همواره جنگ و جهاد از مهمترین ابزار امتحان خدا است

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام والمسلمین سید محمدباقر علم الهدی استاد حوزه و دانشگاه در شرح آیه فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَکِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَلَکِنَّ اللَّهَ رَمَی وَلِیُبْلِیَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ گفت: ای پیامبر این شما نبودید که مشرکان و دشمنانتان را در جنگ بدر بر اساس آن رمی کشتید بلکه خداوند آنان را از میان برداشت، این تو نبودی که خاک و سنگ بر روی آنان پاشیدی بلکه خدا این کار را انجام داد، خدا می‌خواست با این کار امتحان خوبی از مؤمنان بگیرد چرا که خداوند شنوا و دانا است.

وی افزود: در ارتباط با شأن نزول این آیه چند روایت نقل شده که مشهورترین آن این است که در جریان جنگ بدر جبرئیل از طرف خداوند متعال بر پیامبر اکرم نازل شد و امر کرد که خاک از زمین بردارد و به سمت مشرکان بپاشد. پیامبر نیز از امیر مؤمنان خواستند که خاکی از زمین در کف دستان ایشان بریزد و سپس حضرت خاک را به سمت مشرکان پاشید به طوری که این خاک در چشم همه دشمنان نشست و همین امر باعث ترس و رعب عجیبی در دل مشرکان شد و علت غلبه آنان و پیروزی مسلمانان بر مشرکان جنگ بدر که اولین تجربه نظامی مسلمانان بود شاید یکی از مهمترین دلایل همان ترس و رعب عجیبی بود که در دل مشرکان ایجاد شد و مسلمانان پیروز شدند که البته این یک معجزه است. در اینجا قرآن کریم می‌فرماید فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَکِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ؛ این شما نبودید که مشرکان را کشتید و از میان برداشتید؛ این نکته مهمی است که ما باید به آن توجه داشته باشیم.

علم الهدی بیان کرد: این مدل سخنی که خداوند به پیامبر و مسلمانان بیان می‌کند شاید برای آن است که خداوند متعال می‌خواهد به مسلمانانی که آن روز به شدت ضعیف بودند و تجربه نظامی موفقی نداشتند بفهماند که پیروزی شما در جنگ بدر باعث غرور شما نشود و فراموش نکنید که امدادهای غیبی است که شما را مدد کرد و کمک رساند در غیر این صورت اگر شما می‌خواستید در مصاف با مشرکان قریش قرار گیرید چه بسا نتیجه و شرایط پیروزی شما تغییر پیدا می‌کرد. نکته دیگر که می‌توان از این آیه استفاده کرد اینکه ما باید بدانیم بر اساس اندیشه کلامی امامیه انسان‌ها در افعال خودشان نه دارای استقلال هستند و مستقل از اراده خداوند اند و نه مجبور هستند که کاری را انجام دهند از این رو افعالی که از انسان‌ها سر می‌زند از آن جهت که با اختیار خودشان است به آنها نسبت داده می‌شود و از آن جهت که افاضه نیروهای پروردگار عالم به انسان است نیروی او تحت تأثیر افاضات پروردگار عالم است لذا به خدا نسبت داده می‌شود.

این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: قرآن می‌فرماید وَمَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَلَکِنَّ اللَّهَ رَمَی؛ از این جهت به خدا نسبت داده می‌شود چرا که تمام نیرو و انرژی برای موفقیت از آن خداوند است اما از آن جهت که ما کارهای خودمان را خود و با اختیار و اراده خودمان انجام می‌دهیم لذا این کارها به ما نسبت داده می‌شود اما نباید فراموش کنیم که وجود پیامبر و شاخصی چون ایشان مهمترین نقش را در جلب امدادهای غیبی خداوند دارد و نکته سوم اینکه می‌فرماید وَلِیُبْلِیَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا؛ همواره جنگ و جهاد از مهمترین ابزار امتحان خدا است تا مؤمنان حقیقی از انسان‌های ضعیف الایمان به راحتی شناخته شوند و آنهایی که دلشان در گرو محبت پروردگار عالم است بی مهابا در رکاب پیامبر اسلام شمشیر می‌زنند و اعلام جانفشانی می‌کنند و نشان می‌دهند که قدرت ایمان بالاترین قدرت است اما آنهایی که ایمانشان به خداوند متعال از استواری لازم برخوردار نیست این انسان‌ها به طبع انسان‌های ضعیف النفسی هستند و این انسان‌ها در اینگونه ابتلائات مانند جنگ‌ها و نبردها دچار یک کاستی‌ها و سستی‌ها می‌شوند و به سرعت صحنه را به دشمن واگذار می‌کنند از این رو قرآن کریم می‌فرماید وَلِیُبْلِیَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا؛ خدا یک امتحان خوبی از این مؤمنان به عمل آورد و مومنانی که واقعاً ایمان آورده بودند پای کار ایستادند و کسانی که ایمانشان ضعیف بود در این جنگ حاضر نشدند.

