خطر فرونشست اصفهان جدی است/برنامه‌ریزی‌ برمبنای تغییر اقلیم باشد

به گزارش خبرنگار مهر، احمدرضا لاهیجان زاده بعد از ظهر یکشنبه در همایش علمی و بین المللی ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست که در دانشگاه اصفهان برگزار شد، با بیان اینکه توجه به بهره وری واحدهای تولیدی، خدماتی و معدنی و به ویژه موضوعات زیست محیطی برای تحقق اهداف توسعه پایدار ضروری است، اظهار داشت: توسعه پایدار به این معناست که به گونه‌ای از منابع استفاده کنیم تا برای فرزندان و نسل آینده نیز قابلیت استفاده داشته باشد؛ موضوعی که با رویکردی کنونی که مد نظر بوده و پیش‌می‌رویم سبب ایجاد مشکلات زیادی شده است.

وی با اشاره به اینکه توسعه ناپایدار در کلانشهر اصفهان نیز رقم خورده است، خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که هر منطقه‌ای یک توان اکولوژیکی دارد و قابلیت تحمل آن برای توسعه مشخص است؛ چه با مطالعه به این اعداد برسیم و چه با اتفاقاتی که رخ داده مشخص است که از چه سال‌هایی از خط قرمزها عبور کردیم و توسعه ناپایدار را در اصفهان رقم زدیم و بیش از توان تحمل محیطی اصفهان بارگذاری شده است.

از دست دادن تالاب گاوخونی در سال ۷۹ شروع یک زنجیره بود

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان افزود: زمانی که به تدریج تالاب گاوخونی نتوانست آبگیری کند سال‌های شروع گذر از این توان قابل تحمل محیط حوضه آبریز زاینده‌رود بود و با پروژه‌هایی که درست یا نادرست بر روی سراسر این حوضه آبریز بارگذاری شد ابتدا تالاب را از دست دادیم.

لاهیجان زاده با بیان اینکه از دست دادن تالاب گاوخونی، از دست دادن یک اکوسیستم است، ادامه داد: دریاچه ارومیه همزمان یک تالاب و پارک ملی است، تقریباً چند ماه پیش کامل خشک شد در حالی که این رویداد را طی سال‌های ۱۳۷۸- ۱۳۷۹ در گاوخونی داشتیم و آن زمان هیچ کسی متوجه نبود که دارد چه اتفاقی می‌افتد.

وی با بیان اینکه از بین رفتن تالاب گاوخونی شروع یک زنجیره بود، خاطرنشان کرد: زمانی که نتوانیم حقابه تالاب را بدهیم به معنای بارگذاری بیش از ظرفیت است اما این روند ادامه یافت.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان افزود: سال ۱۳۸۵ که مسؤولیت محیط‌زیست اصفهان را برعهده گرفتم، آن زمان می‌گفتند که در سال سه -چهار نوبت رودخانه را قطع می‌کنند و خشک می‌شود اما این‌بار که پس از حدود ۱۵ سال به اصفهان برگشتم گفتند که در سال دو- سه نوبت رودخانه برای مصارف کشاورزی باز می‌شود و تفاوت بین این ۱۴ -۱۵ سال نشان می‌دهد که کماکان آن روند توسعه ناپایدار ادامه پیدا کرد و از خشک شدن تالاب گاوخونی درس نگرفتیم که شرایط را به سرعت مدیریت کنیم و بارگذاری روی حوضه را کماکان ادامه داده و رودخانه را هم کلاً از دست دادیم.

فرونشست زمین پدیده غیرقابل برگشت است

لاهیجان زاده ابراز داشت: شاید زمانی فکر می‌کردند اگر رودخانه را از دست بدهیم مثلاً گردشگری یا زیبایی اصفهان را از دست دادیم و نمی‌دانستند که به فرونشست یک کلانشهر تاریخی منتهی می‌شود.

