خبرگزاری مهر -گروه استانها: گردشگری مذهبی یکی از رایج‌ترین اشکال گردشگری در سراسر جهان است که سابقه آن به قرون و اعصار گذشته باز می‌گردد و به طور کلی شامل سفرها و بازدیدهایی می‌شود که اصلی ترین هدف از آنها تجربه‌ای مذهبی است.
جاذبه‌های مذهبی، زیارتگاهها و اماکن مقدس هر ساله تعداد زیادی از گردشگران را به سوی خود جذب می‌کنند، تأسیسات اقامتی و پذیرایی این نوع از گردشگری مانند مسافرخانه‌ها و زائرسراها با توجه به بافت اجتماعی، فرهنگی و عقیدتی گردشگران و جامعه میزبان دارای ویژگی‌های خاص خود بوده که در هر کشوری از تنوع بسیار بالایی برخوردار است و نکته قابل توجه در این زمینه این است که گردشگری مذهبی تنها شکل از اشکال گردشگری است که بر موانع آب و هوایی غلبه می‌کند.
استان زنجان در کنار اماکن تاریخی و گردشگری دارای اماکن و مزیت‌های مهم در زمینه گردشگری مذهبی است که این امر در استان زنجان فراموش شده و یا کمتر به آن اهمیت داده شده است.
امامزاده سید ابراهیم (ع)
بقعه امامزاده سید ابراهیم، یکی از بقاع معتبر شهر زنجان است این آرامگاه در داخل شهر زنجان در قبرستان متروکه واقع در منتهی الیه سمت شرقی شهر قدیم، مشرف به دیوار حصار شهر قرار گرفته که امروزه قسمتی از قبرستان مزبور به دبستان، دبیرستان و قسمتی دیگر به خیابان صدر جهان تبدیل شده است. علمای فن در شجره نامه آن حضرت اختلاف نظر دارند. جمعی ایشان را ابراهیم بن موسی بن جعفر (ع) دانسته‌اند و جمعی دیگر همانند ابوالفرج اصفهانی و ابونصر بخاری در سر الانساب ایشان را ابراهیم بن محمد بن عبداله بن الحسن بن العباس بن علی (ع) ذکر کرده‌اند.
بنای امامزاده ابتدا به سبک چهار طاقی بوده که گنبد زیبایی آن را پوشش می داده است. در سال ۱۳۴۰ ه. ش این مجموعه تخریب و مجدداً منطبق بر بنای قدیمی نو سازی گردیده است. گنبد، از نوع تک پوششی بوده که با واسطه چهار گوشواره بر جرزها استوار گشته و حد فاصل گوشواره‌ها و گنبد، هشت نورگیر تعبیه شده است.
تزئینات گنبد از داخل مقرنس و گره سازی بوده و سوره جمعه به خط زیبای ثلث و به قلم استاد جواد میر محمد رضایی زنجانی بر آن نوشته شده است. در نمای بیرونی نیز آیات قرآنی به خط ثلث زنجیری نوشته شده است. ضریح حرم که در اصفهان ساخته شده در سال ۱۳۵۸ ه. ق نصب گردیده است. قدیمی ترین قسمت این بقعه، سر در ورودی سمت شمالی و مناره‌های واقع در طرفین آن است. این سر در به سال ۱۳۴۱ ه. ش توسط معمار ابراهیم سلطانی ساخته شده و بالای مناره‌ها، آیه‌ی ۵۵ سوره‌ی احزاب به خط زیبای ثلث به قلم استاد اخیرالذکر رقم گردیده است.
امامزاده ابراهیم (سلطانیه)
این آرامگاه در سجاس، در پنج فرسخی غرب سلطانیه واقع و بنایی ساده و کوچک است. پوشش گنبد آن به کمک چهار ترنبه انجام گرفته که بر روی یکی از آنها و بر حاشیه پا کار گنبد نشانه‌هایی از تزئینات گیاهی مشابه آثار دوران سلجوقی به جای مانده است. در این بقعه صندوق چوبی منبتی قرار دارد که با توجه به وضع ساخت آن و کتیبه روی صندوق، مکرر مورد مرمت قرار گرفته است. وجود چند قطعه چوب منبت کاری شده بسیار نفیس در داخل بقعه که از زیبایی و ظرافت خاصی بهره مند است، موید این امر است که صندوق اولیه بقعه دست کم به حدود قرن ششم هجری مربوط می شده است.
