خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه: امروز دهم ماه مبارک رمضان، یادآور روزی تلخ در تاریخ اسلام است. روزی که رحلت ام المومنین حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها در آن اتفاق افتاد و به همین علت آن سال را عام الحزن نامیدند.
کلمات نمی‌تواند بازگوی شخصیت بانویی شود که علاوه بر آنکه بزرگ یاور پیامبر خدا (ص) بوده، همسری شایسته برای حضرت و مادری نمونه برای حورا انسیه یعنی فاطمه زهرا (س) است. فقدان و رحلت ایشان در دهمین روز از ماه مبارک رمضان سال دهم بعثت، ضایعه‌ای سنگین را به اسلام و مسلمانان وارد کرد و رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) یکی از اولین مدافعان خود را از دست دادند.
مقام و ایمان بی‌نظیر ام المؤمنین خدیجه کبری (س) سبب شد که تا سال‌ها بعد از رحلت ایشان، فضائل و خصایص حضرتش از سوی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای همگان بیان شود.
حضرت خدیجه (س) در مکه به دنیا آمد. وی از قبیله قریش، از تیره بنی‌اسد بود. قصی‌بن‌کلاب جد مشترک او و رسول اکرم (ص) است. در میان خویشان و نزدیکان حضرت خدیجه (س)، شخصیت‌های برجسته‌ای بودند، ازجمله ورقه‌بن‌نوفل، پسرعموی حضرت خدیجه (س)، که از دانایان عرب بود و به بعثت پیامبر (ص) بشارت داد.
او وقتی ماجرای نزول اولین وحی را از زبان پیامبر (ص) و خدیجه (س) شنید، نبوت حضرت محمد (ص) را تصدیق کرد [۱]. حکیم‌بن‌حزام، برادرزاده خدیجه (س)، نیز از شخصیت‌های بزرگ قریش و یکی از اعضای برجسته دارالندوه بود .[۲]
دارالندوه خانه‌ای در کنار کعبه بود که قصی‌بن‌کلاب (جد چهارم پیامبر) آن را برای مشورت و حل و فصل مسائل قریش و مردم مکه تأسیس کرده بود. هرچند بنی‌اسد به اندازه بنی‌هاشم متنفذ نبودند، در بسیاری از کارهای مهم در کنار بنی‌هاشم بودند، چنان‌که در پیمانی که برای جلوگیری از ظلم، و دفاع از ستمدیدگان بسته شد و در تجدید بنای کعبه در ۳۵ عام‌الفیل شرکت داشتند.
بعد از قرن‌ها که از رحلت این بانوی فداکار می‌گذرد، شنیدن فضائل ایشان به هر مسلمانی درس فداکاری و پایبندی به ایمان را می‌آموزد. برترین فضائل حضرت خدیجه (س) این چهار فضیلت است: محدثین و مورخین شیعه و اهل سنت بر این باورند که اولین بانوی مسلمان، حضرت خدیجه (س) بود. این فضیلت یکی از فضائل بی نظیری است که خدای رحمان به این بانوی گرانقدر عنایت کرده است. ابن اثیر از علمای اهل سنت در کتاب خود در این بارهمی‌نویسد: «علمای اسلام به اتفاق بر این باور هستند که اولین [بانوی] مسلمان، حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) بوده است .»[۳] این فضیلت به معنای آن است که حضرت خدیجه در حالی به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) ایمان آورده و اسلام را انتخاب کرده که دیگران در کفر و جهالت به سر می‌بردند.
احمد بن حنبل یکی از ائمه چهارگانه اهل سنت در کتاب خود روایتی را بیان کرده که بازگو کننده مقام این بانوی گرانقدر است. او در مسند خود از ابن عباس نقل می‌کند؛ «روزی رسول گرانقدر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با اصحاب خود نشسته بودند و در این هنگام حضرت با دست مبارکشان چهار خط روی زمین کشیدند و فرمودند: آیا می‌دانید این چهار خطی که کشیدم چیست؟ اصحاب خدمت حضرت عرض کردند: خدا و پیامبرش بهتر می‌دانند. رسول الله (ص) فرمودند: چهار نفر با فضیلت‌ترین زنان بهشت هستند. اولین آنان خدیجه بنت خویلد و دومین نفرشان دخترم فاطمه زهرا (س) و سومین آنها آسیه همسر فرعون و چهارمین‌شان مریم مادر عیسی مسیح است .»[۴]
با جستجو در منابع معتبر اهل سنت مشخص می‌شود، بارها رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به پشتیبانی و یاری خود توسط ام المؤمنین خدیجه کبری (سلام‌الله‌علیها) اشاره کرده‌اند و از این بانوی آسمانی به نیکی یاد می‌کنند، تا جایی که اگر کسی از خدیجه غراء (سلام‌الله‌علیها) بدگویی می‌کرد، پیامبر رحمت (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به خشم می‌آمدند و چهره ایشان برافروخته می‌شد.
