روایتی از بی توجهی به هشدارها در سیل مشهد

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - هادی شمسی ثانی: حوالی ساعت ۱۴:۳۰ عصر روز چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت‌ماه بود که تاریکی شدیدی بر آسمان مشهد حاکم شد، تیرگی عجیبی که به یک باره تجربه دیدن شب در وسط یک روز بهاری را برای مشهدی‌ها فراهم کرد.

ابرهای تیره آسمان مشهد طی مدت کوتاهی بارش رگباری کم سابقه‌ای را رقم زدند که موجب جاری شدن سیل در برخی از مناطق این شهر شد. کانون اصلی این سیل ویرانگر را منطقه سیدی تشکیل می‌داد، جایی که آب از کوه‌های خلج مشرف به این منطقه جاری شد و همراه با گل و لای موجب تخریب منازل در کوچه سپاه ۶۹ شد.

«علی بیت اللهی»، رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در پی سیل مشهد گفت: در سیل ۲۶ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ مشهد، روز چهارشنبه، از ساعت ۱۴:۳۰ تا ۱۵:۰۰ (مدت زمان ۳۰ دقیقه‌ای) در پلیگون در برگیرنده مشهد و اطراف آن به مساحت تقریبی ۴۰ هزار هکتار، با بارش ۳۸ میلیمتری، حدود ۱۵ میلیون متر مکعب حجم آب باران برآورد شده است که عمدتاً به دلیل بارش ۵ میلی متری روز قبل و اشباع سطح زمین، به صورت رواناب جریان پیدا کرده است.

جهت کلی جریان رواناب‌ها از جنوب و جنوب غرب به سمت شمال و مسیر کشف رود و از شمال غرب به جنوب شرق بوده است. مسیر طبیعی کشف رود در شمال مشهد آب را به اراضی جنوب شرقی و خارج از شهر مشهد هدایت کرده است. اما در جنوب مشهد و پای ارتفاعات به دلیل قطع شدگی های مکرر آبراهه‌های فرعی جنوبی – شمالی، آبگرفتگی ها و خسارت‌ها شدیدتر بوده است.

این اتفاق در حالی رخ داد که هواشناسی استان خراسان رضوی سه شنبه ۲۵ اردیبهشت ماه خبر از طوفان، رعد و برق و بارش‌های شدید برای مشهد و استان داده بود و در هشدار سطح نارنجی شماره ۵ اعلام کرده بود تقویت سامانه جوی فعال در استان و وقوع بارش‌های رگباری با حجم بالا و همچنین گسترش ناپایداری‌ها به شکل رعدوبرق، صاعقه، وزش باد شدید، بارش تگرگ، آبگرفتگی، رواناب، سیلابی شدن مسیل‌ها و اختلال در سیستم حمل و نقل مهمترین پدیده‌های جوی روز چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت‌ماه خواهد بود.

هشدارهای زرد، نارنجی و قرمز هواشناسی که بر اساس شدت پدیده‌های جوی صادر می‌شود و بیشتر اوقات از سوی مردم و حتی برخی مسؤولان جدی گرفته نمی‌شود و عواقب جبران ناپذیری همچون از دست دادن هموطنانمان را به همراه دارد.

بگذارید برای نمونه به بیان نمونه‌هایی از این بی توجهی‌ها اشاره کنم؛ درست عصر همان روزی که هشدار هواشناسی برای آن صادر شده بود در محوطه آرامگاه فردوسی صندلی‌ها برای برگزاری مراسم بزرگداشت فردوسی چیده شده بودند و حتی عصر همان روز رئیس گروه پدافند غیرعامل و مدیر بحران شهرداری مشهد در گفت‌وگو با خبرنگار یکی از روزنامه‌های مشهد وجود سیلاب را کتمان کرد و گفت: همه جا در اختیار و کنترل است و آب گرفتگی است و سیلاب نیست.

