تاریخچه و قهرمانان جام ملت‌های اروپا/ حذف مدعیان و قهرمانان گمنام

به گزارش خبرگزاری مهر، هفدهمین دوره رقابت های فوتبال ملت های اروپا موسوم به یورو ۲۰۲۴ از ۲۵ خرداد تا ۲۴ تیر به میزبانی کشور آلمان برگزار خواهد شد. رقابت های یورو از نخستین دوره خود با چالش های مختلفی مواجه بوده است و شگفتی های بزرگی هم در آن رقم خورده است که می توان به قهرمانی دانمارک در سال ۱۹۹۲ و یونان در سال ۲۰۰۴ اشاره کرد.

دوره‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۸ و آغازی دشوار
در سال ۱۹۶۰ فرانسه میزبان بازی ها بود، اما بعد از شکست در مرحله نیمه نهایی و ناکامی ۲ بر صفر برابر چکسلواکی در دیدار بر سر مقام سوم، انتظارات تماشاگران خود را برآورده نساخت. قهرمانی اولین دوره مسابقات جام ملت‌های اروپا نصیب شوروی شد که چهار سال بعد (۱۹۶۴) هم در فینال بازی ها حضور داشت، اما مغلوب اسپانیا شد.

میزبانی یورو ۱۹۶۸را ایتالیا برعهده داشت و خود هم سرآخر عنوان قهرمانی را به دست آورد، البته با بخت و اقبال فراوان. ایتالیایی‌ها در دیدار نیمه ‌نهایی به مصاف شوروی رفتند که حاصل بازی بعد از وقت قانونی و وقت اضافی صفر بر صفر بود. در آن دوران از ضربات پنالتی خبری نبود و برنده دیدارهای نیمه نهایی در چنین مواردی به حکم قرعه مشخص می‌شد. قرعه پیروزی هم به اسم ایتالیا خورد و میزبان بازی ها در فینال رویاروی یوگسلاوی قرار گرفت. این دیدار بعد از وقت قانونی و اضافی با نتیجه تساوی یک بر یک به پایان رسید. البته در فینال دیگر از قرعه و قرعه‌کشی خبری نبود و در صورت تساوی، بازی باید تکرار می‌شد. در دومین بازی ایتالیا موفق شد یوگسلاوی را ۲ بر صفر شکست داده و عنوان قهرمانی را از آن خود کند.

جام ۱۹۷۲ بلژیک و ظهور غولی به نام آلمان
دهه هفتاد میلادی را می‌توان دهه طلایی فوتبال آلمان دانست. آلمان‌ها در این دهه چه در مسابقات جام جهانی و جام ملت‌های اروپا و چه در رقابت‌های باشگاهی در اروپا، نقشی برجسته ایفا کردند. در جام ملت‌های اروپا که در بلژیک برگزار شد، آلمان‌ها تیمی را روانه میدان کردند که بسیاری آن را بهترین تیم ملی تاریخ فوتبال این کشور می‌دانند.

ستاره بزرگ آن دوران فرانتس بکن‌باوئر، یگانه قیصر دنیای فوتبال بود که در کنارش چهره‌هایی درخشان چون سپ مایر، گونتر نتزر و گرد مولر حضور داشتند. در آن دوره بود که ملی‌پوشان آلمان به یک پیروزی بزرگ تاریخی دست یافتند و در چارچوب بازی‌های مقدماتی برای نخستین بار توانستند تیم ملی انگلیس را در استادیوم تسخیرناپذیر ویمبلی لندن با نتیجه ۳ بریک شکست دهند.

تیم ملی فوتبال آلمان در آن دوره، بلژیک میزبان بازی‌ها را در دور نیمه نهایی با نتیجه ۲ بر یک مغلوب کرد و در بازی فینال ۳ بر صفر روسیه را درهم کوبید. گرد مولر که به بمب‌افکن تیم ملی آلمان مشهور بود در دو بازی ۴ گل به ثمر رساند و آقای گل رقابت ها لقب گرفت.