احمد بن حنبل در کتابش به نقل از یکی از همسران پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌نویسد: «رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) هرگاه به یاد خدیجه می‌افتادند، از ایشان به نیکی یاد می‌کردند. روزی حسادت بر من [یکی از همسران حضرت] چیره شد و گفتم: چه زیاد از آن پیر زن بی‌دندان یاد می‌کنید؟! همانا خداوند بهتر از او نصیب شما فرموده است. در این هنگام رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: خدای رحمان بهتر از خدیجه به من همسری نداده است. زیرا او روزی به من ایمان آورد که تمام مردم به من کفر می‌ورزیدند و روزی مرا تصدیق کرد که مردم مرا تکذیب می‌کردند و هنگامی که مردم مرا محروم داشتند، او با اموال خود مرا یاری کرد. خدای عالم تنها از خدیجه کبری به من فرزند داده است و حال آنکه از سایر همسرانم به من فرزندی عنایت نفرمود .»[۵]
قطعاً اولین بانوی مسلمان به خاطر حمایت‌ها و جان نثاریها و صبر بر مصائبی که در راه یاری رساندن به حضرت محمد مصطفی (ص) متحمل شده، از جانب خدای رحمان، شایسته مقام رفیع و برتری بر دیگر زنان و بانوان عالم هستی شده است. اما عشق آسمانی و محبت قلبی رسول خدا (ص) به حضرت خدیجه کبری (س) بارها بر زبان حضرت جاری شده است و محدثین اهل سنت همانند علمای شیعه، به ثبت و ضبط آن احادیث والا پرداخته‌اند.
به عنوان نمونه حاکم نیشابوری، محدث مشهور اهل سنت در کتاب خود، تعبیری عجیب و بسیار زیبا از رسول خدا (ص) در وصف ام‌المؤمنین خدیجه کبری (س) را بیان کرده است. او می‌نویسد که حضرت فرمودند: «سپاس مخصوص خدایی است که اطعام کرد و لباس پوشاند و خدیجه را همسر من قرار داد و من عاشق او بودم .»[۶] در این روایت، پیامبر (ص) از عشق و دلدادگی خود نسبت به ام المؤمنین حضرت خدیجه (س) سخن به میان آورده و به پاس وجود ایشان، حمد و سپاس پروردگار عالم را به جای می‌آورند.
همچنین مسلم نیشابوری در صحیح خود که نزد اهل سنت جایگاه با عظمتی دارد، بعد از ذکر روایتی در مورد اکرام بستگان حضرت خدیجه (س) توسط رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، در انتها به نقل از حضرت می‌نویسد که پیامبر اعظم (ص) فرمودند: «خدای رحمان، محبت و عشق خدیجه را روزی من کرده است .»[۷]
حضرت خدیجه علاوه بر آنکه برای رسول خدا (ص) همسر نیکو و طاهره‌ای بود، اولین مدافع اسلام و یار و یاور در دورانی بود که حتی بستگان ایشان یعنی همان قریش، حضرت را طرد کرده بودند و به دشمنی ایشان همت گمارده بودند. رحلت این بانوی گرامی باعث شد پیامبر خدا (ص) یکی از مهم‌ترین پشتیبان‌های خود را از دست بدهند.
پی‌نوشت
[۱]. بخاری، ۱ / ۳؛ ابن‌کثیر، السیره النبویه، ۱ / ۳۸۶
[۲]. ابن‌حزم اندلسی، ۱۲۱؛ ابن‌عساکر، ۱۵ / ۱۱۵
[۳] عز الدین ابن الأثیر، الکامل فی التاریخ، ج ۱، ص ۶۵۵، دار الکتاب العربی، بیروت – لبنان، چاپ اول، ۱۴۱۷ ه. «اخْتَلَفَ الْعُلَمَاءُ … خَلْقِ اللَّهِ إِسْلَامًا.»
[۴]. احمد بن حنبل، مسند أحمد، ج ۴، ص ۴۰۹، ح ۲۶۶۸، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، ۱۴۲۱ ه. «عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: خَطَّ رَسُولُ اللهِ … وَمَرْیَمُ ابْنَةُ عِمْرَانَ".»
[۵]. احمد بن حنبل، مسند أحمد، ج ۴۱، ص ۳۵۶، ح ۲۴۸۶۴، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، ۱۴۲۱ ه. «عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: کَانَ النَّبِیُّ … حَرَمَنِی أَوْلَادَ النِّسَاءِ ".»
[۶]. حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج ۳، ص ۲۰۱، ح ۴۸۴۰، دار الکتب العلمیة – بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۱ ه. «عَنِ الزُّهْرِیِّ، قَالَ: … وَکُنْتُ لَهَا عَاشِقًا.»
[۷]. مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، ج ۴، ص ۱۸۸۸، رقم ۲۴۳۵، دار إحیاء التراث العربی_ بیروت. «عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: … إِنِّی قَدْ رُزِقْتُ حُبَّهَا.»
۰۷:۱۵ - ۱۴۰۳/۰۱/۰۲
نظر شما