وی ادامه داد: فرونشست کلانشهر اصفهان در اوایل دهه ۸۰ و بین سال‌های ۱۳۸۲- ۱۳۸۳ که رودخانه قطع و وصل می‌شد اما مدت وصل آن بیشتر بود در حد ۲ تا سه سانتیمتر بود اکنون این فرونشست در همین پهنه از شمال رودخانه زاینده‌رود و میدان امام، شاهین شهر و دولت آباد در مقاطعی به ۱۵ سانتیمتر در سال رسیده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان اضافه کرد: براساس مطالعات مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی اگر که یک تدبیر جدی و عاجل برای رودخانه زاینده رود نشود و رویکرد کنونی ادامه یابد فرونشست زمین در اصفهان تا سال ۱۴۱۰ می‌تواند به ۵۰ سانتیمتر برسد.

لاهیجان زاده با بیان اینکه خطر فرونشست اصفهان بسیار جدی است، گفت: بسیاری از موضوعات، برای مثال حتی اگر یک تالاب چندین سال خشک باشد اما آب را به آن برسانیم دوباره پس از چند سال این اکوسیستم می‌تواند خود را احیا کند اما تنها موضوعی که قابل برگشت نیست فرونشست است و این شرایط زمانی‌که اتفاق افتد به هیچ وجه حتی اگر سال‌ها زاینده رود هم جریان یابد نمی‌تواند جبران فشردگی خاک را داشته باشد و مخزن بسیار بزرگی چون سفره‌های آب زیرزمینی اصفهان را از دست خواهیم داد.

کاهش ۵۰ میلیمتری بارندگی‌ها در پنج دهه اخیر

وی در ادامه به تغییرات اقلیمی اشاره کرد و گفت: باید توجه داشت که گرمایش زمین ناشی از فعالیت ما انسان‌ها و انتشار گازهای گلخانه‌ای و co2 است و این تغییر اقلیم محصولی است که شاید اگر وزارتخانه‌ای به نام وزارت تغییر اقلیم در صورت محال بخواهد شکل بگیرد به گزاف نگفته‌ایم زیرا تغییر اقلیم می‌تواند بر یک کشور یا یک منطقه به قدری اثر گذار باشد که تمام برنامه ریزی هایی که در اسناد بالادستی اتفاق می‌افتد باید برگرفته از این تغییر اقلیم باشد موضوعی که متأسفانه هنوز هم مغفول است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان ابراز داشت: کشورمان در ۵۰ سال گذشته بر اثر تغییر اقلیم تقریباً سالی یک میلیمتر میزان بارش را از دست داده است و به بیان دیگر به طور متوسط حدود ۵۰ میلیمتر از بارندگی‌های ما کم شده است.

لاهیجان زاده با اشاره به اینکه طی ۵۰ سال اخیر به طور میانگین حدود ۹ دهم میلیمتر در سال کاهش بارندگی داشتیم، افزود: این شرایط باعث شده است که منابع آب تجدید پذیر کشور که تا ۴۰ -۵۰ سال پیش حدود ۱۳۰-۱۴۰ میلیارد مترمکعب بوده اکنون به ۹۰ میلیارد مترمکعب برسد.

کاهش حدود ۴۰ میلیارد مترمکعبی آب‌های تجدیدپذیر

وی با بیان اینکه به واسطه کاهش بارش‌ها یک کاهش ۳۰-۴۰ میلیارد مترمکعبی را در آب‌های تجدید پذیر کشورمان شاهد هستیم، اضافه کرد: ممکن است در برخی کشورها این شرایط معکوس باشد و به صورت سیلاب اتفاق افتد اما در کشور ما تغییر اقلیم با خشکسالی همراه بوده است و مطالعات نیز نشان می‌دهد که این روند خشکسالی کماکان ادامه دارد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان خاطرنشان کرد: سال آبی کنونی نیز در یک سال خشک قرار گرفتیم که در نتیجه آن استان اصفهان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نزدیک به ۵۶ درصد کاهش بارندگی دارد و پیش‌بینی می‌شود این روند تا سال ۲۰۳۰ در منطقه خاورمیانه یا غرب آسیا کماکان ادامه یابد.

