ویژگی‌های یک صدا در چهلمین روز درگذشت/ طرح چند انتقاد مهم!

رضا شایسته نوازنده و مدیرهنری ارکستر «چکاوک» که طی سال‌های گذشته فعالیت‌های متعددی را برای اجرا و بازخوانی آثار بزرگان موسیقی کشورمان داشته همزمان با فرارسیدن چهلمین روز درگذشت مرحوم اکبر گلپایگانی خواننده پیشکسوت موسیقی ایرانی، به خبرنگار مهر گفت: استاد اکبر گلپایگانی به معنای واقعی کلمه سلطان آواز ایران و مرد حنجره طلایی موسیقی کشورمان بوده و این لقب‌های بسیار زیبا، برازنده این هنرمند فقید کشورمان است. اگرچه استاد بسیار غریبانه دارفانی را وداع گفت و من همچنان دلم از این خداحافظی غریبانه می سوزد. کاش می‌شد مراسم بیشتر و بهتری برای این هنرمند فقید موسیقی کشورمان برگزار می‌شد که بتوانیم قدردان زحمات این هنرمند باشیم.

وی افزود: به نظرمن مرحوم اکبر گلپایگانی زحمات و خدمات بسیاری را برای موسیقی این کشور به ویژه آواز سنتی ما انجام داد. من از بزرگان موسیقی کشورمان شنیدم، زمانی که صدای استاد از رادیو پخش می‌شد خیابان های‌تهران خلوت می‌شد تا مردم شنونده صدای او باشند. مرحوم گلپا هنرمندی بود که اولا مردم را با آواز ایرانی آشنا و بعد آن‌ها را علاقه‌مند به این گونه هنری کرد.

شایسته اظهار کرد: استاد اکبر گلپا خصوصیات زیادی داشت که من به تعدادی از این ویژگی‌ها و خصوصیات وی اشاره می‌کنم. تسلط در مرکب‌خوانی، تمرین و ممارست فراوان برای بالابردن سطح صدا به بالاتر از چهاردانگ که در تاریخ موسیقی ایران کم‌نظیر است از ویژگی‌های مهمی است که می‌توانیم درباره کیفیت صدای این هنرمند به آن اشاره کنیم. استاد گلپا علاوه بر اجرای «راست کوک» قادر به «چپ کوک» خوانی هم بود. او یکی از قوی‌ترین و با تکنیک‌ترین صداها در موسیقی ایران را برخوردار بود. تسلط و تکنیک این هنرمند در اجراهای آوازی مختلف هم واقعا مثال‌زدنی بود. از لحاظ خوش‌صدا بودن نیز مرحوم گلپا یکی از بهترین‌ها بود و به قول استاد ملک «خداوند صدایی را در حنجره گلپا نهاده است که از لحاظ زیبایی و وسعت به ویژه با آن تحریرهای متنوع و جذاب بی‌نظیر است».

رهبر ارکستر موسیقی «چکاوک» با اشاره به دیگر ویژگی‌های صدای مرحوم اکبر گلپا، توضیح داد: مرحوم گلپا سبک نوینی را در ترانه‌خوانی ایجاد کرد که برخی از آن‌ها به ترانه‌های عارفانه مشهور است. مضمون اغلب ترانه‌ها هم بیشتر درباره ارزش والا و مقدس عشق، نزدیکی به خداوند و ترویج محبت و یک‌رنگی است. ما در برخی دیگر از ترانه‌های خوانده شده توسط استاد گلپا متوجه این مضمون می‌شویم که در آن احساسات پررنگ وطن‌دوستی هم کاملا مشهود است. این استاد بیش از ۷۰۰ آواز خصوصی و ۳۰۰ آواز مربوط به پروژه «گلها» و «گلهای جاویدان» را داشت که از او می‌توان به عنوان یکی از بهترین و توانمندترین خوانندگان آواز کلاسیک ایران یاد کرد. کما اینکه آلبوم «مست عشق» استاد در سال ۸۲ به عنوان یکی از پرفروش‌ترین‌های آن دوران معرفی شد.

