آسیب‌های جدایی دین از سیاست در «مقدس نما»/ دیدن یک تجربه تاریخی

امیرعباس کنعانی کارگردان مستند «مقدس نما» در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره انتخاب سوژه و موضوع این مستند که درباره انجمن حجتیه است، گفت: از ابتدا، نفی ایده جدایی دین از سیاست در ذهنم بود و برای مستند هم سراغ همین سوژه رفتم، به نحوی علاقه داشتم تقابل ایده جدایی دین از سیاست و ایده اسلام ناب امام خمینی (ره) را نشان دهم؛ در همین راستا گروه‌ها و جریان‌های دوران قبل از انقلاب را بررسی کردیم و از میان این گروه‌ها به انجمن حجتیه برخوردیم که تقریباً بهترین نماینده تفکر جدایی دین از سیاست محسوب می‌شود و در تقابل با جریان امام خمینی (ره) است و روی این سوژه پژوهش کردیم.

وی با تاکید بر این‌که در این مستند خط روایی تقابل انجمن حجتیه با نهضت امام خمینی (ره) با سوژه مشخص بهائیت را به تصویر کشیده است، گفت: در این مستند بررسی کردیم ۲ نوع تفکر اسلامی در مقابله با یک زایده ضد دین چگونه عمل می‌کنند و ۲ نوع گروه مسلمان و شیعه چگونه با زایده ضد دین بهائیت مبارزه می‌کنند. به عبارتی در مستند می‌بینید نهضت امام خمینی (ره) و انجمن حجتیه هرکدام چگونه با بهائیت مواجه می‌شوند.

این کارگردان با اشاره به اینکه تولید این مستند نزدیک به ۲ سال زمان برده است، گفت: تقریباً ۲ ماه تفکر، ایده پردازی و پیش پژوهش داشتیم تا به سوژه انجمن حجتیه برسیم، ۸ ماه تا یک‌سال پژوهش انجام دادیم، ۶ ماه تولید و ۳ ماه هم تدوین مستند را نهایی کردیم.

وی با اشاره به اینکه تدوین به‌واسطه چالش کمبود آرشیو، زمان زیادی برد، عنوان کرد: از انجمن حجتیه آرشیو خیلی کم بود و تقریباً یک موضوع بدون آرشیو محسوب می‌شد. برای آرشیو یابی در گام اول صدا و سیما را بررسی کردیم اما هیچ تصویری از انجمن حجتیه، جلسات انجمن و شیخ محمود حلبی در آرشیو صدا و سیما وجود نداشت.

این مستند ساز، افزود: پس از بررسی آرشیو صدا و سیما سراغ مرکز اسناد انقلاب اسلامی رفتیم که در آن جا تنها ۴ یا ۵ تصویر از شیخ محمود حلبی وجود داشت و از جلسات انجمن هیچ تصویری در دسترس نبود. تنها مدارک و اسناد مکالمات شیخ محمود حلبی با ساواک موجود بود که آن‌ها را در مستند مشاهده می‌کنید، برخی اسناد هم وجود داشت که تنها قابل مشاهده بود و به واسطه محرمانه بودن نمی‌توانستیم در مستند استفاده کنیم. بخشی از تصاویر و فیلم‌هایی که در مستند مشاهده می‌کنید از مستندی که انجمن حجتیه برای خود ساخته است، برداشته ایم؛ به نظر می‌رسد انجمن همکاری خوبی با شاه و ساواک داشته است که هیچ سندی از آن‌ها وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه به سختی افرادی را برای مصاحبه پیدا کرده اند و حتی افراد دارای کتاب تاریخ معاصر راجع به انجمن حجتیه حاضر به مصاحبه نمی‌شدند، گفت: به‌واسطه اعلام تعطیلی انجمن حجتیه از سال ۶۲ هیچ کس به صورت رسمی یا به عنوان نماینده انجمن مصاحبه نمی‌کند.

کنعانی، مطرح کرد: این مستند را برای جامعه مذهبی ساختیم، در این مستند تلاش کردیم بگوییم برای مبارزه با یک زایده ضد دین نمی‌توان دین را از سیاست جدا کرد و انجمن حجتیه به تجربه نشان داد که اگر سیاست را در نظر نگیرد در انتها با ساواک بهایی دوست شده و نمی‌تواند به مبارزه با زایده ضد دین بهائیت ادامه دهد.

این کارگردان در پایان با دعوت از جامعه مذهبی چون روحانیت، مداحان و هیأت‌ها برای دیدن این مستند گفت: این مستند یک تجربه تاریخی در ۵۰ دقیقه است و مشاهده آن اثر گذار است، با توجه به اینکه در این مستند وقایع تا سال ۶۲ را نشان دادیم، در کار بعدی علاقه مند به نمایش جدایی دین از سیاست در قشر مذهبی فعلی و بررسی آسیب‌های آن هستیم.

مستند «مقدس نما» محصول سفیرفیلم است که به کارگردانی امیرعباس کنعانی هرندی و تهیه کنندگی محمد نجفی ساخته شده است. مستند «مقدس نما»، داستانی از ناشنیده‌ها و اسناد محرمانه انجمن حجتیه است و تقابل نهضت امام خمینی (ره) و این انجمن را روایت می‌کند. «مقدس نما»، تشکیل و فعالیت‌های انجمن حجتیه را بررسی کرده و می کوشد فعالیت‌های آن را پس از کودتای ۱۳۳۲ تا تعطیلی ظاهری آن در مرداد سال ۱۳۶۲ واکاوی کند...