جام ۱۹۷۶ یوگسلاوی و تولد ضربات پنالتی
نخستین باری که فدراسیون فوتبال اروپا تصمیم گرفت برنده یک دیدار را در صورت تساوی دو تیم بعد از ۱۲۰ دقیقه بازی، از طریق ضربات پنالتی مشخص کند، در جام ۱۹۷۶ یوگسلاوی بود. آلمان‌ها که سال ۷۲ قهرمان اروپا و ۷۴ قهرمان جهان شده بودند، در دیدار فینال به مصاف چکسلواکی رفتند. این دیداربعد از تساوی ۲ بر۲ در وقت قانونی و وقت اضافی به پنالتی کشیده شد.

در فینال ۱۹۷۶و در حالی که بازیکنان چکسلواکی همگی ضربه‌های خود را به ثمر رسانده بودند، اولی هوینس، مدیر ورزشی فعلی باشگاه صاحبنام بایرن مونیخ و یکی از بازیکنان مهم تیم ملی آلمان در آن زمان، توپ را به آسمان بلگراد فرستاد و آرزوی آلمان به دفاع از عنوان قهرمانی را بر باد داد.

در دوره‌هایی که از آنها سخن به میان آمد، ساختار رقابت‌های جام ملت‌ها کم و بیش ثابت ماند. به مرور زمان کشورهای بیشتری تصمیم گرفتند که وارد گود شوند و از این رو شمار تیم های شرکت‌کننده در دور مقدماتی افزایش یافت، اما با وجود این، تورنمنت نهایی کماکان از دو بازی نیمه نهایی و یک بازی فینال تشکیل شده بود. به همین علت بود که فدراسیون فوتبال اروپا بعد از گذشت چند دوره تصمیم گرفت که با تغییر ساختار بازی‌ها، به جذابیت این جام بیافزاید.

جام ۱۹۸۰ ایتالیا و نخستین تغییر اساسی
اولین بار در مسابقات ۱۹۸۰ در ایتالیا بود که هشت تیم در دور نهایی شرکت داشتند که در دو گروه تقسیم شده بودند. تیم‌های اول هر گروه مستقیما به فینال صعود می‌کردند و دو تیم دوم هر گروه بر سر کسب مقام سوم، به مصاف هم می‌رفتند.

درآن دوره، تیم ملی آلمان با دو برد مقابل چکسلواکی و هلند و یک تساوی برابر یونان به‌عنوان سرگروه به فینال صعود کرد و در بازی نهایی هم با پیروزی ۲ بر یک بر بلژیک برای دومین بار به‌ عنوان قهرمانی اروپا دست یافت.

ازجمله ستارگانی که در این موفقیت مهم سهیم بود، می‌توان از کارل هاینس رومنیگه نام برد و همچنین از هورست هروبش که به هیولای سرزنی شهرت داشت و برند شوستر که به فرشته موطلایی معروف بود. ناگفته نماند که ۶ بازیکن تیم منتخب آن دوره از مسابقات، آلمانی بودند.

جام ۱۹۸۴ فرانسه و برگزاری جشنی بزرگ
جام ملت‌های اروپا در سال ۱۹۸۴را باید نقطه عطفی در این بازی‌ها دانست. در این سال فرانسه میزبانی برگزاری هفتمین دوره را برعهده داشت و نه تنها به بهترین وجه از عهده انجام این وظیفه برآمد، بلکه با کسب عنوان قهرمانی، شور و شادی فرانسویان را دو چندان کرد.

فرانسه در آن سال بیش از همه از وجود یکی از نوابغ بزرگ عالم فوتبال بهره می‌برد، اعجوبه ‌ای به نام میشل پلاتینی که طی ۵ بازی ۹ گل به ثمر رساند و نه تنها آقای گل مسابقات شد، بلکه رکوردی به جا گذاشت که بعید می‌ رسد روزی شکسته شود. از آن گذشته پلاتینی توانست در دیدار تیمش در برابر یوگسلاوی در طول یک نیمه سه گل به ثمر برساند و در این عرصه هم رکوردی از خود برجای بگذارد.

