خبرگزاری مهر-گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ در همآمیختگی «موسیقی» و «مناجات» مسیری ارزشمند و مشخص در ساحت موسیقی کشورمان است که طی دهههای گذشته به واسطه حضور هنرمندان و ذاکران اهل بیت (ع) در قالبهای مختلفی پیش روی مخاطبان قرار گرفته و توانسته است در گونههای تعریفشدهای جایگاه ویژهای برای خود کسب کند. فرآیندی به شدت قابل اتکا که از دیرباز محل رفت و آمد هنرمندان ارزندهای بوده که هر کدام با توسل به داشتههای تجربی یا علمی خود از موسیقی، ارادت خود را به پیشگاه حضرت پروردگار اعلام کردهاند.
عرض ارادتی موسیقایی که طبیعتاً اوج آن را میتوان در ایام ماه مبارک رمضان دید و شنید که چگونه هنرمندان پیشگام موسیقی ایرانی، توانستند آثاری را خلق کنند که با الهام از نیایشها، ادعیه و حتی آیات قرآن مجید هرکدام تبدیل به آثاری ماندگار در تاریخ موسیقی این سرزمین شدند.
آثاری که اگرچه در چهار پنج سال اخیر از تولید کیفی و کمی آنها کاسته شده اما همچنان در حوزه توجه و عنایت تعدادی از هنرمندان قرار دارد و میتواند در روزگار دعواها، تلخیها، ناملایمت ها و گلایههای متعدد انسان امروزی، برای آنهایی که گوشه چشمی به موسیقی جدی و موسیقی ایرانی دارند، پناهگاهی مستحکم در دریافت آرامش و پرواز به سوی معبود باشند؛ آثاری که شنیدن آنها به ویژه در ایام ماه مبارک رمضان طعم شیرینتر و جذابتری دارد که ای کاش برای همه ما فرصتی پدید آید تا بتوانیم در چند دقیقه کوتاه، یک تجربه موسیقایی ناب را در ضیافت «مناجات» و الحان موسیقی از سر بگذرانیم.
طی سالهای اخیر هم برخی از هنرمندان، مجموعهها و مراکزی که در حوزه موسیقی آیینی فعالیتهای مستمری دارند، تلاش خود را انجام دادهاند تا به واسطه بهره مندی از ویژگیها و گنجینههای نهفته در موسیقی ردیف دستگاهی و موسیقی نواحی ایران دست به تولید و یا بازسازی آثاری بزنند که طی سالهای اخیر و حتی دهههای گذشته با حضور هنرمندان صاحب نام این عرصه به ویژه آواز پیش روی مخاطبان قرار گرفتهاند. آثاری که با اتکا به گونههای آیینی چون «مناجات خوانی» که از گذشتههای دور رسمی ارزشمند در ماه مبارک رمضان تلقی می شده و در جغرافیای ایران عزیز از تنوع زیادی هم برخوردار است، توانستهاند لحظات نابی را برای روزه داران فراهم کنند.
جمع آوری و تدوین چنین مجموعههایی که دربرگیرنده ابعاد بسیار گوناگونی در حوزههای مختلف موسیقی بوده، امری دشوار و البته اجتناب ناپذیر است که باید برای حفظ و نگهبانی این میراث گرانبها تلاشهای مضاعفی به خرج داد، شرایطی که اگرچه طی سالهای اخیر به واسطه حضور مجموعههایی چون مرکز موسیقی حوزه هنری، دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز موسیقی انقلاب اسلامی (مأوا)، دفتر موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما، مرکز هنری رسانهای نهضت و برخی دیگر از نهادها سعی در احیای موسیقی آیینی و مذهبی ما داشته، اما به لحظ فنی قطعاً دربرگیرنده مؤلفههای گوناگونی است که از درون آنها میتوان پی به ارزشهای والاتر و ارجمند تر موسیقی ردیف دستگاهی ایران برد. حتی اگر بدانیم چنین آثاری شاید مشتمل بر تعداد کمتری از مخاطبانی باشند که در این سالها به شدت ذائقه خود را خواسته یا ناخواسته در حال تغییر میبینند.
همان گونه که قبلاً هم اشاره داشتیم باید پذیرفت که تولید، بازسازی و تدوین آثار موسیقایی که ریشه در باورها، آیینها و اعتقاد الهی ما ایرانیان دارد امری لازم و جدی به ویژه در روزگار پربحران فرآیند تولید و عرضه موسیقایی است که میبایست با اتکا و دانش هنرمندان پیشگام این عرصه هم در قالب به روز و هم قالب تاریخیاش در دسترس مخاطبان و پژوهشگران قرار گیرد. شرایطی که بی تردید لازمه شناخت هویت فرهنگی هریک ما از ایرانیهایی است که بدجور خودمان را به شرایط فعلی روزگار بدون توجه به آنچه میراثدار آن هستیم، سپردیم و لازم است با شنیدن آثاری که میتوانند به سهم خود بخشی از شناسه هویتی و اعتقادی ما ایرانیان باشد، رجعتی موسیقایی به این میراث داشته باشیم؛ رجعتی که میتواند دربرگیرنده انتقال آرامشی باشد که انسان امروزی از پس اتفاقات، مشکلات و بحرانهای ریز و درشت روزگار خود می تواتند از آن به عنوان پناهگاهی ملهم از آموزههای اعتقادی و الهی بهره گیرد.
آنچه در سلسه گزارشهای «مناجاتهایی که با موسیقی شنیدنی شدند» گروه هنر خبرگزاری مهر پیش روی مخاطبان قرار میگیرد، تلاش برای رجعت دوباره به بخشی از آثار مهم موسیقایی در حوزه مناجات خوانی و موارد مشابهی است که در ایام ماه مبارک رمضان به واسطه آثاری در قالب آلبوم، تک آهنگ و یا یک اثر موسیقایی- مذهبی پیش روی مخاطبان قرار گرفتهاند.
