حق بنا را در «آقای خاص» ادا نکردم!/روایت هجمه علیه مربی تاریخ‌ساز

سجاد ترابی کارگردان مستند «آقای خاص» از آثار راه‌یافته به هفدهمین جشنواره بین‌المللی «سینما حقیقت» در توضیح این مستند به خبرنگار مهر گفت: مستند «آقای خاص» را نمی‌توان یک مستند پرتره دانست. اساساً وقتی سراغ یک شخصیت برای مستندسازی می‌روم، نگاه بیوگرافیک به آن ندارم و معمولاً سراغ یک مقطع یا دو مقطع حساس و خاص زندگی‌شان می‌روم و قصه را در همان بستر روایت می‌کنم.

وی افزود: از این منظر مستند «آقای خاص» را هم می‌توان بخشی از زندگی حرفه‌ای محمد بنا دانست. چهره‌ای که معتقدم انقلابی را در کشتی فرنگی ایران به‌وجود آورد. تا پیش از محمد بنا ما صاحب هیچ عنوان و افتخاری در این عرصه نبودیم اما به یک باره با روی کار آمدن او شاهد اتفاقاتی عجیب و بزرگ در سطح جهانی بودیم. سعی کردیم دو سه مقطع درخشان حضور محمد بنا در این عرصه را در مستند «آقای خاص» روایت کنیم.

ترابی عنوان کرد: تمرکز خودمان را در این روایت هم روی حملاتی گذاشتیم که بعد از مسابقات جهانی ۲۰۲۲ صربستان علیه آقای بنا به راه افتاد. در آن دوره از مسابقات نتایج ضعیفی گرفتیم و برخی فراموش کردند که اساساً محمد بنا تا پیش از آن برای نسل‌سازی در کشتی فرنگی ما چه کرده بود. روایت فیلم هم از همین حمله‌های رسانه‌ای به محمد بنا آغاز می‌شود. در ادامه سراغ شفاف‌سازی درباره عملکرد او در کشتی فرنگی ایران می‌رویم.

این مستندساز درباره نگاه اسطوره‌ای به شخصیت اصلی روایت خود در مستند هم توضیح داد: نکته این است که آیا محمد بنا شخصیت بزرگی است یا من در مستندم او را بزرگ کرده‌ام؟ طبیعتاً اگر نظر خودم را بپرسید می‌گویم به‌دنبال بزرگ‌نمایی نبوده‌ام. اعتقادم من این است که آدم خودش بزرگ است. اتفاقاً این اولین مستندی است که بعد از ساختش احساس می‌کنم حق شخصیت اصلی آن را ادا نکرده‌ام. معتقدم حق محمد بنا در مستند «آقای خاص» ادا نشده است. بعد از ساخت این مستند بود که بیشتر به بزرگی شخصیت محمد بنا پی بردم و از این منظر شاید این مستند نقطه آغاز باشد برای مستند بهتری که بعدها درباره او بسازم. درباره محمد بنا مطالعه کرده‌ام و واقعاً او را یک اسطوره می‌دانم.

وی درباره تأثیر شدت علاقه‌مندی‌اش به شخصیت اصلی مستند بر روایت فیلم گفت: وقتی صحبت از آمار و ارقام است که دیگر جایی برای صحبت از علاقه‌مندی نیست. من در پاسخ به آن‌هایی که می‌گفتند محمد بنا به‌درد نمی‌خورد، آمار و ارقام را ارائه کرده و گفته‌ام که این سرمربی این کارها را برای کشتی فرنگی ما کرده است. با این آمار و ارقام که دیگر نمی‌شود جنگید! قطعاً علاقه‌مندی‌ام به محمد بنا بسیار زیاد است و اتفاقاً بعد از ساخت این مستند بیشتر هم شده است ولی آنچه در مستند ارائه کرده‌ام آمار و ارقام مربوط به کارنامه او است.