امامزاده حیدر (گیلوان)
در ۷۰۰ متر سمت شمالی روستای گیلوان در داخل باغات انجیر و انار، قبرستان وسیعی وجود دارد که در وسط این قبرستان بقعه‌ای موسوم به امام زاده حیدر قرار گرفته است. شجره نامه این امام زاده به درستی معلوم نیست اما احتمال دارد که ایشان از سادات علویان بوده باشد.
بقعه حضرت قیدار نبی (ع)
بنای بقعه متعلق قیدار ابن اسماعیل ابن ابراهیم (ع) از پیامبران الهی و بیست و پنجمین جد حضرت رسول اکرم (ص) است که این مساله با استشهاد ۶۵ نفر از علمای طراز اول مورد تأیید قرار گرفته‌است همچنین در کتاب جلاء العلوم تألیف محمدباقر مجلسی نیز به همین منوال شجره قیدار نبی را به ابراهیم و آدم (ع) نسبت داده است.
در تاریخ یعقوبی آمده است حضرت اسماعیل (ع) دوازده پسر داشت که بزرگترین آنها حضرت قیدار (ع) بود. برخی گفتند: قیدار یعنی سیاه پوست، پسر دوم اسماعیل است. او پدر مشهورترین قبایل عرب بود. بلاد و مملکت ایشان نیز، قیدار خوانده شده است. فرزندان اسماعیل در جستجوی آب پراکنده شده‌اند. برخی هم ماندن در جوار حرم را بر خود لازم شمردند. مرقد حضرت قیدار در مجموعه تاریخی خدابنده در دره کوه قیدار قرار گرفته است.
این مجموعه بقعه قیدار نبی (ع) صحن و مسجد جامع خدابنده را تشکیل داده و از نظر قدمت تاریخی از قدیمی‌ترین مناطق تاریخی است.
نخستین و قدیمی‌ترین سند متعلق به سال ۷۱۹ هجری قمری است و حکایت از تجدید بنای بقعه به دستور بلغان خاتون زن غازان خان ایلخانی دارد دومین کتیبه متعلق به سال ۷۵۱ هجری قمری است و کیفیت احداث گنبد را بازگو می‌کند.
مفاهیم و سبک گچ‌بری‌های شبستان قابل مقایسه با کارهای دوران صفوی است. بنابراین به روشنی می‌توان گفت که این بقعه در اوایل قرن هشتم ه. ق (سال ۷۱۹) به دستور بلغان خاتون تجدید بنا شده سپس گنبد آن در سال ۷۵۱ ه. ق به دست استاد تیمورخان سلطانیه‌ای احیا و در قرن ۱۱ ه. ق گچ‌بری گردیده است. گنبد این بقعه در عین سادگی بسیار جالب و به سبک خاصی ساخته شده و از نوع گنبدهای زنگوله‌ای است.
امام زاده عبدالله (صومعه بر)
روستای صومعه بر در شمال غربی گیلوان از بخش طارم علیا قرار گرفته و از آن حدود پنج کیلومتر فاصله دارد. در قلب این روستا بقعه امام زاده عبدالله قرار دارد. شجره صاحب بقعه به اعتقاد روستاییان محلی به امام موسی الکاظم (ع) می‌رسد. بنای این بقعه در زلزله اخیر طارم تخریب گردیده و از حیز انتفاع ساقط شده و تهیه پلان اصلی مستلزم پی گردهای باستان شناسانه است. اما آنچه که از ظاهر این محوطه قابل تشخیص است، این بقعه از دو واحد کم حجم تشکیل یافته، حجم نخست به عنوان ایوان یا هشتی بوده و هر ضلع ۳ متر قابل اندازه گیری است.
