ناترازی، مساله اصلی بخش انرژی در کشور

به گزارش خبرنگار مهر، ناترازی انرژی یکی از موضوعاتی است که این روزها مسؤولان را به آن داشته تا برای جلوگیری از آن گام‌هایی بردارند، گام‌هایی که کمی برای آنها دیر شده باشد چرا که حتی رهبری هم از این موضوع ابراز نگرانی کرده اند، ضمن آنکه انرژی در بر گیرنده برق، گاز و بنزین است و تنها به یکی از آنها محدودیت نمی‌شود به طوری که در زمستان چالش تأمین گاز و قصه پر غصه واردات را پیش رو داریم و در تابستان برای برطرف کردن نیاز برق محدودیت‌هایی برای صنایع در نظر گرفته می‌شود.

بسیاری از کارشناسان علت این امر را واقعی نبودن قیمت‌ها عنوان می‌کنند و معتقدند در صورتی که قیمت انرژی واقعی شود این میزان از انرژی مصرف نمی‌شود حتی سید هاشم اورعی، استاد دانشگاه شریف و رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران اذعان کرد، سالانه ۳۰۰ میلیارد مترمکعب گاز به ارزش ۹۶ میلیارد دلار و سالانه ۳۳۰ میلیارد کیلووات ساعت برق به ارزش ۳۳ میلیارد دلار مصرف می‌کنیم که اگر گازی که در تولید برق، مصرف می‌کنیم را از این رقم کم کنیم، می‌بینیم که در سال حدود ۱۷۰ میلیارد دلار داریم انرژی مصرف می‌کنیم.

اورعی با بیان اینکه کم بودن یا زیاد بودن میزان مصرف انرژی در کشور در مقایسه با شاخص GDP مشخص می‌شود، گفت: باید بینیم به ازای مصرف این مقدار انرژی، چه چیزی به دست می‌آوریم؛ تقریباً ۴۰ درصد GDP کشور ما ارزش انرژی مصرفی ماست و بعید می‌دانم کشوری در دنیا وجود داشته باشد که درصد ارزش انرژی مصرفی در GDP آنقدر بالا باشد و این شاخص نشان می‌دهد که ما در بخش انرژی بد مصرف می‌کنیم.

وی ادامه داد: ما در هر روز بر اساس ارزش حرارتی، به طور متوسط معادل ۷ میلیون بشکه انرژی مصرف می‌کنیم به طوری که ما چهارمین مصرف کننده گاز جهان هستیم و رتبه ما در مصرف نفت جهان، رتبه دوازدهم است، و اگر مصرف نفت و گاز را با هم در نظر بگیریم، در مصرف هیدروکربن رتبه ششم جهان را داریم که اگر در GDP هم رتبه ششم جهان را داشتیم مشکلی نداشتیم اما اقتصاد ما تقریباً اقتصاد بیست و پنجم جهان هستیم.

استاد دانشگاه شریف با بیان اینکه در بخش برق رتبه دوازدهم جهان را داریم، گفت: بیشتر از مکزیک، اندونزی، بریتانیا، ترکیه، ایتالیا و … برق مصرف می‌کنیم و دو برابر مصر با جمعیت ۱۰۰ میلیون نفر برق مصرف می‌کنیم؛ ۲.۵ برابر پاکستان با جمعیت ۲۴۰ میلیون نفر برق مصرف می‌کنیم. وقتی به آمار مصرف انرژی نگاه می‌کنیم و این آمار را کنار GDP می‌گذاریم می‌بینیم در شرایط بسیار نامطلوبی در مصرف انرژی قرار داریم.

اورعی در خصوص سیاست‌های قیمت‌گذاری انرژی در ایران گفت: برخی از کارشناسان معتقد به قیمت دستوری و تثبیت قیمت در بخش انرژی هستند، در حالی که با ادامه سیاست تثبیت قیمت در بخش انرژی، قطعاً تا سال ۱۴۰۸ در تمامی حامل‌های انرژی دچار ناترازی بسیار جدی خواهیم بود.

لزوم ورود بخش خصوصی برای جلوگیری از ناترازی

از مباحثی که این روزها بر آن تاکید می‌شود ورود بخش خصوصی به بحث انرژی آن هم برای جلوگیری از ناترازی در بخش‌های مختلف است، محسن قمصری مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران و کارشناس انرژی چندی پیش درباره ورود بخش خصوصی به توسعه میادین نفت و گاز که در برنامه هفتم مصوب شده به خبرنگار مهر گفته بود، اینکه بخش خصوصی بتواند به توسعه میادین نفت و گاز ورود کند باعث می‌شود که تولید و گاز و سایر فرآورده‌های سوختی در کشور بالا برود و بتوانیم حتی اقدام به صادرات این فرآورده‌های نفتی به کشورهای دیگر کنیم.

قمصری با بیان اینکه باید شکل ورود بخش خصوصی به توسعه میادین نفت و گاز کاملاً برنامه‌ریزی شده باشد افزود: شرایط به این نحو نباشد که بخش خصوصی با ورود به این حوزه متضرر شود در واقع این اقدام باید به نحوی باشد که دو سر سود هم برای دولت و هم بخش خصوصی باشد.

مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به اینکه تاکنون این شاهد ورود بخش خصوصی به این حوزه نبوده‌ایم افزود: با ورود بخش خصوصی تحریم پذیری این حوزه کمتر می‌شود زیرا تحریم بخش خصوصی کاری سخت و زمان بر است و از سوی دیگر وقتی بخش خصوصی به این حوزه سرمایه‌اش را ورود بدهد قطعاً اولین نتیجه آن افزایش برداشت است و می‌توان حتی به این وسیله بر معضل ناترازی انرژی در کشور فائق آمد.

توسعه تجدید پذیر ها به کجا رسید؟

سالیان سال است که در بسیاری از کشورها انرژی‌های تجدیدپذیر جایگزن سوخت‌های فسیلی شده اند اما به نظر می‌رسد گام‌های مثبتی در این راستا برداشته شده و حتی برای صادرات آن اقداماتی صورت گرفته است، مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق در رابطه با این موضوع اظهار داشت: وزارت نیرو شرایط لازم را برای سرمایه گذاران جهت امکان تبادل برق یا واردات آن جهت مشارکت در تأمین برق مورد نیاز کشور در دوره اوج مصرف تابستان نیز فراهم کرده است.

مدیرعامل شرکت توانیر در پایان گفت: انتظار می‌رود با ابلاغ این دستورالعمل سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های تجدید پذیر کشور رشد قابل توجهی داشته باشد و به واسطه اختلاف قیمت بسیار بالایی که در کشورهای همسایه با قیمت داخلی وجود دارد، سرمایه گذاران بتوانند با احداث نیروگاه‌های تجدید پذیر در کشور برق مورد نیاز آن کشورها را تأمین کنند و علاوه بر کمک به شبکه سراسری برق کشور در ایام ناترازی از سود قابل توجهی نیز برخوردار شوند.

البته اورعی با انتقاد از سال‌ها فعالیت سازمان‌هایی جون ساتبا، ستاد مدیریت حمل‌و نقل و سوخت و شرکت بهینه سازی مصرف انرژی گفت: درواقع بود و نبود این سازمان‌ها و شرکت‌ها در بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور هیچ فرقی نداشته و ندارد؛ بدتر از شرایط فعلی در بد مصرفی انرژی نخواهیم داشت و وجود این سازمان‌ها و شرکت‌ها نتوانسته هیچ کمکی به اصلاح روند موجود کند.

به گفته این مقام مسؤول دولت‌های ایران در طی ده‌های اخیر، بعضاً فقط به بخش عرضه توجه کرده‌اند، درحالیکه ضرورت دارد در بخش تقاضا ورود کنیم و بهینه سازی مصرف، راهکار اصلی رفع ناترازی‌ها است.

تثبیت قیمت تأثیری بر مصرف هم دارد؟

برخی از کارشناسان بر این باورند که در صورت تثبیت قیمت‌ها می‌توان از ناترازی انرژی جلوگیری کرد چرا که بیش از ۴۵ درصد انرژی را قشر مرفه مصرف می‌کنند. اورعی هم صحه بر این موضوع گذاشته و گفت؛ عده‌ای می‌گویند اگر نرخ انرژی افزایش یابد، بی‌عدالتی اجتماعی در پی دارد، در حالی که شرایط فعلی عین بی‌عدالتی اجتماعی است، وقتی دهک‌های نهم و دهم سهمشان از مصرف انرژی کشور ۴۹ درصد است، یعنی ۴۹ درصد از یارانه انرژی به دو دهک پردرآمد کشور تخصیص داده می‌شود.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: دهک دهم ۱۷.۵ برابر دهک اول انرژی مصرف می‌کند، یعنی ۱۷.۵ برابر دهک اول از یارانه انرژی برخوردار می‌شود و این عین بی عدالتی است؛ در حالی که در یک پکیج برنامه‌ریزی شده، دولت می‌تواند با اصلاح قیمت انرژی، از دهک‌های کم درآمد حمایت مستقیم کند.

به گفته این استاد دانشگاه یکی از دلایل موافقان طرح تثبیت قیمت انرژی این است که می‌گویند هر نوع افزایش قیمت انرژی منجر به افزای تورم می‌شود؛ پس با این فرض اگر قیمت انرژی را ثابت نگه داریم تورم بالا نمی‌رود، در حالی که طبق آخرین آمار اعلامی از سوی بانک مرکزی، نرخ تورم کشور ۴۶ درصد است.

رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران تصریح کرد: سیاست تثبیت قیمت انرژی قطعاً به خودی خود منجر به کاهش نرخ تورم نشده و نخواهد شد و مثل یک فنری می‌شود که یکباره منجر به ابر تورم خواهد شد.

وی افزود: از نتایج ثابت ماندن نرخ انرژی، خودروی بی‌کیفیت است؛ در واقع کارت درست و به‌کارگیری عقل را با نرخ پایین انرژی جایگزینی کرده‌ایم و در چنین شرایطی دلیلی برای بالا بردن بهره‌وری وجود نخواهد داشت.

بر اساس این گزارش مسؤولان امر هرچه زودتر باید به سمت تثبیت قیمت و مردم مصرف بهینه حرکت کنند تا از ناترازی انرژی جلوگیری و تنها ذی نفعان قشر مرفه جامعه نباشند.