تکرار تاریخ؛ تکرار تحقیر

‌‌خبرگزاری مهر، گروه مجله: «تاریخ تکرار می‌شود» این گزاره‌ای است که برخی آن را به جد باور دارند، نامش را «بازآیند تاریخ» می‌گذارند و آن را به عنوان یک قاعده در علم تاریخ و سیاست پذیرفته‌اند. می‌گویند حوادث تاریخ مجموعه‌های مکرّری از وقایع مشابه هستند که در اشکال مختلف ظاهر می‌شوند. حالا ویدئویی از دل تاریخ و از آن سوی جهان در کنار برگی از تاریخ امروز قرار گرفته که این بازآیند تاریخ را به تصویر می‌کشد و متبلور غمی به نام غزه است.

در ابتدای این ویدئو که در فضای رسانه در حال دست به دست شدن است، فیلمی قدیمی استفاده شده که در سال ۱۸۹۹ توسط «گابریل ویره» عکاس و فیلمساز فرانسوی تهیه شده کودکان ویتنامی را به همراه دو زن به تصویر می‌کشد. یکی از آن دو زن، همسر «بلانش دومر» رئیس‌جمهور فرانسه بین سال‌های ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۲ است و دیگری دختر اوست. هر دوی آن‌ها مشغول پرتاب سکه به طرف کودکان ویتنامی‌اند و کودکان هم سرگردان برای جمع کردنشان این سمت و آن سو می‌روند.

تا قبل از سال ۱۸۸۷ و بحبوحه جنگ جهانی دوم، ویتنام بخشی از کشور چین بود. اما درست بعد از این تاریخ و جنگ با آمریکا این کشور دچار تحولات زیادی شد و وقتی چین از حقوق خود در مورد پادشاهی روی ویتنام صرف‌نظر کرد، این خاک به عنوان مستعمره به چنگ فرانسه افتاد. حتی به طور رسمی نام ویتنام به اتحادیه «هندوچین» تغییر یافت. ویتنام در روزهای استعمار توسط فرانسه شرایط سختی را گذراند و تلفات و صدمات زیادی متحمل شد.

حالا مدتی است خبرهایی از این دست منتشر می‌شوند: «سه فروند هواپیمای سی ۱۳۰ ارتش آمریکا با پرواز در آسمان غزه، ۳۵ هزار وعده غذایی آماده را برای مردم غزه، از بالا پرتاب کردند. بسته‌ها در خط ساحلی منطقه غزه پرتاب شدند.»

در ویدیوهایی که از این کمک‌رسانی منتشر شده لحظات عجیبی برای انسانیت رقم خورده است. گویی یک عرصه دو و میدانی خیالی در دشت‌های غزه کشیده باشند، مردان و کودکان با نهایت سرعت می‌دوند. گاهی سرعت بالا زمین‌شان می‌زند و گاهی رقابت تنگاتنگ با نفرات دیگری که خواسته یا ناخواسته تنه می‌زنند. گاهی ضربه خوردن از زمین‌های پست و ناهموار خاکی به آنها آسیب می‌زند و گاهی سقوط بسته‌های ارزاق سر و صورتشان خراش می‌اندازد. تمام این تلاش‌ها، برای آن است که قدری خوراک، نصیب خودشان و خانواده‌شان شود.

گویی به جای همسر و دختر رئیس‌جمهور فرانسه، بالگردهای آمریکایی و فرانسوی و اماراتی؛ به جای کودکان ویتنامی، کودکان غزه؛ و به جای سکه، اقلام کمکی در این صحنه تاریخی جایگزین شده‌اند. چنین شباهت‌هایی، نگاه‌ها را به طرف این بُرش از تاریخ کشانده که هر دو دردناک و حاکی از تحقیر هستند؛ جایی که صدای مظلوم زنده به گور شده و هیچکس آن را نشنیده است.

اینجا هرروز به آرامی می‌میریم

یک حساب اینستاگرامی تصاویری از این دو صفحه تلخ تاریخی را کنار هم گذاشته و با این قیاس تأمل برانگیز توجه کاربران زیادی را به این موضوع جلب کرده است. در روزهایی که تصاویر ارسال بسته‌های ارزاقی توسط بالگرد برای مردم غزه در فضای مجازی واکنش‌های مختلفی را به دنبال داشته است، این ویدئو شاید یکی از پربازدیدترین‌ها بوده که کاربران را به مکث بیشتر درباره ماجرا وادار کرده است تا فهم بهتری از شرایط ضدانسانی و غیراخلاقی که به اهالی غزه تحمیل داشته شده، داشته باشند.

کاربری در واکنش به این ویدئو نوشت: «استعمار هرگز به پایان نرسید و فقط تکامل یافت!» کاربر دیگری که به نظر می‌رسد از اهالی غزه باشد، با اشاره به جنگ اوکراین و روسیه و دوگانگی رفتار دولت‌ها و گروه‌هایی از مردم، یادآوری کرد: «زمانی که جنگ اوکراین آغاز شد، جهان با آن همبستگی کرد و از آن حمایت کرد. الان نصف سال است که به وحشتناک‌ترین شکل ممکن کشته می‌شویم و هیچکس به ما نگاه نمی‌کند!»