جام ۱۹۸۸ آلمان و غفلتی سرنوشت ساز در دوئل بزرگ
درسال ۱۹۸۸ برای اولین بارمیزبانی برگزاری جام ملت‌های اروپا به آلمان واگذار شد و طبیعی است که سطح توقع مردم این کشور از تیم ملی هم بالا بود.

ملی‌پوشان آلمان مرحله گروهی را با دو پیروزی برابر دانمارک و اسپانیا و یک تساوی مقابل ایتالیا، پشت سرگذاشتند و به‌عنوان سرگروه راهی نیمه نهایی شدند. حریف آلمان دراین مرحله هلند بود. بازی های بین هلند و آلمان همیشه پرهیجان و جنجالی بوده‌اند. این امر دست کم تا اندازه‌ای، ریشه در تاریخ و اشغال هلند توسط ارتش نازی درجنگ جهانی دوم دارد.

تیم ملی فوتبال هلند در این دوره ستاره‌های زیادی داشت که البته نقش دو چهره از دیگران برجسته‌تر بود: رود گولیت، هافبک و کارگردان بازی نارنجی‌پوش های هلند و مارکو فان باستن، مهاجم مهارنشدنی این تیم که در حال حاضر خود سرمربیگری هلند را برعهده دارد.

لوتار ماتئوس از نقطه پنالتی گل اول آلمان‌ها را به ثمر رساند و در دقیقه ۷۴ هم رونالد کومان با به ثمر رساندن ضربه پنالتی برای هلند، بازی را به تساوی کشاند.

نبرد آلمان و هلند در آن زمان، دوئل دو بازیکن هم بود: یورگن کوهلر، مدافع میانی آلمان و مارکو فان باستن، مهاجم هلند. در سال ۱۹۸۸بخت با هلند یار بود؛ فان باستن از یک غفلت کوچک کوهلر سود جست و دو دقیقه مانده به پایان بازی، گل پیروزی را برای هلند به ثمر رساند. این موفقیت در عین حال انتقام شکست دو بر یک هلند از آلمان در جام جهانی ۱۹۷۴ هم بود.

در دیدار فینال آن دوره، هلند با نتیجه ۲ بر صفر مقابل روسیه به برتری رسید و برای اولین بار به عنوان قهرمانی اروپا دست یافتند. ناگفته نماند که مارکو فان باستن، ستاره آن دوره نیز، با ۵ گل آقای گل بازی‌ها شد.

جام ۱۹۹۲ سوئد و موفقیت غافلگیرکننده دانمارک
مسابقات فوتبال قهرمانی اروپا در سال ۱۹۹۲ در سوئد برگزار شد، از یک لحاظ تاریخی شد. با توجه به جنگ بالکان و فروپاشی یوگسلاوی سابق، این کشور که دور مقدماتی را با موفقیت پشت سر گذاشته بود، از حضور در دور نهایی محروم ماند و دانمارک به جای یوگسلاوی راهی این پیکارها شد.

بازیکنان دانمارک که با خیال خوش و آسودگی خاطر ایام مرخصی و استراحت را می‌گذراندند، از طرف فدراسیون فوتبال کشورشان خبردار شدند که باید در رقابت های جام ملت های اروپا شرکت کنند.

ملی‌پوشان دانمارک که برخلاف تیم‌های دیگر، فرصت چندانی برای تدارکات، آماده‌سازی و انجام دیدارهای آزمایشی نداشتند با کمی بخت و اقبال و پس از موفقیت های دور از انتظار در مرحله گروهی، نخست تیم ملی هلند، مدافع عنوان قهرمانی را در مرحله نیمه نهایی در ضربات پنالتی مغلوب کردند و سپس تیم ملی فوتبال آلمان، قهرمان جهانی در آن زمان را در بازی فینال با نتیجه ۲ بر صفر به زانو درآوردند.

