نمایش عروسکی در حلقه بانوان تئاتری

به گزارش خبرنگار مهر، امسال از میان 24 گروه شرکت کننده در بخش مسابقه نمایش‌های صحنه ای دهمین جشنواره بین المللی تئاتر عروسکی دانشجویان 16 نمایش توسط خانم‌ها و هشت اثر به وسیله مردان کارگردانی شده بود. به عبارت آماری حدود 70 درصد کارگردان‌ها را زنان تشکیل می دادند. این موضوع نشاندهنده استقبال و رویکرد زنان به این رشته و رویگردانی نسبی دانشجویان پسر محسوب می شود.

هر چند این موضوع به خودی خود حائز اهمیت نیست، اما توجه به این نکته که آثار نمایشی نیاز به طرح توسط افراد و حتی جنسیت های مختلف دارد تا جنبه های گوناگون آن به خوبی نمایان شود و از سوی دیگر، در آثار عروسکی نیاز به صداهای بم، شخصیت های مرد و در برخی موارد نگاهی مردانه به موضوع های خاص احساس می شود.

بنفشه رحمانی نویسنده و کارگردان نمایش "دختر کوچک بهار" راجع به دلیل این امر معتقد است: "حضور تعداد بیشتری از خانم ها به عنوان نویسنده و کارگردان در جشنواره تئاتر عروسکی نکته عجیبی نیست. به طور کلی، دست اندرکاران فعال در این عرصه را بیشتر خانم ها تشکیل می دهند. به عقیده من دلیل آن هماهنگی شرایط این رشته با روحیه آنهاست."

ندا ایزدی که با نمایش "اسکار و خانم صورتی" در جشنواره حضور یافته بود، می گوید: "این اتفاق بسیار طبیعی است. چون دانشجویان خانم ها به گرایش عروسکی بیشتر روی می آورند. بعد از چهار سال که این گرایش برای نخستین بار در دانشگاه سوره تشکیل شده 17 دختر و 3 پسر این گرایش را انتخاب کرده اند."

وی ادامه داد: "با توجه به شرایط حضور دانشجویان از نظر جنسیتی برای من انتخاب عروسک گردان با صدای بم بسیار مشکل شده است. به عقیده من، این اتفاق خوب نیست که آقایان به انتخاب این گرایش تمایل زیادی نشان نمی دهند. چون نگاه یک خانم با آقا حتی نسبت به یک متن ثابت تفاوت دارد و باعث تنوع می شود."

زهرا عظیمی نیا کارکردان نمایش "آبی آبی، چهار تا ماهی" در این مورد اعلام کرد: "بازیگران دختر راحت تر برای بازی در یک نمایش عروسکی همکاری می کنند؛ در حالی که پسرها در این مورد موضع می گیرند. حتی برخی مواقع آنهایی که نمایشنامه می نویسند برای نگارش متن یک اثر عروسکی برخورد خوبی ندارند. در صورتی که ما برای اجرای یک نمایش عروسکی هم به بازیگران و نویسندگان خانم نیاز داریم و هم پسرها باید حضور پیدا کنند."

محمد لقمانیان که نماایش "مبارک مبارک است" را به جشنواره تئاتر عروسکی دانشجویان آورده، معتقد است: "در وهله نخست اینکه ورودی های خانم ها در رشته تئاتر عروسکی معمولا از آقایان بیشتر است و همین موضوع فعالان این بخش را افزایش می دهد. همچنین خانم ها نسبت به آقایان عروسک سازان بسیار بهتری هستند. چون این کار ریزه کاری های بسیار زیادی دارد و خانم ها با ذوق و حوصله بیشتری به آن می پردازند."

در جشنواره امسال تئاتر عروسکی دانشجویان از میان 24 نمایش شرکت کننده، متن 15 اثر به وسیله کارگردان های آنها نوشته شده بود. از میان 9 نمایشی که کارگردان ها متن نویسنده دیگری را انتخاب کرده بودند، سه نمایش "اسکار و خانم صورتی"، "آخرین گل" و "شنل قرمزی" بر اساس آثار نویسندگان خارجی ارائه شد و دو نمایش نیز از متن نویسندگان باسابقه داخلی در عرصه تئاتر عروسکی استفاده کرده بودند.