رها شدن حکمرانی آب و حفر ۹۰۰ هزار حلقه چاه

لاهیجان ادامه داد: در شرایطی که درگیر تغییر اقلیم هستیم و به جای اینکه اقدامات جبرانی برای آن صورت گیرد؛ برای مثال تعداد چاه‌هایی که در کشور ایران در اوایل دهه ۵۰ خورشیدی وجود داشت کلاً ۱۵ هزار حلقه چاه بود در حالی که اکنون ۹۰۰ هزار حلقه چاه در کشور ایران حفر شده که نزدیک به ۴۰۰ هزار تا ۴۵۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز است.

وی تصریح کرد: وجود این تعداد حلقه چاه غیرمجاز یعنی اینکه ما حکمرانی آب را رها کردیم و اجازه دادیم هر فردی در هر دشتی چاه حفر کند و این سبب شده که سفره‌های آب زیرزمینی به شدت پایین برود و به همین دلیل شاهد شرایط ناگواری در کشور هستیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان افزود: طبق آمار دقیق وزارت نیرو که دو سال پیش در جلسه شورای عالی آب ارائه شد صدها شهر درگیر تنش‌آبی در کشور وجود دارد.

لاهیجان زاده با اشاره به اینکه سرانه مصرف آب کمتر از یک‌هزار مترمکعب به ازای هر نفر تنش آبی محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: سرانه مصرف آب هر فرد ایرانی سالیان گذشته بین ۶ هزار تا هشت هزار متر مکعب بود که این سرانه اکنون به زیر یک هزار و در تعداد قابل توجهی از شهرها به زیر ۵۰۰ مترمکعب رسیده که عدد بسیار نگران کننده‌ای است و شهرهای ما را دچار تنش کرده است‌.

وی با اشاره به اینکه اصفهان یکی از استان‌های دچار تنش‌آبی در کشور است، اظهار داشت: متأسفانه با وجود اینکه صنعت ما قابل رقابت با غول‌های صنعتی دنیا مثل آلمان، روسیه چین و آمریکا نیست ما جز ۱۰ کشور اول تولید گازهای گلخانه‌ای هستیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان تصریح کرد: این عدد بیانگر این است که شدت تولید انرژی در کشور ما بسیار بالا و ۲ برابر میانگین جهانی است و حتی در مقایسه با کشورهای پیشرفته چند برابر است.

لاهیجان زاده با اشاره به اینکه ایران در سال ۲۰۱۴ در تولید گازهای گلخانه‌ای در رتبه دهم بود اما سال ۲۰۲۳ در ردیف هفتم قرار گرفت، اظهار داشت: سایر کشورها در حال ارتقای تکنولوژی در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی هستند.

اصفهان رتبه اول صنایع سبز کشور شد

وی خاطرنشان کرد: کارهای بزرگی نیز در کشور و عمده صنایع استان شروع شده است به طوری که ماه گذشته ۲۲ صنعت اصفهان به دلیل اقدامات شایسته زیست محیطی به عنوان صنعت سبز تقدیر شدند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه این استان رتبه اول صنایع سبز در کشور شناخته شد، افزود: امسال ۱۳ واحد صنعتی از اصفهان در سطح ملی به عنوان صنعت سبز تقدیر شدند.

لاهیجان زاده در ادامه بر لزوم توجه مدیران ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست صنایع و واحدهای تولیدی و خدماتی بر قوانین و آئین نامه‌های مربوط به عوارض آلایندگی تاکید کرد و گفت: بی توجهی به قوانین و آئین نامه جدید ممکن است منجر به تحمیل جرایم بالایی برای واحدهای تولیدی و صنعتی شود.

وی تاکید کرد: تمامی اخطاریه‌ها و مکاتبات صنعتی و اورهال (تعمیرات) صنایع باید سامانه‌ای بارگذاری و ارسال شود ضمن اینکه نقل و انتقال پسماندهای صنعتی نیز سامانه‌ای است و در غیر این صورت جرم محسوب می‌شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان بر لزوم توجه مدیران سلامت، بهداشت و محیط‌زیست دستگاه‌ها و صنایع به قوانین خاک و هوای پاک تاکید کرد و گفت: لازم است برگزاری دوره‌های آموزشی برای مسؤولان HSE واحدهای تولیدی و صنایع در رابطه با قوانین زیست محیطی برگزار شود.