جام ۱۹۹۶ انگلیس و شروع فصلی تازه
دومین تحول اساسی در جام ملت های اروپا، با فروپاشی شوروی و به وجود آمدن جمهوری‌های ریز و درشت صورت گرفت. با توجه به افزایش ناگهانی تعداد کشورهای اروپایی و فدراسیون‌های فوتبال در اروپا، تصمیم گرفته شد که در جام ۱۹۹۶ انگلیس، شمار تیم‌های شرکت کننده در دور نهایی از ۸ تیم به ۱۶ تیم افزایش پیدا کند: چهار گروه چهار تیمی که دو تیم اول و دوم به مرحله یک چهارم نهایی راه پیدا می کنند.

یک نوآوری دیگر این دوره، گل طلایی بود که در وقت اضافی برنده مسابقه را تعیین می‌کرد. یعنی اگر در وقت اضافی، تیمی گل برتری را به ثمر می‌رستند، بازی در همان لحظه به پایان می‌رسید و تکلیف برنده هم مشخص می‌شد.

آخرین پیروزی بزرگ انگلیس میزبان بازی های یورو ۹۶، به سی سال پیش از آن برمی‌گشت: کسب عنوان قهرمانی جهان در سال ۱۹۶۶. انگلیسی ها درصدد تکرار موفقیت پیشین خود بودند. همه چیزبرای تیم ملی انگلیس خوب پیش رفت تا مرحله نیمه نهایی که این تیم مقابل آلمان قرار گرفت.

انگلیسی‌ها که در جام جهانی۱۹۹۰ ایتالیا در مرحله نیمه نهایی در ضربات پنالتی از آلمان‌ها شکست خورده بودند، این بار نیز در ضربات پنالتی تسلیم ملی‌پوشان آلمان شدند. فینال جام ملت های اروپا در سال ۱۹۹۶ بین آلمان و جمهوری چک برگزار شد که با پیروزی ۲ بر یک آلمان خاتمه یافت. ناگفته نماند که الیوور بیرهوف، مهاجم آلمان در این دیدار اولین گل طلایی تاریخ فوتبال را به ثمر رساند.

جام ۲۰۰۰ بلژیک و هلند و ظهور فرانسه
جام ملت‌های اروپا در سال ۲۰۰۰ از لحاظ شمار تیم‌های شرکت کننده تفاوتی با دوره پیشین نداشت، اما یک نوآوری بزرگ را دربرمی‌گرفت و آن اینکه برای نخستین بار میزبانی برگزاری مسابقات را دو کشور به طور مشترک برعهده داشتند: بلژیک و هلند.

تیم ملی فوتبال آلمان، مدافع عنوان قهرمانی اروپا که ستاره‌اش در جام جهانی ۹۸ فرانسه رو به افول گذاشته بود، تلخ‌ترین دوره خود را تجربه کرد. آلمان‌ها در مرحله گروهی، با یک تساوی و دو شکست در قعر جدول قرار گرفتند. روزنامه جنجالی «بیلد» در پی این ناکامی بی‌سابقه، در صفحه اول با تیتر درشت خطاب به ملی پوشان آلمان نوشت: «شما خل و چل‌های فوتبال اروپا هستید و باعث شرم و خجالت آلمان!»

درحالیکه ستاره فوتبال آلمان بشدت رو به خاموشی گذارده بود، درخشش ستاره یک تیم دیگر اروپا روز به روز بیشتر می‌شد: تیم ملی فرانسه که در سال ۱۹۹۸ در خانه خود، عنوان قهرمانی جهان را کسب کرده و آن دوران، فوتبال جذاب و مدرنی را به نمایش می گذاشت.

در آن دوره از بازی‌ها، تیم ملی بلژیک، یکی از دو میزبان مسابقات در همان مرحله گروهی حذف شد. در مقابل، میزبان دیگر، یعنی هلند بازی‌های خوبی از خود به نمایش گذاشت و اگر شانس بیشتری داشت، در مرحله نیمه نهایی در ضربات پنالتی مغلوب ایتالیا نمی‌شد.