این موضوع نشان می دهد که دانشجویان در استفاده از متن خود یا دیگر هم دانشگاهی های خود تمایل بیشتری نشان می دهد. مهمتر اینکه دانشجویان ترجیح می دهند به جای اینکه برای نگارش متن نمایش عروسکی سراغ آثار قبلی یا نویسندگان حرفه ای داخلی بروند یا حتی اینکه از داستان ها و نمایشنامه های خارجی دست به اقتباس بزنند، خودشان برای نگارش یک متن نمایشی اقدام کنند.

رحمانی درباره دلیل این اتفاق می گوید: "به نظر من نمایشنامه های عرصه عروسکی از کیفیت چندان خوبی برخوردار نیستند. بیشتر نویسندگان این رشته متن را بر اساس ذهنیت خودشان می نویسند. از سوی دیگر، تنوع در این بخش کم است. برخی مواقع مضمون خوبی انتخاب می شود، اما نمایشنامه از استحکام برخوردار نیست. در این زمینه باید فعالیت گسترده ای صورت بگیرد. به این شکل که تعدادی افراد متخصص در زمینه نمایشنامه نویسی به نگارش متن برای تئاتر عروسکی بپردازند."

ایزدی نیز اعتقاد دارد: "این موضوع هم می تواند مثبت و هم منفی باشد. به این خاطر که کارگردان ها بر اساس نیازهای ذهنی خود یک متن را می نویسند و اجرا می کنند. این موضوع به جهت هماهنگی میان نویسنده و اجرا کننده نکته مثبتی محسوب می شود، اما از این جهت که گاه هنگام حذف بخشی از متن کارگردان انعطاف پذیری نشان نمی دهد، نکته منفی این امر است. از سوی دیگر، اگر نویسنده ویژه تئاتر عروسکی وجود داشته باشد کیفیت این بخش ارتقا پیدا می کند، اما در این زمینه تعداد فعالان اندک است."

عظیمی نیا در این زمینه اظهار داشت: "اینکه نویسندگان خود دانشجویان هستند، اتفاق خوب و مناسبی است. ولی برای اینکه نویسنده و کارگردان با هم متفاوت باشند، باید میان آنها ارتباط کاری موثری برقرار باشد و با یکدیگر به تعامل مناسبی برسند. البته وقتی بیشتر متن ها دانشجویی باشد، وجه تجربه گرایی نیز در آنها لحاظ می شوند و همین موضوع می تواند به کیفیت آثار تاحدودی لطمه بزند. زیاده گویی در نمایشنامه یکی از این مشکلات است."

لقمانیان توضیح داد: "در کشور ما نمایشنامه عروسکی مناسب کم داریم. همین موضوع دانشجویان را وادار می کند که خودشان به نگارش متن بپردازند. به نظر من، این پدیده می تواند تاثیرات مثبتی بر عرصه تئاتر عروسکی کشور بگذارد. هر چند به هر حال آثار دانشجویی وجهی از تجربه کردن را در خود حفظ می کنند و همین موضوع می تواند روی کیفیت متن های نمایشی آنها تاثیر منفی بگذارد و در جایی همانند جشنواره خود را نشان بدهد، ولی اگر اساتید در کنار دانشجویان حضور پیدا کنند و به حمایت و راهنمایی آنها بپردازند، این موضوع نیز تاحدودی حل خواهد شد."

جشنواره را می توان یک گردهمایی سالانه و قابل اعتنا در رشته تخصصی مورد نظر محسوب کرد. وقتی دانشجویان به عنوان افرادی که آینده تئاتر عروسکی کشور را رقم می زنند، چنین اندیشه ای در سر دارند باید در جهت هدایت و حمایت آنها به سمت مطلوب فعالیت کرد. آموزش، کارگاه های عملی و هدایت مستقیم استعدادهای جوان و فعال می تواند گام موثری در این زمینه محسوب شود.