مرد جوانی هم خودش را از اهالی غزه معرفی کرده و ضمن درخواست ملتمسانه دعا در واکنش به این ویدئوی تلخ، بر وخامت اوضاع تاکید می‌کند: «شرایط بسیار بد و سخت است. ما اینجا هرروز به آرامی می‌میریم!»

حساب کاربری دیگری در قسمت نظرات متنی نوشت که بیت معروف سعدی را به یاد می‌آورد: «تو کز محنت دیگران بی‌غمی، نشاید که نامت نهند آدمی!» او خطاب به سایر کاربران گفت: «اگر بتوانید درد را احساس کنید زنده هستید؛ انسان هستید! اگر وقتی کسی را در حال عذاب می‌بینید قلب شما به درد نمی‌آید چرا آن قلب را دارید؟ اگر وقتی می‌بینید کسی در حال گریه است، چشمان شما گریه نمی‌کند، چرا این چشم‌ها را دارید؟ اگر روح شما با دیدن زندگی‌های متلاشی شده غیر نظامیان مرده، آن را احساس نمی‌کند، چه روحی دارید؟»

او در ادامه این نظر که کاربران زیادی آن را پسندیده‌اند نوشت: «ما یک خانواده هستیم قرار نیست نسبت به رنج همنوعان خود بی‌تفاوت باشیم. قرار نیست در برابر فریادهای بی‌گناهان ناشنوا باشیم. قرار نیست نسبت به مصیبت مظلومان دل بسته‌ای داشته باشیم. مهم نیست از چه نژاد، زبان، چه مذهب و چه کشوری هستید. مهم این است که کجا ایستاده‌اید! با مظلوم طرف هستید یا با ظالم؟ با وجدان و روح خود به ندای رحمت و عدالت خداوند گوش فرا دهید. اگر بتوانی گریه کنی، یعنی می‌توانی بفهمی. امید تنها چیزی است که از ترس قوی‌تر است. آزمون واقعی شخصیت این نیست که در بهترین روزها چگونه هستید، بلکه نحوه عملکرد شما در بدترین روزهایتان است. داشتن قلب نرم در دنیای بی‌رحم، شجاعت است نه ضعف!»

در حالی که چند مرحله از کمک‌رسانی با بال‌گرد به مردم غزه می‌گذرد، ویدئوهای زیادی از گلایه آنان منتشر شده؛ گلایه‌هایی که نشان می‌دهد عزت نفس آنها بیش از همیشه خدشه‌دار شده است. یک کودک اهل غزه در حالی که در مسیر به سمت محل پرتاب بسته‌های ارزاق می‌رود، رو به دوربین می‌گوید: «ما را تحقیر می‌کنند؛ کمک‌هایشان را با پاراگلایدر به دریا می‌اندازند! ما در تل‌زعتر زندگی می‌کنیم اما آنها بسته‌ها را به دریا می‌ریزند تا بگویند که ما مثل سگ می‌آییم و جمع می‌کنیم! من فقط برای اینکه برای خواهران و برادرانم غذا ببرم اینجا هستم، مدام به من می‌گویند که خیلی گرسنه هستند.»

«قسم می‌خورم هیچ‌چیز نمی‌فهمم؛ چرا برای کسانی که واقعاً احتیاج دارند کمک پخش نمی‌کنند؟ اگر آنجا یک زن بیوه باشد چه کسی برای او خوراک ببرد؟ برای بچه‌های کوچک و گرسنه‌اش چه کسی غذا ببرد؟ آنها گرسنه هستند و غذا پیدا نمی‌کنند…» اینها را می‌گوید و از فکر گرسنه ماندن زن بیوه و فرزندان کوچکش و آنها که کسی را ندارند برایشان غذا و بسته ارزاق ببرد، اشک روی صورت خاکی‌اش سُر می‌خورد.

برگی از تاریخ که تکرار می‌شود این است؛ استعمارگران و اشغال‌گران ساختار یک کشور را ویران می‌کند، کودکان را می‌کشد، به زنان و مادران تجاوز می‌کند، سیستم آموزشی و منابع غذایی را از بین می‌برد. بعد اجازه می‌دهد بخش کوچکی از حق زندگی، تحقیرآمیز و شکننده به دست‌شان برسد تا این طور به دنیا نشان دهد که آن‌قدرها هم جنایت‌کار نیست.

اما هر انسانی، حتی اگر آزادی فلسطین را باور نداشته باشد دست کم باید به این فکر کند که احتمالاً یک روز زنان و کودکان غزه تمام می‌شوند؛ خیابان‌هایش تمام می‌شوند؛ دیرالبلح، خان یونس و رفح تمام می‌شود؛ اخبارهایشان تمام می‌شود و آن روز، تمام رسانه‌های متظاهر به حقوق بشر، سراغ پوشش اخبار دیگری می‌روند که منافعش بیشتر باشد ولی جنایت‌کار متوقف نخواهد شد و دنبال طعمه‌های دیگری خواهد رفت؛ جنگ‌های دیگر، اشغال‌های دیگر؛ استعمارهای دیگر.

هر انسانی حتی اگر آزادی فلسطین را باور نداشته باشد باید به این فکر کند شاید فردا، ظلم و تحقیر در خانه او یا فرزندانش را بزند...