. به گونه‌ای که با کاهش سهم کودکان، سهم سالمندان افزایش یافته است. به این ترتیب تعداد جمعیت سالمند ایران (سنین ۶۰ سال و بیشتر) از ۱٬۱۷۳٬۶۷۹ نفر در سال ۱۳۳۵، به ۷٬۴۱۴٬۰۹۱ نفر در سال ۱۳۹۵ رسید. به عبارت دیگر جمعیت سالمند ۶۰ ساله و بیشتر در طی نیم قرن اخیر مورد بحث ۶.۳ برابر شد، به همین ترتیب در همین دوره زمانی جمعیت ۶۵ ساله و بیشتر ۶.۴ برابر شد، در حالی که جمعیت کل کشور در طی همین دوره ۴.۲ برابر شد. بدیهی است که از جمله عوامل مؤثر در افزایش جمعیت سالمند کشور در سال‌های اخیر افزایش امید زندگی و کاهش سطح باروری بوده است.

سلامت سالمندان زیر ذره بین

حسین قناعتی رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران، با بیان اینکه در سال ۱۴۱۰ حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از جمعیت کشور سالمند خواهند بود، گفت: توجه به نیازهای سالمندان جامعه مغفول مانده و لازم است برای آنها تمهیدات و برنامه ریزی ویژه ای در نظر گرفته شود.

وی با اشاره به بیماری‌های سالمندان و نیاز آنها به مرکز اختصاصی طب سالمندی، افزود: ۳۴ درصد افراد سالمند محدودیت فعالیت دارند و ۸۴ درصد سالمندان از سرطان، بیماری‌های قلبی و ریوی و بیماری‌های اسکلتی حرکتی رنج می‌برند و دارو مصرف می‌کنند.

حسین فرشیدی معاون بهداشت وزارت بهداشت، با اشاره به اهمیت سلامت جمعیت سالمند کشور، اظهار داشت: افزایش امید زندگی و کاهش بی سابقه نرخ باروری کلی، در قرن بیستم در سراسر جهان منجر به پدیده سالمندی جمعیت شده است. کشور ما نیز دستخوش چنین تغییرات جمعیتی شده و در صورت حفظ روند یاد شده، رشد سالمندی جمعیت، با شتاب بسیار زیادی پیش خواهد رفت؛ به گونه‌ای که نسبت جمعیت سالمند در طی حدود ۲۰ سال آینده، از ۱۰ درصد به ۲۰ درصد خواهد رسید. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان، دو برابر شدن جمعیت سالمندی در طول بیش از یک قرن اتفاق افتاده است.

وی با عنوان این مطلب که تغییرات جمعیت شناختی در سیاستگذاری‌های کلان وزارت بهداشت مد نظر قرار دارد، افزود: یکی از راهکارهای مواجهه با تغییرات یاد شده، اصلاح ساختار جمعیتی از طریق حفظ و ارتقا جوانی جمعیت با هدف پویایی جمعیت است. یکی از پیامدهای مثبت این سیاست وجود نیروی انسانی جوان لازم برای حمایت و مراقبت از جمعیت سالمندانی است که شمار آنها به طور روزافزونی در حال افزایش است.

تهدید سلامت روان سالمندان

سلامت روان سالمندان، موضوعی نیست که بتوان نادیده گرفت؛ زیرا، آسیب‌های روانی دوره سالمندی به مراتب خطرناک‌تر از بیماری‌های جسمی است. از همین رو، باید روند زندگی سالمندان به شکلی باشد که فرد احساس مفید بودن داشته باشد و ضمن ارتباط با اعضای خانواده و دوستان، او را متوجه این موضوع کنیم که سالمندی نیز یکی از مراحل چندگانه زندگی و مرحله رشد جدیدی است.

سمیه معتضدیان عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با بیان اینکه کم شدن توانایی فیزیکی و یا حتی تغییرات ظاهری که با پیر شدن ارگان‌های مختلف بدن به وجود می‌آید برای بسیاری از سالمندان اضطراب‌آور و یا علتی زمینه‌ای برای بروز افسردگی است، گفت: احساس طولانی مدت غم و اندوه، ناامیدی و درماندگی یا اضطراب، بی‌قراری و تحریک‌پذیری، گریه بدون دلیل مشخص، از دست دادن علاقه به فعالیت‌های گذشته، احساس خستگی بدون انجام فعالیت بدنی، اجتناب از حضور در جمع، کاهش فعالیت و یا صحبت کردن، مشکل در تمرکز و تصمیم گیری، کاهش و یا افزایش اشتها و تفکر مرگ و خودکشی از بارزترین نشانه‌های بروز افسردگی در سالمندان است.

وی افزود: اولین قدم برای کاهش اختلالات در سالمندان، تلاش برای بهبود عملکرد و کیفیت زندگی سالمند است و در گام بعد موارد زمینه‌ساز بروز افسردگی و اضطراب باید مورد شناسایی قرار گیرد.

بنشین بر لب جوی و گذر عمر ببین

اغلب ما این بیت از شعر حافظ را شنیده ایم، «بنشین بر لب جوی و گذر عمر ببین»، که می‌تواند کنایه بر آسودگی روزهای پیری است. اما، جامعه سالمند کشور، در شرایطی قرار ندارد که بخواهد از گذر عمر، آنگونه که می‌بایست لذت ببرد. زیرا، اکثریت جامعه سالمند ما با انواع مشکلات و دشواری‌های زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند و هنوز فرصت نیافته اند بر لب جوی بنشینند.

با نگاهی به اوضاع معیشتی و البته سلامت سالمندان، متوجه مشکلات آنها می‌شویم که می‌بایست همچنان برای امرار معاش و تأمین هزینه‌های زندگی، به دنبال کار کردن باشند.

در همین حال، تنها بودن برخی از سالمندان؛ باعث شده زندگی برای آنها سخت بگذرد و نتوانند از روزهای پیری که به عنوان دوران آرامش و آسایش یاد می‌شود؛ به درستی استفاده کنند. آمارهای غیر رسمی، نشان می‌دهد که بیش از ۵۰ درصد بازنشستگان ما همچنان مشغول کار هستند و ۵۰ درصد دیگر نیز، توانایی کار کردن ندارند و مجبورند با مشکلات و سختی‌های دوران سالمندی کنار بیایند.

شاید درصد اندکی از جمعیت سالمند ما در کنار فرزندان خود زندگی می‌کنند و یا اینکه در خانه سالمندان و در کنار همسالان خود، به استراحت مشغول هستند.

این در حالی است که تهدید سلامت جمعیت سالمند کشور، علاوه بر اینکه هزینه‌های نظام سلامت را دو چندان افزایش می‌دهد، باعث می‌شود دوران سالمندی، دوران زندگی سخت تلقی گردد.