به گزارش خبرنگار مهر، سید حسام فروزان عضو انجمن منتقدان سینما در یادداشتی مروری بر مسابقه «پانتولیگ» شبکه سه داشته است که با اجرای محمدرضا گلزار پخش می‌شود.
در این یادداشت آمده است:
«مسابقه گروهی یکی از انواع برنامه‌های تلویزیونی است که همیشه مورد توجه برنامه سازان و مخاطبان قرار گرفته است. شاید دلیل اصلی جذابیت این گونه برنامه‌ها ایجاد رقابت و سرگرمی سازی توأمان باشد. برای همین مسابقه‌های علمی و ورزشی و هنری و غیره همیشه پای ثابت آنتن بوده است؛ از قدیمی ترین مسابقه‌های صداوسیما یعنی «نام ها و نشانه ها» و «مسابقه هفته» گرفته تا نمونه‌های امروزی مانند «مافیا» و غیره. محمدرضا گلزار که سابقه اجرای چندین مسابقه از جمله «برنده باش» را در تلویزیون داشته پس از مدتها با مسابقه «پانتولیگ» به شبکه ۳ بازگشته است. پانتولیگ همانطور که از اسمش پیداست، مسابقه‌ای گروهی است که برمبنای اجرای انواع پانتومیم (ادابازی) و سوالات اطلاعات عمومی بین دو گروه چهار نفره برگزار می‌شود. این برنامه در همان ابتدای پخش در بهمن ماه سال گذشته با حاشیه‌هایی همراه شد. اولین حاشیه این بود که برخی کارشناسان بر عنوان برنامه خرده گرفتند که چرا از کلمات بیگانه استفاده شده است در حالی که اصطلاح «ادابازی» را داریم و قبلاً هم در برنامه «خندوانه» از آن به کرات استفاده شده است. از آنجا که صداوسیما موظف به صیانت از زبان فارسی شده است به نظر می‌رسد انتقاد به‌جایی است. سازندگان برنامه می‌توانستند خلاقیت بیشتری در انتخاب عنوان به خرج دهند. اگر نخواهیم از واژه فرنگی پانتومیم استفاده کنیم می‌توانیم به تعریف آن در زبان فارسی هم اشاره کنیم: هنر نمایش ایمایی.
ادابازی (پانتومیم) از کجا پیدا شد
می‌گویند پانتومیم قدیمی ترین هنری است که می‌شناسیم و قدمت آن به آدم و حوا می‌رسد! هنگامی که آدم و حوا از بهشت رانده شده و به زمین هبوط کردند از آنجا که هنوز احتمالاً زبان هم را نمی فهمیده اند با ایما و اشاره و حرکات دست و میمیک صورت با هم ارتباط برقرار کرده اند. بنابراین هنر بازیگری از همان ابتدا در ذات بشر وجود داشته و به کارش آمده است. بنابراین انسان از همان آغاز با نمایش پانتومیم آشنایی داشته است. در واقع ریشه پانتومیم به زمان‌های بسیار دور بدوی (قبل از پیدایش خط و گفتار) جهت برقراری ارتباط میان افراد باز می‌گردد. در آن زمان که پدر خانواده جهت امرار معاش و شکار به جنگ با حیوانات وحشی می‌رفت. پس از بازگشت افراد قبیله را گرداگرد آتشی جمع می‌کرد و هر یک در نقشی فرو می‌رفت. یکی نقش شکارچی و دیگری با بر تن نمودن پوست حیوان، نقش شکار را بازی می‌کرد و این چنین صحنه سخت و دلخراش شکار را بازسازی می‌نمودند تا فرزندان و همسران ایشان هم با سختی کار آشنا شوند و هم در نگهداری مایحتاج زندگی کوشا باشند. چنین مراسم و آیین و مناسکی در قبایل رسم بود. کمی جلوتر از تاریخ در روم باستان اجرای چنین مراسمی فرم نمایشی و صورت اجرایی به خود می‌گیرد. آنجا که شخصی به نام تلستس با زبان بدن و رقص به طرز شگفت انگیزی به توصیف داستان‌های باستانی می‌پرداخت. در این گونه از رقص نه کلامی بر زبان جاری می‌شد و نه حرکتی از قلم باز می‌ماند. پانتومیم بازی احساسات است. پانتومیم در واقع تئاتر خاموش است و از آنجا که کلام را حذف کرده و کاملاً مبتنی بر نمایش است به ذات تئاتر نیز نزدیک تر در نظر گرفته می‌شود.
پانتومیم هنر گفت و گوی بدن بدون کلام است. تاکید این هنر بر ارایه احساسات و مفاهیمی است که هرگز با بیان در کلام نمی گنجد. تنوع موضوع در پانتومیم از کمدی تا تراژی وجود دارد که با تجسم در بدن بازیگر تجلی می‌یابد. هنری که سرشار از اغراق در حرکات است. اغراق برای فهم بهتر و بیشتر. این هنر دارای شیوه‌های متعددی است از جمله میم، لامیم، میمودرام، میمودی نامیک، باله و …. برخی پانتومیم را با لال بازی اشتباه می‌گیرند. لال بازی آنگونه از نمایش است که لب‌ها در راستای حرکات تکان می‌خورد. در پانتومیم نباید لب را حرکت داد. بلکه حرکات آنقدر گویا و شفاف است که دیگر نیازی به لب زدن نباشد. زبان پانتومیم، زبانی بین المللی است، لذا در هر مکانی بایستی به شکلی اجرا شود که فهم آن واضح و دقیق باشد.