کلیدری افزود: من هم اکنون پای مانیتور هستم و هیچ سیلی نیست فقط در چند نقطه شهر آبگرفتگی بوده است در مناطقی مانند بلوار نماز فکوری، فلکه پارک و یکی دو جا در حاشیه شهر مشهد بوده است و ترافیک هم در سطح شهر نداریم.

این‌ها نمونه‌هایی از جدی نگرفتن هشدارهایی است که بیش از مردم برای مسؤولان مربوطه در حوزه‌های مختلف شهری، کشاورزی، تولیدی و … صادر می‌شود.

خانه‌های محله سیدی جزو سازه‌های ناپایدار و بافت فرسوده است

وزیر کشور پنجشنبه ۲۷ اردیبهشت بعد از بازدیدهای میدانی از نقاط سیل‌زده در جلسه ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان که با حضور استاندار خراسان رضوی در محل دفتر استاندار برگزار شد، اظهار کرد: در جریان سیل اخیر مشهد محله سیدی دچار آسیب شده که مشکل تخلیه آب آن حل و به برخی از وسایل مردم در این منطقه نیز صدمه وارد شده است.

احمد وحیدی با بیان اینکه خانه‌های محله سیدی جزو سازه‌های ناپایدار و بافت فرسوده هستند، تاکید کرد: تلاش ما بر این است که بازسازی و نوسازی این مناطق را با همکاری آستان قدس رضوی بتوانیم انجام بدهیم.

فرماندار مشهد در نیز گفت‌وگو با شبکه استانی خراسان رضوی درباره علت وقوع این سیل گفت: بعضی‌ها در مسیر مسیل ساخت و ساز کرده‌اند، چون این افراد در ابتدا ساخت و ساز کرده‌اند، حوزه شهری و کانال‌ها هم به خوبی طراحی نشده است.

محسن داوری افزود: بخشی از این آبگرفتگی ها ناشی ساخت و سازهای غیر مجاز و غیر اصولی و به ویژه خطرناک است. سیل آمد گذشت و رفت اما خدای نکرده اگر در این شهر زلزله بیاید نمی‌دانیم چه اتفاقی خواهد افتاد، در همین مناطق که سیل زدگی داریم مشاهده می‌شود بر روی یک دیوار بیست سانتی متری ۵ طبقه بدون مجوز ساخته شده که وقتی داخل آن می‌شویم احساس خطر می‌کنیم.

نکته اصلی که در صحبت‌های فرماندار مشهد هم آن را می‌یابیم همین ساخت و سازهای غیرمجازی است که نمونه‌های آن را در حاشیه شهر مشهد و حتی سایر شهرهای دیگر استان هم کم نداریم.

مشکل عدم نظارت‌های قبلی بر ساخت و سازی غیرمجاز

نماینده مردم فریمان، سرخس و بخش‌های احمدآباد و رضویه در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در بازدید از مناطق سیل زده شهرستان فریمان ضمن تشکر از حضور گروه‌های جهادی و مردمی در کنار سیل زدگان، عدم نظارت‌های قبلی بر ساخت و ساز را یکی از مشکلات اصلی عنوان و اظهار کرد: متأسفانه در خانه‌ای که در بستر و مسیل رودخانه احداث شده بود فوتی داشتیم.

سید احسان قاضی زاده هاشمی افزود: متأسفانه نظارت‌هایی که باید توسط آب منطقه‌ای، منابع طبیعی و سایر دستگاه‌ها انجام می‌شد به درستی انجام نشده است.

اما به راستی مجوز ساخت منازل در مسیر مسیل‌ها را چه کسی صادر کرده است؟ و اگر بدون مجوز ساخته شده است چه نهاد و مسؤولی وظیفه جلوگیری از ساخت و ساز غیرمجاز و تخریب آن را برعهده داشته است؟ و آیا در کنار برکناری مدیر بحران شهرداری مشهد با مدیران مسؤول در این زمینه هم برخورد خواهد شد یا همچنان باید شاهد ادامه این روند باشیم و به جای مدیریت بحران قبل از وقوع هر بحرانی باز هم شاهد واکنش‌های لحظه‌ای تنها در زمان بروز بحران‌ها خواهیم بود.