امام زاده محمد باقر – کله سیران طارم
روستای کله سیران یکی از دورترین روستاهای بخش طارم علیا بوده و در مرکز این روستا امام زاده محمد باقر قرار گرفته است این روستا از گیلوان ۵۵ کیلومتر فاصله داشته و در ساحل راست رودخانه قزل اوزن است.
امام زاده محمد ماهوری
بقعه امام محمد ماهوری در ۱۴۰ کیلومتری از روستای شیت در طارم علیا از توابع چورزق واقع شده و برای رسیدن به این بنا می‌بایست از چورزق به طرف روستای شیت حدود ده کیلومتر طی طریق کرد.
امام زاده یحیی صائین قلعه
شهر صائین قلعه در ۲۵ کیلومتری سمت غربی شهر ابهر قرار گرفته و از مناطق آباد و پر جمعیت آن شهرستان محسوب می‌شود. در قلب قسمت مسکونی این شهرک بقعه موسوم به امامزاده یحیی (ع) قرار گرفته است. محققین شرح الانساب کنیه صاحب بقعه را به امام موسی الکاظم (ع) رسانیده و وی را از اولاد و احفاد آن حضرت دانسته‌اند. این بنا از نظر عناصر تزئیناتی ضعیف و کل آرایش منحصر به ردیف کاشی در پاطاق گنبد است. در وسط این شبستان قبر امام زاده قرار گرفته و بر روی آن یک واحد ضریح چوبی نصب شده است.
مقبره امام زاده اسماعیل شناط
شناط نام ناحیه‌ای است در شمال شهر ابهر که این بنای آرامگاهی را در خود جای داده است. براساس اسناد و متون تاریخی ازجمله کتاب شرح الانساب نسبت امامزاده اسماعیل بایستی با ۹ واسطه به نخستین پیشوای شیعیان جهان باز گردد. و به روایت دیگر بر اساس نوشته تذکره نویسان، نسب این امامزاده به امام حسن (ع) می‌رسد.
امامزاده عبدالخیر
این بنای آرامگاهی در غرب روستای قروه از توابع شهرستان ابهر در مسیر تاکستان به ابهر قرارگرفته است. طرح خارجی بنا عبارت است از یک هشت ضلعی منظم که طول آن ۵.۵ متر می‌باشد، در نمای هر دو ضلع طاق نماهایی با قوس جناغی وجود داشته که در تعمیرات بعدی بنا از میان رفته‌اند، در حال حاضر در نمای شرقی یک ایوان مانند و در نماهای جنوبی و غربی ورودی‌های با قوس هلالی قرار دارد، همچنین گنبد دو پوش بزرگی به ارتفاع ۶ متر بر فراز بنا قرار دارد که در گذشته دارای تزئینات کاشی بوده است. بقایای کاشی‌های باریک فیروزه‌ای بر روی پایه‌های خارجی این مقبره روشنگر آن است که بنا در اصل دارای نما سازی تزئینی از آجر و کاشی بوده است. ارتفاع این بنا حدوداً ۱۲ متر می‌باشد که در نمای داخلی فضای چهار ضلعی یا چلیپایی با سه ورودی تشکیل می‌دهد.
امامزاده کهریز سلطانیه
این بنای آرامگاهی در یک کیلومتری غرب محوطه تاریخی سلطانیه قرار دارد و به دلیل مجاورت با قنات (کهریز) به امامزاده کهریز معروف شده است، این بنا را که اهالی امامزاده قاسم و امامزاده عبدا… نیز میگویند، دارای سبک معماری و متعارف مقبره سازی دوره صفویه است. گوشه سازی برای اجرای این گنبد دو جداره به زیباترین شکلی اجرا شده، همچنین نمای داخلی بنا که دارای پوشش گچکاری به همراه محرابی در سمت جنوبی، نورگیرهای قرینه بر روی بدنه گنبد جلوه خاصی به این اثر بخشیده است.