نکته جالب درباره پانتومیم این است که همزمان حضور ذهن و تخیل بازیگر و تماشاگر را فرا می‌خواند و موجب تقویت آنها می‌شود. اساس پانتومیم بر غنای مفاهیم و معنا استوار است؛ یعنی انتقال معنا با حرکات بدن و نمایش عواطف و احساسات بدون کلام. پانتومیم نشانه‌ها و معانی مشخصی دارد که تماشاگری که با آن آشنا باشد به راحتی ارتباط برقرار می‌کند و از این رابطه دو سویه لذت می‌برد. در واقع اشیا و وسایل در پانتومیم حذف شده اند و به جای آنها تنها بر خلاقیت و تخیل قوی طرفین تاکید می‌شود. مخاطب پانتومیم به آنچه می بیند فکر می‌کند و می‌تواند برداشت‌های متفاوتی داشته باشد. برای همین پانتومیم یک بازی جمعی است و گاه برداشت‌های متفاوت افراد موقعیتی کمدی به‌وجود می‌آورد. جذابیت پانتومیم در رمزگذاری و رمزگیرایی شیوه اجرا نهفته است. شیوه اجرا همه چیز را تحت الشعاع قرار داده و داستان را به زیبایی القا می‌کند. بحث درباره پانتومیم بسیار است که در این مقال نمی گنجد.
مسابقه پانتومیم در صداوسیما
پانتومیم از بازی‌هایی بود که در دورهمی های فامیلی و خانوادگی گه‌گاهی بازی می‌شد اما استفاده خلاقانه اصغر فرهادی از آن در فیلم «درباره الی» (محصول ۱۳۸۷) باعث شد بیش از پیش دیده شود. صحنه پانتومیم جوانان این فیلم در ویلای شمال بارها دیده شد و پس از آن ادابازی پای ثابت دورهمی های جوانانه شد. رامبد جوان هم در برنامه موفق «خندوانه» از ظرفیت‌های این هنر برای افزایش جذابیت برنامه استفاده کرد. پس از آن چندین دوره مسابقه «ادابازی» هم با شرکت هنرمندان و چهره‌های مشهور برگزار شد که در زمان پخش بسیار مورد توجه مخاطبان تلویزیون قرار گرفت. در واقع برنامه «پانتولیگ» به نوعی الهام گرفته از لیگ ادابازی مجموعه «خندوانه» تلقی می‌شود.
سازندگان پانتولیگ سعی کرده اند بازی سرگرم کننده و در عین حال پرهیجانی را طراحی کنند که تمامی اعضای خانواده بتوانند آن را تماشا کنند و در آن مشارکت داشته باشند. شرکت کنندگان در برنامه معمولاً از یک خانواده و یا دوست و همکار هستند. سرعت عمل، دقت و گیرایی و توانایی انتقال مفاهیم از مواردی است که در این مسابقه به چالش کشیده می‌شود. ضمن اینکه شرکت کنندگان باید اطلاعات عمومی خوبی هم داشته باشند تا بتوانند به سوالات بخش‌های مختلف پاسخ دهند.
«پانتولیگ» بخش‌های مختلفی دارد که در طول زمان حدود ۵۰ دقیقه‌ای هر قسمت پشت سرهم اجرا می‌شوند. اجرای پانتومیم امدادی و گروهی، پانتومیم سرعتی، انتخاب از میان پنج کلمه، سولات علمی و اطلاعات عمومی از بخش‌های اصلی برنامه هستند. قسمتی هم برای مشارکت تماشاگران در نظر گرفته شده که منظور اجرای پانتومیم یکی از شرکت کنندگان را حدس بزنند و جایزه بگیرند. علاوه بر اینکه رای تماشاگران در برنامک روبیکا در انتخاب نهایی گروه‌ها موثر خواهد بود. «پانتولیگ» ریتم مناسبی دارد و سعی می‌کند حس هیجان و رقابت نزدیک میان شرکت کنندگان را حفظ کند. یکی از نقاط قوت برنامه این است که شرکت کنندگان جوان با اینکه بازیگر نیستند اما در برخی قسمت‌ها بسیار خوب بازی می‌کنند و مخاطب از کشف خلاقیت آنها در نشان دادن کلمات با حداقل حرکات دست و بدن لذت می‌برد. طوری که آدم خیال می‌کند برخی شرکت کنندگان برنامه از میان هنرجویان تئاتر انتخاب شده اند!
محمدرضا گلزار حالا پس از تجربه چندین اجرا مسلط‌تر عمل می‌کند. اجرای او تا حدود زیادی رسمی است و زیاد با شرکت کنندگان صمیمی نمی‌شود و شوخی‌هایش در حداقل ممکن است. شاید این اجرا برای مسابقه‌ای که قرار است فضای شاد خانوادگی داشته باشد تا حدودی خشک و رسمی تلقی شود. فضای استودیو و دکور و میزانسن صحنه ساده و شکیل است و کمتر عنصر مزاحمی در آن دیده می‌شود. در مجموع می‌توان گفت «پانتولیگ» با استفاده از تجارب گذشته سعی می‌کند هویت مستقلی برای خود بسازد و به مسابقه‌ای جذاب برای شرکت کنندگان و تماشاگران تبدیل شود.»
نظر شما