روشنفکری دینی مشروعیتش را از مدرنیته می‌گیرد

به گزارش خبرنگار مهر، در همایش "روشنفکری دینی" که از سوی کانون اندیشه جوان با همکاری بسیج دانشجویی دانشگاههای امیرکبیر، علم و صنعت و صنعتی شریف امروز در سالن آمفی تئاتر مرکزی دانشگاه امیرکبیر برگزار شد، دکتر رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم،  به ملاحظاتی درباره روشنفکری دینی پرداخت.

دکتر داوری در آغاز سخن با اشاره به این نکته که صاحب‌نظران و اندیشمندان حق دارند که اصطلاحی را بسازند که با آن سر و کار دارند گفت: اما اگر قرار باشد کسی وارد وادی روشنفکری شود و اصطلاح روشنفکری و روشنفکری دینی را بسازد جای بحث دارد.

وی افزود: ما وقتی واژه روشنفکر را به کار می‌بریم در مقابل آن تاریک‌اندیش هم قرار دارد. اما نمی‌دانم فکر روشنی را که دکارت طالب آن بود چگونه باید وصف کرد چرا که فکر روشن یک ایدئال است و ایدئال چیز بدی نیست اما وقتی کلمه روشنفکر را می‌گوییم باید نظرمان را از روشن هم بگوییم.

دکتر داوری اظهار داشت: روشنفکر عمری صد سال دارد و در ابتدا در اروپا با واژه منورالفکر همراه شد و در آغاز آشنایی ما با تجدد افرادی مانند میرزاآقاخان کرمانی، ملکم خان و آخوند زاده واژه منورالفکر را به کار می‌بردند. عمر منورالفکری چندان طولانی نبود و در اوایل این قرن که در آن به سر می‌بریم و به ظاهر دچار رکود شد و چیزی جای آن نشست که از جهت لفظی و معنوی هم قرابت دارد و آن لفظ "روشنفکر" است.

دکتر داوری با اشاره به طرح این پرسش که میان روشنفکری و منورالفکری چه رابطه‌ای وجود دارد پرداخت و گفت: اولین مصداق روشنفکری در دفاع از مظلوم بود. روشنفکر سخنگوی حق به حکومت بود. اما ما هیچ وقت فیلسوفانی مانند کانت، افلاطون و ملاصدرا را روشنفکر نمی‌دانیم.

وی با اشاره به این نکته که روشنفکر هر کسی که قلم می‌زند نیست گفت: روشنفکر را با صاحب‌فکر نباید اشتباه گرفت. بسیاری از کسان حکومت می‌کنند ما به آنها روشنفکر نمی‌گوییم. کسانی که با نظر و قلم و سخن با ظلم می‌ستیزند امروزه ادعا می‌شود که روشنفکرند.

دکتر داوری در بخش دیگری از سخنانش گفت: تاریخ به شما می‌گوید که روشنفکری که به جای منورالفکری آمد بعد از مارکس و جنبش چپ بوده و برای استمرار مدرنیته هم به وجود آمد. روشنفکری با طرح مارکس به وجود آمد و از ابتدا روشنفکران در جناح چپ سوسیالیست مدرنیته بودند.

وی همچنین در بخش دیگری از سخنرانی‌اش با اشاره به این نکته که روشنفکری دینی و روشنفکری واژه مبهمی است و در جهان مصداق ندارد اما در کشور ما مصداق دارد گفت: در هیچ کجای دنیا حتی در امریکای لاتین که نهضت دینی چپ وجود داشت اصطلاح روشنفکری دینی به وجود نیامد.

دکتر داوری در پایان سخنانش با تأکید بر این نکته که روشنفکری دینی کارش دفاع از دین است که این امر خوبی است گفت: اما روشنفکر اگر بخواهد از منظر مدرنیته از دین دفاع کند جای بحث دارد. اگر می‌بینید روشنفکری دینی در کشور ما نفوذ کرده به خاطر مدرنیته است و چیزی که مدرنیته در پس آن باشد نمی‌توان بسادگی به آن تعرض کرد.