لاجوردی‌های ایتالیا که بعد از ۳۲ سال بوی قهرمانی به مشام‌شان خورده بود، در دیدار فینال به مصاف فرانسه، قهرمان جهان رفتند و لحظاتی پیش از پایان بازی با نتیجه یک بر صفر از فرانسه جلو بودند که ویلتورد، بازیکن تازه نفس فرانسه گل تساوی را به ثمر رساند و بازی به وقت اضافی کشیده شد. در وقت اضافی نیز دیوید ترزگه، مهاجم تیم ملی فرانسه با زدن گل طلایی کار ایتالیا را یک سره کرد و باعث تداوم طلسم قهرمانی اروپا برای لاجوردی‌ها شد.

جام ۲۰۰۴ پرتغال و تولد یونان
جام ملت‌های اروپا در سال ۲۰۰۴ با یک ضربه غافلگیر کننده آغاز شد. تیم ملی فوتبال یونان که بعد از ۲۴ سال برای دومین بار توانسته بود در دور نهایی رقابت های جام ملتهای اروپا حضور پیدا کند، در همان دیدار افتتاحیه اولین ضربه غافلگیرکننده را وارد کرد و ۲ بر یک پرتغال، میزبان بازی‌ها را که برای عنوان قهرمانی دندان تیز کرده بود، شکست داد.

ملی پوشان یونان که با یک تساوی برابر اسپانیا و یک شکست مقابل روسیه، در گروه‌ شان دوم شده بودند، در مرحله یک چهارم نهایی به مصاف فرانسه، مدافع عنوان قهرمانی رفتند و یک بر صفر از سد حریف خود گذشتند.

یونانی‌ها در نیمه نهایی هم کار ملی‌پوشان جمهوری چک را یکسره کردند و در بازی فینال رویاروی تیمی قرار گرفتند که در نخستین بازی ۲ بر یک آن را شکست داده بودند: پرتغال میزبان بازی‌ها. اگر چه پرتغالی‌ها تشنه انتقام بودند، اما بعد از ۹۰ دقیقه همچنان تشنه ماندند، چرا که کاریستیاس، یکی از ستارگان یونان در آن دوره، با تک گل خود، ناممکن را ممکن ساخت و کشورش را برای اولین بار به‌عنوان قهرمانی اروپا رساند.

جام ۲۰۰۸؛ افتضاح فرانسه و حذف مدافع عنوان قهرمانی
جام ملت های اروپا در سال ۲۰۰۸ به میزبانی اتریش و سوییس برگزار شد. ۱۶ تیم در ۴ گروه تقسیم شده و ساختار بازی‌ها مانند سه دوره گذشته بود با این تفاوت که در پیکارهای این دوره، از گل طلایی و یا گل نقره‌ای خبری نبود.

اما شگفتی این مسابقات در گروه C که گروه مرگ بازی ها بود رقم خورد و در شرایطی که تیم های هلند، ایتالیا، رومانی و فرانسه در این گروه قرار داشتند تیم ملی فرانسه با ستارگانی مانند بنزما، هانری، آبیدان و گالاس با کسب تنها یک امتیاز به عنوان تیم آخر از دور بازی ها کنار رفت.

اما در سوی مقابل، اسپانیا که دیگر تیم مدعی بازی ها بود در مرحله گروهی با روسیه، سوئد و یونان هم گروه بود. اسپانیا با ۹ امتیاز صدرنشین شد و یونان که مدافع عنوان قهرمانی بود با ۳ شکست از دور بازی ها کنار رفت.

اسپانیا در دیدار نهایی به مصاف المان رفت و با تک گل فرناندو تورس موفق شد عنوان قهرمانی این بازی ها را از آن خود کند.

جام ۲۰۱۲ و درخشش اسپانیا
این دوره از بازی‌ها در کشورهای لهستان و اوکراین برگزار شد و تیم ملی فوتبال اسپانیا که مدافع عنوان قهرمانی بود عملکرد درخشانی داشت و با تنها یک گل خورده توانست قهرمانی خود را تکرار کند. اسپانیا در مرحله گروهی با ایتالیا، کرواسی و ایرلند هم گروه بود و با ۷ امتیاز به عنوان تیم نخست راهی یک چهارم نهایی شد. در یک چهارم نهایی با نتیجه ۲ بر صفر فرانسه را شکست داد. در نیمه نهایی در ضربات پنالتی از سد پرتغال گذشت و در دیدار نهایی هم موفق شد ایتالیا را با نتیجه ۴ بر صفر در هم بکوبد و سومین قهرمانی خود در این بازی ها را کسب کند.