پس از وقوع سیل کار بازگشایی پل انقلاب و بلوار نماز روز پنجشنبه به اتمام رسید ولی خیابان سیل زده سپاه ۶۹ در منطقه سیدی مشهد با وجود بسیج همه امکانات حدود چهل ساعت پس از وقوع سیل یعنی در ظهر روز جمعه ۲۸ اردیبهشت‌ماه به حالت عادی بازگشت و جای این سوال را باقی گذاشت که اگر این سیل با حجم بیشتر و در منطقه وسیع‌تری رخ داده بود بحران پیش آمده در چند روز قابل مدیریت و کنترل شدن بود؟

تاکید دادستان بر شناسایی مقصران احتمالی سیل

البته دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان خراسان رضوی بر شناسایی مقصران احتمالی تخریب گسترده این سیل ویرانگر تاکید و اظهار کرد: شناسایی مقصران احتمالی سیل بر اساس بازدیدهای میدانی و مستندات موجود در دستگاه‌های متولی برای اقدامات پیشگیرانه در دستور کار قرار دارد.

محمدحسین درودی افزود: با مقصران اعم از نهادهای عمومی یا غیر عمومی و اشخاص حقوقی و حقیقی احتمالی بدون تبعیض برخورد خواهد شد.

اهمال‌هایی که فاجعه به بار آورد

نماینده مردم مشهد و کلات و رئیس کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی در صفحه توئیتر خود، جلوگیری از سیل را مستلزم دو دسته اقدامات دانست.

حجت‌الاسلام نصرالله پژمان‌فر افزود: دسته اول اقدامات بنیادین که برای مشهد شامل حفظ ارتفاعات جنوبی و حفاظت از مسیل‌ها و راه‌آبه‌هاست و دسته دوم اقدامات اجرایی در زمان بحران مانند باز نگهداشتن مسیل‌ها و جلوگیری از انسداد آنها در اثر جمع شدن خاشاک، گل و لای و....

وی تصریح کرد: متأسفانه اهمال در انجام هر دو دسته اقدامات، فاجعه به بار آورد، حتماً در جلسه با وزیر کشور در کمیسیون اصل نود، موارد فوق را پیگیری خواهم کرد.

وارد شدن خسارت جدی به بخش کشاورزی علاوه بر تلفات جانی و خسارات مادی به منازل مسکونی بخش کشاورزی و دامی مشهد هم از خسارات سیل بی نصیب نماند.

قازری، مدیر جهاد کشاورزی مشهد در همین رابطه از وارد آمدن خسارت جدی به بخش کشاورزی این شهرستان پس از بارش شدید باران بهاری و سیل خبر داد و گفت: این خسارات به زیربخش‌های کشاورزی ازجمله قنوات، باغات، زراعت، جاده‌های بین مزارع و تعدادی از دامداری‌ها وارد شده و حجم و تنوع آسیب‌های ناشی از تگرگ و باران شدید دو روز گذشته بالا بوده است.

وقوع سیل عصر چهارشنبه مشهد و خسارات برجای مانده موجب شد تا علاوه بر توجه بیشتر مردم، مسؤولان هم با آمادگی کامل توجه بیشتری به هشدارهای سازمان هواشناسی داشته باشند که در همین راستا «سیدرضا عباسی نیشابوری» سرپرست مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی صبح شنبه ۲۹ اردیبهشت‌ماه به ساکنان نیمه شمالی استان بویژه مشهد توصیه کردند در منزل بمانند و از هرگونه تردد شهری و بین شهری خودداری کنند.

به امید روزی که این توجه و حساسیت به هشدارهای هواشناسی مربوط به همین روزهای پس از سیل نباشد و همه مسؤولان و مردم در همه ایام سال هشدارهای اعلام شده را کمی جدی تر بگیرند.

بی شک برخورد قانونی با همه مسؤولان و ناظران ساخت و سازهای غیرمجاز می‌تواند روند این اقدام غیرقانونی را کاهش و از خساراتی از این دست جلوگیری کند.