«پس از» و درگیری روانی بخشی از جامعه/ تاثیر مستقیم دلار بر تئاتر

مرتضی کوهی نویسنده و کارگردان نمایش «پس از» که این روزها در سالن قشقایی مجموعه تئاتر شهر روی صحنه است، درباره روند تولید این اثر نمایشی به خبرنگار مهر گفت: حدودا اردیبهشت سال ۱۴۰۲ بود که ایده اصلی نمایشنامه در خلوت شخصی خودم شکل گرفت. با خود مشغول صحبت بودم و به این فکر کردم اگر آدم نتواند در دل با خود حرف بزند و یا نتواند در آیینه خود را ببیند و یا اینکه تصویرش از آیینه خارج شود، چه اتفاقاتی می‌افتد. با تیم نگارش و بچه‌های بازیگر اتود زدن درباره این موضوع را شروع کردیم. حدود ۴ ماه طول کشید تا به صورت کارگاهی متن شکل بگیرد.

وی ادامه داد: بعد از شکل‌گیری متن، با تمرین‌ها حدود ۸ ماه طول کشید تا «پس از» تولید شود. بعد از آن مجددا اتودهای ویرایشی و اصلاح متن را انجام دادیم. در کل از اردیبهشت ۱۴۰۲ تاکنون درگیر «پس از» هستم. همه گروه کمک کردند تا «پس از» تولید و به اجرا برسد.

کوهی با اشاره به شکل‌گیری نمایش «پس از» در روندی کارگاهی، یادآور شد: در فرایند کارگاهی مدام کار تغییر می‌کند و گروه نمی‌تواند مانع این جریان و تغییر شود. کار کارگاهی خیلی سخت است و در ایران در حال حاضر کم‌تر به سراغ این شیوه می‌روند.

کارگردان «پس از» درباره ویژگی‌های مدنظر خود در شیوه اجرا و طراحی‌های صحنه و نور نمایش، توضیح داد: طراحی صحنه باید بیانگر فضای ذهنی من و متن باشد و سیالی ذهن را نشان دهد و در عین حال از مخاطب خود دور نباشم. تمام المان‌های کارگردانی، ارجاعات و الهاماتم از خود زندگی بوده است. طراحی صحنه ما از نقش‌های قالی گرفته شده است زیرا فردی که با خود حرف می زند مدام سرش رو به پایین است و بیشتر به زمین نگاه می‌کند.

وی افزود: طراحی نور هم این‌گونه است. سعی کردم از اجتماع و جامعه‌شناسی‌مان جا نمانم و فقط به مسایل فلسفی نپردازم. تحقیقات گسترده‌ای در زمینه روانشناسی و فلسفه داشتیم ولی صرفا به سراغ این مبحث نرفتم. از اجتماع هم الهام گرفتم تا مخاطب را از دست ندهم و تلاش کردم برای طیف وسیعی از جامعه این کار را تولید کنم.

کوهی با بیان اینکه بهتر است در درام‌های روانشناسی راهکاری هم ارایه شود، اظهار کرد: ۳۳ درصد از جامعه آماری آسیب دیده‌های اعصاب و روان به این نوع اختلال مبتلا هستند که در کارمان نشان می‌دهیم. من در نمایش پیشنهاد دادم که با پرداخت به هنر به عنوان یک راه‌حل و نجات‌دهنده می‌توان این بیماری را درمان کرد.

وی با اشاره به بازخورد مثبت مخاطبان بعد از تماشای «پس از»، یادآور شد: «پس از» در جشنواره «هم آغاز» جوایز متعددی را گرفت. ترسی که بعد از جشنواره داشتم این بود که نکند کار را برای قشری خاص یا روشنفکران تولید کرده باشیم در حالی که می‌خواهم توده مردم از اقشار مختلف به تماشای نمایش بنشینند. خوشبختانه با اجرای نمایش دیدم که اقشار مختلف اجتماع تماشاگر این اثر هستند.

کارگردان «پس از» درباره چالش‌های اقتصادی برای تولید این اثر نمایشی، تاکید کرد: با مشکلات مالی بسیاری توانستم این کار را تولید کنم. از زندگی و خانواده خود زدم تا کار را تولید کنم. از هیچ فرد و ارگانی هم حمایت نگرفتم. من از سیدجواد طاهری مدیر مجموعه تئاتر شهر و امیرموسی کاظمی دبیر جشنواره «هم آغاز» تشکر می کنم. اگر جوایز جشنواره «هم آغاز» را نگرفته بودم باید فرش زیر پایم را می‌فروختم و بدهی‌هایم را برای تولید این اثر پرداخت می‌کردم. با جوایز جشنواره بخشی از بدهی را پرداخت کردم. برای اجرای عمومی باید تغییری در طراحی صحنه نمایش ایجاد می‌کردم که هزینه‌بر بود ولی برای بهتر شدن کیفیت اثر و اجرا، این هزینه‌ها را هم البته با سختی زیاد، تامین کردم.

کوهی تصریح کرد: شرایط مالی به تئاتر بسیار آسیب می‌زند. افزایش افسارگسیخته قیمت دلار ما را متضرر کرده است زیرا وقتی می‌خواستیم هر چیزی را تهیه کنیم، می‌گفتند به دلیل اینکه قیمت دلار بالا رفته است قیمت‌های اجناس مدنظرمان نیز بالا رفته است. امیدوارم ساز و کاری برای تئاتر در نظر گرفته شود تا هنرمندان این همه اذیت نشوند. بعضی گروه‌ها با نداشتن دکور کار را خود را ساده کرده‌اند اما همه کارها اینگونه نیستند و باید دکور داشته باشند.

وی در پایان سخنان خود متذکر شد: ما قشر زیادی از تئاتری‌ها را از دست داده‌ایم و دیگر به تماشای تئاتر نمی‌نشینند. مردم به عنوان مخاطب حضور دارند و هر روز تعدادشان بیشتر می‌شود اما تعدادی از هنرمندان تئاتر که برای این هنر زحمت‌ کشیده و تاثیرگذار بوده‌اند، از تئاتر قهر کرده‌اند. ای کاش این هنرمندان به تئاتر برگردند و با حضورشان به ما دلگرمی بدهند.

مهران مرادی، پیمان محسنی، شیدا پهلوان بازیگران نمایش «پس از» هستند که ساعت ۲۰ در سالن قشقایی مجموعه تئاتر شهر اجرا می‌شود.

عکس از یاسمین یوسفی‌راد است.