وی عنوان کرد: معلوم است که مؤمنان راستین بر اساس ایمانشان به صحنه‌ها می آیند و زندگی را در دو فاکتور اصلی ایمان و اعتقاد و دفاع و جهاد از ایمان و اعتقاد خودشان می‌بینند. اگر این دو عنصر را از یک انسان بگیرند این انسان همان حیوان ناطق می‌شود حیوان نه ایمان دارد و نه نسبت به آنچه را که ایمان دارد جهاد می‌کند او برای سیر کردن شکم خود هر کاری می‌کند ولی هرگز برای اعتقادات، گرایش‌های معنوی و ملکوتی اش کاری نمی‌کند زیرا این خداوند تنها به انسان اجازه داده است که در راه دفاع از اندیشه‌های ارزشی و رفتارهای فضیلت مدار خویش پا به صحنه بگذارد و به دفاع از ایمان و اعتقاداتش بپردازد.

علم الهدی گفت: اگر انسان با اعتقاد صحیح و هدفمند برای رسیدن به قله‌های سعادتمندی حرکت کند و تحت فرمان پروردگار اقدام کند امدادهای غیبی را در کنار دستان خود می بیند رزمندگان هشت سال دفاع مقدس اینگونه امدادهای غیبی را به وفور مشاهده کردند و اکنون نیز رزمندگان مدافع حرم از این گونه امدادهای غیبی فراوان می‌بینند چرا که قرآن می‌فرمایدإِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ؛ اگر شما خدا را یاری کنید خدا هم شما را یاری می‌کند و گام‌های شما را ثابت قدم قرار می‌دهد. یاری کردن خداوند متعال به امدادهای غیبی است که برای مؤمنان می‌فرستد و آن امدادهای غیبی آنان را در مصاف با دشمن موفق می‌کند. گاهی اوقات این امدادهای غیبی همان رعب و وحشت است که خداوند در دل مشرکان و کفار قرار می‌دهد و گاهی اوقات نیز خداوند تیر انسان‌ها را تا هدف تعقیب می‌کند از این رو اگر بندگان خوب خدا با دل دادن به دستورات حضرت حق به مقام قرب الهی برسند دست آنان ید الله، چشم آنان عین الله و گوش آنان ازن الله می‌شود تمام اعضا و جوارحشان خدایی می‌شود و به طبع هر چه را بخواهند خداوند اسباب رسیدن به آن را در اختیار آنان قرار می‌دهد اما در مقابل اگر در مسیر غیر خدا بخواهند عمل کنند و تحت امر شیطان باشند خداوند متعال راه‌ها را در مقابلشان سد می‌کند.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: امدادهای الهی و پیروزی مسلمانان و در مقابل شکست دشمنان یک امر اتفاقی و شانسی و بی حساب و کتاب نیست بلکه بر اساس آیات قرآن کریم می‌فرماید إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ؛ خداوند بر اساس آگاهی مؤمنان راستین را پیروزی عنایت می‌کند شاید در جاهایی شکست ظاهری رخ دهد اما همان شکست نیز برای مسلمانان نقطه پیروزی و سکوی پرواز برای رسیدن به پیروزی‌های بعدی آنان است. برای مثال شاید در جنگ احد مسلمانان یک شکست ظاهری خوردند اما در جنگ‌های بعدی همه آنها به پیروزی ختم شد و آن شکست ظاهری درسی شد برای مسلمانان تا همواره به اطاعت و فرمان برداری از خداوند و پیامبر عمل کنند تا در صحنه‌ها پیروزی شوند. شکست در احد عاملی شد برای تنبه و توجه مسلمانان به اینکه پیروزی فقط در صورتی محقق می‌شود که تحت امر خدا و پیامبر و رهبری جامعه باشند و وجود پیامبر خود به عنوان مهمترین تأثیرگذار در جلب امدادهای غیبی محسوب می‌شدند.

*نویسنده: محمدمهدی رحمتی