روایت‌گری موزه شهرداری اصفهان باید چگونه باشد؟

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: مرتضی بخردی را اغلب اصفهان دوستان، مجموعه‌داران و اهالی هنر می‌شناسند. او در زمینه مجموعه‌داری، مرمت، طراحی و موزه‌داری حرف‌های زیادی برای گفتن داشته و به زوایای مختلف اش، اشراف دارد.

داور مسابقه طراحی موزه شهرداری اصفهان در مورد تأسیس این موزه و چگونگی اجرای آن گفت: این شهر از جهت برخورداری از یک موزه مناسب واقعاً ضعیف است و به جز چند موزه کوچک ظرفیت دیگری ندارد؛ پس باید به طور ویژه در این زمینه تلاش شود.

موزه اصفهان به روز باشد

مؤسس گالری کلاسیک در مورد ظرفیت موزه‌ای شهر اصفهان و لزوم تأسیس موزه شهرداری بیان کرد: احداث موزه شهرداری یکی از نیازهای اساسی هر شهر بزرگ مانند اصفهان محسوب می‌شود زیرا این شهر دارای پیشینه تاریخی بوده و بلدیه آن بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد ولی این تاریخ و سابقه ارائه ای ندارد. چنین موزه‌ای بهترین مکان برای ارائه این اسناد و مدارک است. مدتی قبل به سنگاپور سفر کردم. در یک ساختمان که سازمان برنامه بودجه در آن واقع بود، در طبقه همکف ماکت تمام شهر را ساخته و نمایش داده بودند. سنگاپور قبل و بعد و حتی مکان در حال توسعه را به نمایش گذاشته بودند؛ در بخش‌های دیگرهم از امکاناتی مانند ویدئو پروژکشن و … استفاده کرده بودند تا نشان دهند چه کارهایی در حال انجام است. نکته مهم اینکه در تمام این موارد سعی شده بود از امکانات به روز استفاده شود. همان نیازمندی که ما اینجا در راه اندازی موزه شهرداری هم باید به آن توجه کنیم. دیگر دوره تأسیس موزه با تعاریف قدیمی گذشته است. نباید در این موزه صرفاً تعدادی سند و تندیس عرضه شود بلکه باید اسناد با امکانات روز در آن استفاده و معرفی شود برای مثال این موزه حتماً دارای وب سایت باشد و اسناد به صورت ویدئو و اسلاید در آن نمایش داده شود.

وی با بیان اینکه اصفهان یک شهر تاریخی است و باید معرفی‌های تازه و به روزی از آن صورت گیرد، ادامه داد: نباید کاری که ۴۰ سال پیش برای موزه‌های هنرهای تزئینی و معاصر انجام شده در این موزه الگو قرار گیرد؛ هرچند در همان زمان هم تلاش شده برای آن ۲ موزه کار کامل و به روزی انجام شود اما در حال حاضر موضوع موزه شهرداری موضوعی نیست که تنها به طراحی و جزئیات ساختمان آن اکتفا کنیم بلکه باید در طراحی آن هم، ایده‌هایی تازه به کار برد تا بواسطه آن اصفهان در دنیا سر بلند کند.

روایت های تاریخی به جذابیت موزه کمک می‌ کند

مدیرخانه تاریخی بخردی ادامه داد: اسناد و مدارک بخش عمده و اساسی محتوای این موزه است. از آنجایی که اصفهان شهری تاریخی است برای جذاب بودن چنین موزه‌ای، باید سوابق تاریخی اش را مطرح کرد و برای این کار از طراحی مناسبی بهره گرفت. از دیدگاه من حتی می‌توان به سوابق تاریخی، عکس‌ها و مدارک شهر در زمان‌های قبل تر هم در این موزه پرداخت و نشان داد اصفهان در آن زمان چه شکل و شمایل و تاریخی داشته، مطالعات زیادی نیز در این زمینه‌ها انجام شده است. در این راستا همکاری با اداره میراث فرهنگی و اوقاف راهبردی است پس نباید در تأمین محتوای این موزه تنها به اسناد شهرداری اکتفا کرد بلکه باید تاریخ تحولات کلی شهر اصفهان را مورد توجه قرار داد تا موزه عمیق‌تری داشته باشیم.

وی افزود: اقداماتی که در دوره صفویه انجام شده مانند نوشتن طومار شیخ بهایی، ایجاد تونل کوهرنگ و … که قرار بوده در زمان شاه عباس ساخته شود؛ ایده‌هایی بلند نظرانه و متفکرانه بوده و چه خوب است که در موزه شهرداری هم به آن پرداخته شود. بنابراین این موزه به جز در نظر گرفتن سابقه تاریخی شهر اصفهان، نباید محدود و بسته به ارائه فعالیت‌های شهرداری اصفهان باشد زیرا شهرداری وامدار پیشینه تاریخی شهر است.

این معمارداخلی در ادامه به اهمیت استفاده از «روایت» و «روایت گری» در طراحی و تولد این موزه تازه اشاره کرد و گفت: روایت‌های تاریخی به موزه وجهه مناسب و جذابی می‌دهد. بر فرض مثال ما همواره بر تخریب‌هایی که ظل السطان در اصفهان داشته تاکید می‌کنیم؛ چه خوب می‌شود که در چنین موزه‌ای روایت‌هایی از این موضوع نقل شود. یکی از همین روایت‌ها را شنیدم که یک واسطه گر آثار هنری در فرانسه نقل کرده، که ظل السطان یک بنا را به من نشان داد و گفت می‌خواهم اینجا تا یک هفته دیگر تخلیه و تخزیب شود و وسایلش را یک جا می‌فروشم. چقدر حاضری برای خرید این وسایل بپردازی؟ یادمان باشد نقل این قبیل روایت تاریخ این شهر را ملموس‌تر و جذاب‌تر می‌کند.