دیدار نهایی با حضور ۶۴ هزار نفر در ورزشگاه ملی المپیسکی شهر کی‌یف اوکراین و به قضاوت پدرو پروئنکا از پرتغال برگزار شد.

یکی از شگفتی های یورو ۲۰۱۲ حذف هلند با ۳ شکست پیاپی در مرحله گروهی بود. این تیم که با آلمان، پرتغال و دانمارک در یک گروه قرار گرفته بود با ۳ شکست متوالی به عنوان تیم چهارم از گرونه بازی ها کنار رفت.

جام ۲۰۱۶ و حضور پرتغال در قله اروپا
جام ملت های ۲۰۱۶ در کشور فرانسه برگزار شد و یاران کریستیانو رونالدو در تیم ملی پرتغال که در چند دوره قبلی این بازی ها ناکامی بودند موفق شدند بر بام قاره اروپا بایستند.

در این دوره پرتغال شروع ناامید کننده ای داشت و در گروهی که مجارستان، ایسلند و اتریش حضور داشتند با ۳ تساوی و ۳ امتیاز سوم شدند و به عنوان یکی از ۴ تیم برتر سوم توانستند جواز صعود به یک چهارم نهایی را به دست آورند. این تیم در یک هشتم نهایی به مصاف کرواسی رفت و با نتیجه یک بر صفر به برتری رسید. در یک چهارم نهایی بعد از تساوی برابر لهستان در وقت های قانونی توانست در ضربات پنالتی پیروز شود. در دیدار نیمه نهایی با نتیجه ۲ بر صفر ولز را شکست داد و در دیدار نهایی هم مصاف تیم فرانسه میزبان رفت و پس از تساوی بدون گل در ۹۰ دقیقه توانستند با تک گل «ادر» عنوان قهرمانی را از آن خود کنند.

فرانسه در حالی در دیدار نهایی مغلوب پرتغال شد که در مرحله گروهی با سوییس، رومانی و آلبانی هم گروه بود و با ۷ امتیاز به عنوان تیم اول راهی مرحله حذفی شد و پس از برتری برابر ایرلند، ایسلند و آلمان به فینال رسیده بود.

جام ۲۰۲۰ و شصتمین سالگرد یورو
این دوره از بازی ها به دلیل همه‌گیری کرونا با یک سال تاخیر برگزار شد و ۱۱ کشور میزبان بازی ها بودند تا با این اقدام، شصتمین سال مسابقات یورو در بسیاری از کشورها برگزار شود. ورزشگاه المپیک رم در ایتالیا میزبان بازی افتتاحیه بین ترکیه و ایتالیا بود و ورزشگاه ومبلی لندن از دیدار نهایی که بین ایتالیا و انگلیس برگزار شد میزبانی کرد.

ایتالیا و انگلیس در دیدار نهایی در وقت های قانونی به تساوی یک به یک رسیدند و در ضربات پنالتی، ایتالیا توانست عنوان قهرمانی را از آن خود کند.

جام ۲۰۲۴ و امیدهای آلمان میزبان برای قهرمانی
جام ملت های ۲۰۲۴ قرار است به میزبانی آلمان برگزار شود و ۲۴ تیم در آن حضور دارند. در این دوره تیم هایی مانند آلمان، فرانسه، انگلیس، اسپانیا و کرواسی از جمله مدعیان کسب جام هستند و رقابت سختی خواهند داشت.

مسابقات در ۶ گروه ۴ تیمی برگزار خواهد شد و ۲ تیم اول راهی مرحله یک هشتم نهایی خواهند شد و از بین تیم های سوم هم، چهار تیم برتر می توانند به نیمه نهایی صعود کنند. این بازی ها از ۲۵ خرداد با دیدار تیم های آلمان و اسکاتلند آغاز خواهد شد و دیدار نهایی هم ۲۴ تیر برگزار می شود.