امام زاده یعقوب در صائین قلعه
دومین امامزاده معتبر صائین قلعه امام زاده یعقوب است. این بقعه در سه کیلومتری سمت جنوبی شهر در بالای یک تپه طبیعی قرار گرفته است. در رابطه با شجره نامه آن حضرت اختلاف نظر وجود دارد که از احفاد و نوادگان حضرت امام جعفر صادق (ع) دانسته‌اند. مجموعه امام زاده یعقوب به جهت توجه و عنایت مردمی از رونق زیاد برخوردار است و هجوم زائرین موجبات گسترش فضاهای عمومی، زائرسرا، کشتارگاه و بالاخره آشپزخانه در این مجموعه است.
مسجد جامع زنجان (مسجد سید)
مسجد و مدرسه جامع زنجان معروف به مسجد سید، در قلب بافت تاریخی و قدیمی شهر قرار گرفته است. این مسجد از ضلع غربی با بازار قیصریه، از ضلع شرقی از راه کوچه مسجد سید و از جبهه شمالی با خیابان امام و سبزه‌میدان در ارتباط است.
بزرگترین و زیباترین مسجد شهر زنجان در بافت بازار قدیم (بازار بالا) در راسته قیصریه قرار گرفته است، این مسجد اولین و بزرگترین مسجد و مدرسه شهر بوده، همچنین تنها مسجدی است که در میان مساجد شهر زنجان به سبک چهار ایوانی ساخته شده و کلیه قوانین و قرار دادهای مفروض در معماری مساجد سنتی در ایران با تأثیر پذیری از سلیقه‌ها و امانات محلی در خود جای داده است.
این بنای مذهبی توسط عبدالله میرزا ملقب به دارا پسر یازدهم فتحعلی شاه قاجار ساخته شده که به سال ۱۳۲۴ هجری قمری در سن ۱۳ سالگی به حکومت زنجان منسوب شد و میرزا محمد تقی علی آبادی که از منشیان خاص شاه بود به وزارت وی اختصاص یافت و به زنجان روانه گردید.
این مسجد دارای اسامی متعددی است که تعدد این اسامی و دلایل اطلاق آنها می‌تواند در خور توجه و اهمیت باشد بدین ترتیب که این اثر تاریخی به دلیل پویایی و جامعیت، وسعت فضا و اجرای صحیح و زیبای اصول معماری و تزئینی همواره از سوی مردم و حکومت‌های وقت به عنوان مسجد جامع شهر ساخته شده است.
دومین نام می‌تواند ملهم و متأثر از نام بانی آن باشد، از این رو این مسجد را در کتب و اسناد تاریخی بنام سازنده آن مسجد دارا یا مسجد عبدا… میرزا می‌نامند.
مسجد خانم زنجان
مسجد خانم زنجان از بناهای دوره قاجار می‌باشد که در محله قدیمی فخیم‌الدوله شهر زنجان قرار دارد. این مسجد فاقد گنبد بوده و دارای ۲ مناره بسیار زیبا است که در سال ۱۳۲۳ هجری قمری و به درخواست یکی از زنان مقتدر ایران به نام جمیله خانم دختر حسین قلی خان نظام‌العداله (ذوالفقاری) و توسط استاد اسماعیل ساخته شد.
مسجد جامع قروه زنجان یکی از شاهکارهای دوره سلجوقی
یکی از دوران‌های درخشان هنر در ایران متعلق به دوران سلجوقی است که این مسجد از نظر معماری، به آن دوران منتسب می‌شود. این مسجد از تلفیق حیاط چهار ایوانی و تالار مربع گنبددار (چهار طاقی)، به وجود آمده است به گونه‌ای که حیاط مرکزی و چهار ایوان اطراف آن به گونه‌ای معماری مذهبی ایران در آن دوران را معرفی می‌کند.
با عنایت به تحقیقات انجام یافته می‌توان اظهار داشت بنای مسجد جامع با استفاده از مصالح بنای قدیمی، به جای بنای قبلی در تاریخ ۴۱۳ ه. ق. احداث گردیده‌است بنا از سه قسمت اصلی گنبد خانه و شبستان در اضلاع شرقی و غربی تشکیل یافته‌است که بعد از گذشت زمان و بر اثر عوامل طبیعی و غیر طبیعی تخریب گردید، و مجدداً" در تاریخ ۵۷۵ ه. ق. مورد مرمت و بازسازی قرار می‌گیرد.
نظر شما