آلبوم «سر عشق» مشتمل بر مناجات خوانیهای ویژه ماه مبارک رمضان نیز یکی دیگر از مجموعههای ویژه مناجات خوانی ماه رمضان بود که اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ توسط بخش موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و فرهنگسرای رسانه منتشر شد. این در حالی بود که سحر جناتی انتخاب اشعار، سید مصطفی بانیان صدابردار، شهرام صارمی ناظر ضبط و مدیر هنری و امیرحسین سمیعی میکس و مسترینگ اثر را به عهده داشتند.
این آلبوم شامل ۸ آواز با اجرای آواز خوانان توانمندی از ۲ نسل مختلف آواز دستگاهی ایران از جمله داود فیاضی، محمد ملاآقایی، علیرضا حاجی طالب و علی صدیقیراد روی اشعاری از شاعران کلاسیک و برجستهای همچون حافظ، سعدی، عطار نیشابوری، نظامی، فخرالدین عراقی و باباطاهر است. این آوازها در مایههای ماهور، چهارگاه، افشاری، ابوعطا، شوشتری، منصوری، بیاتترک، دشتی و دشتستانی اجرا شده است.
در مقدمه این اثر موسیقایی به قلم سحر جناتی شاعر، پژوهشگر و مدرس دانشگاه و انتخاب کننده اشعار مجموعه موسیقایی «سر عشق» آمده بود:
ادب فارسی سرشار از نیایش ها و مناجات های لطیف و زیبای شاعران و گویندگان بزرگی است که نمونه های عالی و باشکوه «تحمیدیه» در ادبیات جهان به شمار می آیند. این نیایش ها سرشار از مضمون های ژرف و نشانگر ذوق و روح لطیف گویندگان آنهاست، با ستایش پروردگار و توصیف مقام کبریایی حق، برشمردن صفات جمال و جلال الهی و تسبیح حق تعالی آغاز می شوند.
سپس گوینده به ناتوانی و نیاز خود می پردازد و گناهکاری خویش را بر می شمرد و از ساحت پروردگار بخشش و مغفرت می خواهد. مناجات مسیر ارتباطی خداپرستان، حق جویان، عارف و شیفتگان درگاه ایزد یکتا و نجوای عاشقانه ای است بین عاشق و معشوق در خلوتی زلال، پاک و صادقانه، هم نشینی و قرابت این مناجات ها با نوای موسیقی و آواز، سحر بخشی و افسونی عارفانه خلق کرده تا لذتی دو چندان از شنیدن آن، در جان مستمع نشیند. البته دربین مناجات ها، مناجات های ادیب و عارف بزرگ ایران خواجه عبدالله انصاری از شهرتی به سزا برخوردار است.
حجت الاسلام امرودی مدرس حوزه و دانشگاه و رییس وقت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران هم در مراسم رونمایی آلبوم «سر عشق» پیرامون این آلبوم گفته بود: توجه به معنویت یکی از اساسیترین نیازهای انسان است. پس توجه به همین مقوله مناجات ضرورت بشر است که ماه مبارک رمضان اوج این نیازهاست که تبلور آن در ادبیات ما نیز موج میزند. گویی در ماه رمضان همه ابزار آماده است که رفع تشنگی با مناجات صورت گیرد. به اعتقاد من نجوا یک مناسک است که در ایام سال هم اجرا میشود. نجوا یک درمان و یک آرامش است. شما دقت کنید آنها که اهل سجاده و نماز هستند چقدر آرام هستند. آنها که نجوا میکنند در دفتر الهی نامشان ثبت میشود.
وی با اشاره به بهرهمندیهایی که از مناجات حاصل میشود، اظهار کرد: «سر عشق» یعنی تشنگی، یعنی بیمار خدا شدن، یعنی بی نامی و درود خدا بر شما که اثر به این زیبایی را تولید کردید. به هر حال مناجات ما در ایام گرامی خداوند، عجین با موسیقی است. شاید بیگناهترین و بی اعواجترین موسیقی را میتوان در همین مناجات یافت کرد و اگر ما چند نکته را رعایت کنیم، میتوانیم در این زمینه توفیقات زیادی هم داشته باشیم. در این راستا توجه به زیست اجتماعی مومنانه، محتوای اشعار انتخاب شده، نوع موسیقی استفاده شده، جایگاه مجلس اجرای موسیقی، توجه به چگونگی اجرای برنامه میتوانند مناجاتهای ما را به «سر عشق» نزدیک کند.
برای شنیدن قطعه «ماهور» با شعر فخرالدین عراقی و خوانندگی محمد ملاآقایی اینجا، برای شنیدن قطعه «افشاری» با شعر حافظ شیرازی و خوانندگی داود فیاضی اینجا، برای شنیدن قطعه «ابوعطا» با شعر عطار نیشابوری به خوانندگی علیرضا حاجی طلب اینجا، برای شنیدن قطعه «افشاری» با شعر نظامی گنجوی و خوانندگی علی صدیقی راد اینجا، برای شنیدن قطعه «شوشتری – منصوری» با شعر سعدی و خوانندگی محمد ملاآقایی اینجا، برای شنیدن قطعه «بیات ترک» با شعر سعدی و خوانندگی داود فیاضی اینجا، برای شنیدن قطعه «چهارگاه» با شعر سعدی و خوانندگی علیرضا حاجی طلب اینجا و برای شنیدن قطعه «دشتی-دشتستانی» با شعر باباطاهر و خوانندگی علی صدیقی راد اینجا را کلیک کنید.
نظر شما