وقتی دوربین «پا به ماه» کنار رفت/انتظار ۳۴ ساله برای فرزنددار شدن

مهدیه سادات محور مستندساز و تهیه‌کننده مجموعه مستند «پا به ماه» از محصولات سازمان اوج که با رویکرد فرهنگ‌سازی در حوزه فرزندآوری فصل دوم آن در حال پخش از تلویزیون است، درباره فرآیند انتخاب سوژه‌های این مجموعه به خبرنگار مهر گفت: قصه اصلی مجموعه «پا به ماه» قصه تولد است. ما به راحتی می‌توانستیم به یکی از بیمارستان‌های تهران مراجعه کنیم و در یک بازه زمانی مشخص، ۱۰ تولد را ثبت کرده و با ۱۰ خانواده هم گفت‌وگو کنیم. اما آنچه «پا به ماه» را به تجربه‌ای متفاوت از این جنس مستندسازی، تبدیل کرد، این است که همه تیم تولید این مجموعه، از دغدغه‌مندانی هستند که پیش‌تر کار سینمایی و داستانی کرده‌اند و متوجه ارزش «قصه» هستند.

وی افزود: ملاک اصلی برای انتخاب یک سوژه هم، قصه داشتن آن است. خاص بودن قصه سوژه‌ها برای ما بسیار مهم بود. متأسفانه آمار ناباروری در کشور بالا رفته و دوره درمانی آن هم طولانی شده است. از این منظر انتظار ۱۰ ساله برای درمان ناباروری می‌تواند برای خیلی از زوج‌ها رخ داده باشد اما کسی که ۳۴ سال نابارور بوده و بعد خدا بدون هیچ فرآیند درمانی‌ به او فرزندی عطا کند، حتماً سوژه خاصی است. یا بارداری همزمان دو خواهر دوقلوی هم‌سان در یک روستا، سوژه خاصی است. ما در اطراف خودمان کمتر از این جنس قصه‌ها می‌شنویم.

ایده انتظار ۳۴ ساله برای تولد یک فرزند

محور در ادامه گفت: هر چه قصه‌هایی که برای مخاطب روایت می‌کنیم، تازه‌تر باشد و کمتر نمونه تکراری آن را شنیده باشند، جذابیت بیشتری برای‌شان دارد. این دست روایت‌ها برای مخاطب غیرقابل‌پیش‌بینی است و در درون خود تعلیقی دارد که مخاطب را برای همراه شدن ترغیب می‌کند. به‌عنوان مثال ایده انتظار ۳۴ ساله برای تولد یک فرزند در مستند «فرشته رضا» بسیار ایده خاصی بود و برای خود من بسیار جذاب بود. آنقدر این خانواده عجیب و جذاب بودند که بعد از تولد فرزند تک‌نفره به همدان رفتم و سکانس‌هایی را ضبط کردم.

وی افزود: در یکی دیگر از قسمت‌های مجموعه هم فرآیند تولد فرزند جدید را از نگاه فرزند قبلی خانواده روایت کرده‌ایم که نگاه بسیار متفاوتی برای یک مستند محسوب می‌شود. برای آنکه بتوانیم حس و حال درست این مستند را دربیاوریم، سراغ یکی از بهترین نویسندگان حوزه کودک و نوجوان رفتیم. برای خود او خیلی غیرمنتظره بود که برای نگارش متن یک مستند دعوت شده است اما برای ما مهم بود متن را کسی بنویسد که به‌خوبی و بیشتر از دیگران حس و حال این فضا را درک کرده است.

محور در ادامه تأکید کرد: به دلیل همین ملاحظات، معتقدم سخت‌ترین مرحله تولید مجموعه مستند «پا به ماه» پیدا کردن سوژه‌ها بود. تصور کنید گاهی ما سراغ سوژه‌هایی رفته‌ایم که حتی موبایل نداشتند و از طریق فضای مجازی و دسترسی‌های اجتماعی مرسوم این روزها، قابل دسترسی نبودند. با ویژگی‌های‌ خیلی از آن‌ها از طریق سینه‌به‌سینه شان آشنا شدیم. معیارهای انتخاب ما هم خاص و متفاوت‌بودن قصه‌ها به‌همراه تعلیق داشتن بود تا بتوانیم مخاطبان را تا پایان با خود همراه نگه داریم.