همه اقشار مخاطب موزه اصفهان می شوند

بخردی افزود: با توجه به این موارد، چنین موزه‌ای از وجهه تشریفاتی خارج می‌شود و می‌تواند مخاطبانی از پیر تا جوان و حتی کودک را جذب نماید. مخاطبانی از اقشار و گروه‌های فکری مختلف. پس نحوه ارائه ما در این موزه تعیین کننده است. اگر مردم خودشان و روایت‌های تاریخ جالب و قابل تأمل شهر را در موزه با ارائه استاندارد پیدا کنند متوجه می‌شوند که شهرداری تنها یک نهاد برای درج امضاهای کاری نیست بلکه روح تاریخی شهر برایش اهمیت دارد.

نکته قابل توجه دیگر اینکه امروزه تعریف موزه در دنیا تغییر کرده و در کشورهایی که در امر موزه داری حرفی برای گفتن دارند؛ موزه نه تنها محل زندانی آثار و انبار اشیا نیست بلکه محیطی فعال و پویا است. موزه‌های به روز برای پیر و جوان و کودک جذابیت دارند. این فرهنگ باید به مردم ما نیز تسری پیدا کند البته که این اتفاق و فرهنگ‌سازی توسط رسانه صورت می‌گیرد و از طرفی به آموزش‌های مختلف هم نیاز دارد. خاطرم است روزی یک مدرسه قصد داشت دانش آموزان خود را برای اردو به موزه هنرهای تزئینی بیاورد معلم هم خیلی سریع به دانش آموزان گفته بود اگر قصد آمدن به موزه را ندارید می‌توانید به خانه بروید! چنین مواردی اهمیت فرهنگ موزه را نه تنها به دانش آموزان بلکه به معلمان و … نیز یادآوری می‌کند.

تشویق مردم به اهدا اثر به موزه شهرداری اصفهان

در برخی کشورها هنگام ورود به موزه یک گوشی، ضبط صوت و شماره گیر در اختیار بازدید کننده قرار می‌گیرد و او با فشردن هر شماره توضیحات مربوط به اثر به زبان‌های مختلف را دریافت می‌کند. نکته دیگر اینکه بسیاری از موزه‌های دنیا انبار و گنجینه ندارند و تمامی آثار در یک دیوار شیشه‌ای برای مردم به نمایش گذاشته می‌شود. یادم است زمانی برای انجام یک کار تحقیقاتی به موزه ایران باستان رفتم. در انبار موزه با چند گونی روی هم مواجه شدم. از متولی پرسیدم داخل آن‌ها چه چیزی است؟ گفت: سفال‌های یافت شده از شهر سوخته! این حجم از بی توجهی برایم عجیب بود.

در خانه اغلب خانواده‌های اصفهانی آثار ارزشمندی وجود دارد اما چون شهر ما موزه دائمی ندارد برای اهدای چنین آثاری هم اطمینان وجود ندارد؛ در حالی که اگر اصفهان موزه‌های رسمی، دائمی و معتبر داشته باشد همه این آثار می‌تواند در آنجا حفظ شود و مردم هم آثارشان را ارائه می‌کنند. نحوه برخورد و اهمیتی که ما به اهدا کننده می‌دهیم در ایجاد این روحیه و انگیزه به او بسیار مؤثر است. من در ورودی یکی از سالن‌های موزه‌ای در کره جنوبی یک مجسمه دیدم که معرف فردی بود که آثار داخل سالن را به موزه اهدا کرده بود، چنین اقداماتی را می‌توان در اصفهان نیز اجرایی کرد تا مشوق مردم برای پیوندشان با موزه باشد.

تلاش ما در گروه داوری طراحی موزه، انتخاب دقیق و منطقی بود

معمار مسابقه طراحی موزه شهرداری به روند حضور شرکت کنندگان و انجام پروسه داوری این موزه نیز اشاره کرد و گفت: تمام تلاش ما در گروه داوری انتخاب منطقی، استاندارد و دقیق بود و فکر می‌کنم سه گروهی که به مرحله پایانی و ارائه طرح در نمایشگاه موزه رسیدند درک عمیق‌تری نسبت به موضوع پیدا کرده و جزئی‌تر با آن برخورد کرده بودند.

این مجموعه‌دار اصفهانی در پایان در رابطه با انتخاب ساختمان باغ زرشک برای کاربری این موزه خاطرنشان کرد: ساختمان باغ زرشک تاریخی و ارزشمند است و درهمه نقاط دنیا تبدیل چنین ساختمان‌هایی به موزه مسبوق به سابقه است اما فضای داخل آن برای موزه شهرداری کافی نیست و باید اطراف آن نیز برای این کار آماده شود پس پیشنهاد می‌شود برای اینکه به معماری ساختمان لطمه‌ای وارد نگردد چیزی روی سطح زمین الحاق نشود و این فضا و هر گونه بنای الحاقی به زیرِ زمین برده شود و با امکانات روز نیازهای موزه را در یک یا دو طبقه زیرین پیش بینی کنیم.