این نوازنده ویولن در ادامه صحبت‌های خود، تصریح کرد: به اعتقاد من استاد گلپا هرچه خواند، ماندگار بود. او هرکاری را نمی‌پذیرفت چون خیلی روی روان‌بودن، زیبابودن و کیفیت ملودی و ترانه تاکید زیادی داشت. برای همین می‌بینید اکثر کارهایی که این هنرمند خوانده در یاد و خاطره مردم باقی مانده است. فرآیندی که آن را در کمتر خواننده‌ای می‌توان یافت. او همواره بر این باور بود که شان یک هنرمند باید جدای از مسایل سیاسی باشد. این هنرمند همواره تاکید داشت وقتی هنرمندی نمی‌تواند در موسیقی خودش را ثابت کند، در اغلب موارد به ریسمان سیاست چنگ می‌زند تا مردم از او سخن بگویند. حرف بسیار زیبایی که نشان‌دهنده نگاه آگاهانه مرحوم گلپا بوده که همواره خود را از آن مردم می‌دانست.

شایسته ضمن اشاره به برخی ویژگی‌های اخلاقی و هنری مرحوم گلپایگانی، گفت: استاد در جای دیگری از صحبت‌های خود گفته بود «اگر هنرمند به فرد دیگری توهین می‌کند گویی به خودش توهین کرده است. او از جایگاه فرد توهین‌شونده وحشت داشته که به او توهین می‌کند». مرحوم گلپا همواره اعتقاد داشت هنرمندان باید قدردان ارزش هنرمندان دیگر باشند. چون همه در این عرصه زحمت کشیدند. او باور داشت دنیای هنر یک دریای بیکران است که همه در این دریا به اندازه چند قطره سهم دارند. متاسفانه در دنیای امروزی هنر موسیقی تنگ‌نظری‌ها در بسیاری موارد باعث شده که به موسیقی ما لطمه وارد شود. کما اینکه در این چارچوب برخی از هنرمندان دلیل بازدارندگی یکدیگر بودند و شرایطی را به وجود آوردند که امثال هنرمندانی چون مرحوم گلپا خانه‌نشین شوند. موضوعی که به دلیل تک‌صدایی‌شدن و برخی تنگ‌نظری‌ها باعث شد به موسیقی ما لطمه وارد شود. به قول استاد گلپا «عرصه هنر موسیقی عاشقی می‌خواهد و همه چیز پول نیست و هنرمند هم خریدنی نیست».

وی با اشاره به واکنش برخی از هنرمندان پس از درگذشت مرحوم گلپا، توضیح داد: در رابطه با فوت استاد متاسفانه برخی از هنرمندان ما کم‌لطفی کردند. مگر ما چند خواننده سنتی مانند همایون شجریان داریم که اکنون در میان مردم ما محبوب هستند؟ او هنرمند ممتازی است که به واسطه توانایی‌های زیادش در عرصه خوانندگی و همچنین فرزندی هنرمند بزرگی چون محمدرضا شجریان، نزد مردم از محبوبیت زیادی برخوردار است. من با کمال احترامی که برای همایون شجریانِ عزیز قایل هستم اما باید بگویم شما اخلاق را درباره عدم واکنش به فوت استاد گلپایگانی باختید. به نظرم یک پیام تسلیت ساده به هیچ گونه‌ای از ارزش شما کم نمی‌کرد. کما اینکه پدر شما در جایی گفته بود «من نوجوانی ۱۷ ساله بودم که صدای گلپا را از رادیو شنیدم و آواز او باعث شد به موسیقی ایرانی علاقه‌مند شوم». در واقع پدر شما (مرحوم محمدرضا شجریان) مرحوم گلپا را به عنوان یک استاد قبول داشته است. جالب اینکه مرحوم گلپا هم در بزنگاه‌های مختلف از هنر ممتاز مرحوم استاد شجریان همواره قدردانی می‌کرد. به اعتقاد من اگر همایون شجریان و معدود هنرمندانی که در عرصه خوانندگی موسیقی ایران فعالیت کرده و بسیاری از آن‌ها الگوبرداری می‌کنند، نسبت به این اتفاقات واکنشی نشان ندهند به طورحتم آسیب آن متوجه موسیقی ایرانی است که اکنون می‌دانیم در چه جایگاهی قرار دارد.