ترابی ادامه داد: برخی به این سرمربی حمله می‌کنند با این بهانه که تو باعث رفتن امثال علی ارسلان به خارج از کشور شده‌ای! ولی فراموش می‌کنند که او خودش از کشور نرفته و با وجود پیشنهادهای عجیب و غریبی که داشته، ترجیح داده است در کشور خودش بماند. به نظرم آنچه در مستند روایت شده، همه‌اش اتفاقات واقعی است و هیچ‌چیز را از زاویه نگاه شخصی‌ام به آن اضافه نکرده‌ام.

وی درباره انگیزه‌اش از ورود به این حوزه از مستندسازی یادآور شد: اساساً خیلی علاقه‌مندم درباره شخصیت‌های جریان‌ساز بیشتر بدانم. از همین زاویه مطالعه درباره مربیان بزرگ ورزشی دنیا را به‌شدت دوست دارم. اگر می‌توانستم حتماً درباره مربیان بزرگ دنیا مستند می‌ساختم اما فعلاً دارم درباره مربیان بزرگ ایرانی فیلم می‌سازم. مدل مدیریت هر یک از این مربیان و خیلی جزئیات دیگر درباره رفتار هر کدام، واقعاً جذاب است. از این زاویه به مربیان بزرگ ایرانی علاقه‌مند شدم و مستندسازی درباره آن‌ها را با پرویز دهداری آغاز کردم و حالا به محمد بنا رسیده‌ام. درباره ورزشکاران دیگری هم مستند ساخته‌ام اما در ذهنم این برنامه را دارم که حداقل درباره ۷ یا ۸ مربی بزرگ ایرانی مستند بسازم.

کارگردان مستند «آقای خاص» درباره زاویه نگاه خود به ویژگی‌های شخصیتی محمد بنا مطرح کرد: من تا پیش از ساخت این مستند محمد بنا را ندیده بودم. در عین حال علاقه داشتم بدانم مربیان بزرگ با بازیکنان و زیردستان خود چگونه رفتار می‌کنند. در روند تحقیقی که داشتم مدل برخورد محمد بنا با بچه‌های تیم واقعاً برایم جذاب‌تر شد و دیدم چه می‌کند که بچه‌های تیم حتی جان‌شان را برای او می‌دهند و او چنین نفوذ کلامی میان آن‌ها پیدا کرده است.

وی درباره تیترهای انتقادی رسانه‌ها علیه محمد بنا که در مستند هم به آن اشاره شده است، ادامه داد: من معتقدم اگر یک مربی دو بار نتیجه مطلوب ما را نگرفت، نباید به او حمله کنیم و قصد نابودی او را داشته باشیم. مربی‌ای که یک سال پیش‌تر یک تیم را با چهار مدال طلا به کشور بازگردانده و نسل جدیدی از کشتی‌گیران را به المپیک معرفی کرده است آیا نباید به اندازه دو سال مهلت و امان داشته باشد؟ جالب اینکه همین ناکامی که درباره‌اش صحبت می‌کنیم، نسبت به توقعی است که اساساً خود محمد بنا برای ما به‌وجود آورده بود. حتی اگر این هم نبود و او در ۲۰۲۲ نتیجه درخور نگرفت، آیا نباید در ۲۰۲۳ هم به او مهلت می‌دادیم؟ این درست که او خودش نخواست ادامه دهد اما کاش به او حمله نمی‌کردیم.

ترابی تاکید کرد: اگر محمد بنا در ۲۰۲۳ هم نتیجه نگرفت می‌توانستیم از پایان دوران حرفه‌ای او بگوییم و حکم بدهیم که او به کار نسل جدید کشتی فرنگی نمی‌آید. او چهره‌ای است که برای کشتی فرنگی ما تاریخ‌سازی کرده است. او با دو نسل از کشتی‌گیران افتخارآفرینی کرد و لااقل به استناد همین افتخارآفرینی‌ها می‌توانستیم بگوییم، هنوز تاریخ انقضای او فرانرسیده است.