وی افزود: ناباروری‌ای که به باروری ختم می‌شود، یک قصه تمام شده است، قصه درست این است که بگوییم در این فرآیند چه اتفاقاتی رخ داده است. روایت همین جزییات باعث می‌شود تا مخاطب منتظر بماند به پایان قصه برسد.

گاهی دوربین را کنار گذاشته و مادر باردار را بیمارستان می بردیم

این مستندساز درباره ملاحظاتی که خانواده‌ها برای ورود دوربین به حریم خصوصی خود داشتند هم گفت: واقعیت این است که این جنس حساسیت‌ها را حتی خود ما هم داریم. به همین دلیل وقتی وارد زندگی این خانواده‌ها می‌شدیم، به‌گونه‌ای رفتار می‌کردیم که آرام‌آرام خودشان به ما اعتماد می‌کردند. خیلی از اوقات و در لحظات خاص، به جای آنکه دوربین به دست بگیریم، خودمان مشغول کمک به زوج‌ها می‌شویم. برای یکی از سوژه‌های ما شرایطی پیش آمد که در لحظه‌ای که باید به بیمارستان منتقل می‌شد، هیچ‌کس در اطرافش نبود و ما دوربین خودمان را کنار گذاشتیم و تمام تلاش خود را کردیم که این مادر را به بیمارستان برسانیم.

وی افزود: همین رفتارها باعث شد که این خانواده اعتماد بسیار زیادی به ما پیدا کنند و وقتی بعد از تولد فرزندشان برای ضبط پارت دوم مستند رفتیم، با ما همراهی زیادی می‌کردند، گویی از خواهر به آن‌ها نزدیک‌تر بودیم. وقتی تیم ما وارد حریم یک خانواده می‌شود، در گام اول تلاش می‌کنیم با آن‌ها دوست شویم و بعد به‌عنوان یک فیلمساز و گروه مستندسازی با آنها مواجه می‌شویم. واقعاً باید شرایط این خانواده‌ها را درک کنیم.

محور ادامه داد: اولویت ما همواره حال خوب سوژه‌های‌مان است و گاهی پیش آمده که با وجود آنکه همه تجهیزات را آماده کرده بودیم و اکیپ در محل حاضر شدند، صرفاً به دلیل ناخوشی مادر باردار، کار را تعطیل و به زمان دیگری موکول کردیم. فیلمبرداری در این موقعیت‌ها اولویت دوم ماست.

تهیه‌کننده مجموعه مستند «پا به ماه» با اشاره به اینکه در دو فصل تولید این مجموعه، چند مورد از خانواده‌ها در میانه تولید، از ادامه همکاری انصراف داده‌اند، گفت: چهار یا پنج مورد داشتیم که در میانه راه منصرف شدند. یکی از سوژه‌ها بود که تا پایان هم رفته بودیم و تنها چهار ساعت مانده بود که کار ما به نتیجه برسد اما به دلیل شرایط سخت زایمان و وضعیت روحی مادر که دچار افسردگی بعد از زایمان شده بود، عذر ما را هم خواستند. مادرانی که دچار افسردگی بعد از زایمان می‌شوند، دلشان نمی‌خواهد هیچ‌کس را ببینند و ما هم به آن‌ها حق می‌دادیم اما در عین حال هزینه زیادی هم برای ما به همراه داشت.

وی در پایان عنوان کرد: در مورد یکی از سوژه‌ها، با زوجی طرف بودیم که بعد از زایمان فرزندشان به مرحله جدایی رسیدند! ما دوربین را کنار گذاشتیم و پروژه را متوقف کردیم اما همزمان نهایت تلاش خود را کردیم که این زوج را با مشاوران خیلی متخصص آشنا کنیم تا مشکل‌شان حل شود. در این شرایط ادامه زندگی این زوج، قطعاً برای ما اهمیت بیشتری نسبت به اتمام پروژه داشت. از این جنس تجربه‌ها در هر قسمت «پا به ماه» داشتیم.