مروری بر تاریخچه حسابداری از آغاز تاکنون در ایران و جهان

به گزارش بازرگانی خبرگزاری مهر، حسابداری به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین ابزارهای مدیریتی، نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع مختلف داشته است. این علم که به مدیریت و نگهداری اطلاعات مالی و اقتصادی مرتبط می‌شود، از زمان‌های بسیار دور تا کنون به‌طور پیوسته تکامل یافته است. حسابداری در جهان با تمدن‌های باستانی همچون سومر، مصر، یونان و روم آغاز شد. حسابداری به‌مرورزمان با پیشرفت‌های تکنولوژیک و تحولات اجتماعی، به یکی از اساسی‌ترین ابزارهای مدیریت مالی و اقتصادی تبدیل گردید. در این مقاله مروری بر تاریخچه حسابداری خواهیم داشت.

تاریخچه حسابداری باستان

شکل‌گیری حسابداری به هزاران سال پیش در تمدن بین‌النهرین باز می‌گردد. گفته می‌شود در این دوران هم‌زمان با اختراع خط، شمارش و پول نیز شکل گرفت. مصریان و بابلی‌ها سیستم‌های حسابرسی را ایجاد کردند و رومیان نیز اولین شیوه‌های جمع‌آوری اطلاعات مالی را در کارنامه خود دارند. برخی از اولین حسابداران در حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد در ایران استخدام شدند. در حدود هزاره اول، فنیقی‌ها یک سیستم الفبایی برای حسابداری اختراع کردند و مصریان باستان نیز جایگاه شغلی حسابرس را منصوب کردند.

تاریخچه حسابداری مدرن

در دوران معاصر حسابداری به‌عنوان یک علم و حرفه، با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و نرم‌افزارهای مدیریتی، به‌طور مداوم در حال تحول و پیشرفت است. نقش حیاتی این علم در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، مدیریت منابع و نظارت بر عملکرد مالی، آن را به یکی از پایه‌های اصلی توسعه پایدار در جوامع مدرن تبدیل کرده است.

با شروع انقلاب صنعتی در سال ۱۷۶۰، شرکت‌ها تکثیر شدند و نیاز به سیستم‌های حسابداری پیشرفته‌تر ایجاد شد. توسعه شرکت‌ها گروه‌های بزرگ‌تری از سرمایه‌گذاران و ساختارهای مالکیت پیچیده‌تری را به وجود آورد که همه آن‌ها نیاز به سیستم‌های حسابداری داشتند. به همین دلیل همواره در هر دوره، تعریف حسابداری دستخوش تحولاتی منطبق با پیچیدگی‌های آن می‌شود.

ریشه ایتالیایی حسابداری مدرن

پدر حسابداری لوکا پاچولی ایتالیایی است که در سال ۱۴۹۴ برای اولین‌بار سیستم حسابداری دوطرفه را که توسط بازرگانان ونیزی استفاده می‌شد در کتاب خود با عنوان «خلاصه‌ای از حساب، هندسه و تناسب‌ها» شرح داد. باتوجه‌به تاریخچه حسابداری، پاچولی مخترع حسابداری نیست اما اولین کسی بود که سیستم بدهکار و بستانکار را در دفترهای کل و روزمره که هنوز هم اساس سیستم‌های حسابداری امروزی است، شرح داد.

انقلاب صنعتی و حسابداری مدرن

حرفه مدرن حسابداری ریشه در اسکاتلند در اواسط دهه ۱۸۰۰ دارد. طبق تاریخچه حسابداری، برای مدت طولانی حسابداران به انجمن وکلا تعلق داشتند که علاوه‌بر خدمات حقوقی یک شرکت، خدمات حسابداری نیز ارائه می‌دادند. سرانجام جمعی از حسابداران از ملکه ویکتوریا درخواست کردند تا به آن‌ها اجازه استقلال از وکلا را بدهد.

این درخواست که توسط ۴۹ حسابدار امضا شد، بر مهارت‌های متنوعی که برای یک حسابدار حرفه‌ای لازم است تاکید می‌کرد. در سال ۱۸۵۴ این مؤسسه اصطلاح «حسابدار رسمی» را برای اعضای خود پذیرفت؛ اصطلاحی که هنوز هم در سطح جهانی وزن قانونی دارد. پس از چندین تغییر نام، انجمن حسابداران لندن در سال ۱۹۹۶ نام انجمن حسابداران رسمی خبره (ACCA) را انتخاب کرد.

تا اواسط دهه ۱۸۰۰، انقلاب صنعتی در بریتانیا در جریان بود و لندن مرکز مالی جهان شناخته می‌شد. با رشد شرکت‌هایی با مسئولیت تولید و تدارکات در مقیاس بزرگ، تقاضا برای حسابداران فنی‌تر که قادر به رسیدگی به دنیای پیچیده‌تر معاملات جهانی باشند، افزایش یافت. بدین ترتیب، راه برای شکل‌گیری انواع حسابداری نیز باز شد. در تاریخچه حسابداری، اهمیت فزاینده حسابداران و تبدیل حسابداری به یک حرفه، ابتدا در بریتانیا و سپس در ایالات متحده موردتوجه است.

تاریخچه حسابداری در ایران

در ایران باستان، با تمدن‌های پیشرفته‌ای مانند ایلام، ماد، هخامنشی و ساسانی، نظام‌های حسابداری و مالی منظمی به وجود آمد. الواح گلی به‌دست‌آمده از تخت‌جمشید و اسناد مربوط به دوران هخامنشیان، نشان از سیستم‌های پیچیده و دقیق حسابداری و مدیریتی دارند. این سیستم‌ها به‌ویژه در دوره داریوش بزرگ، با سازمان‌دهی منظم و دقیق درآمدها و مخارج حکومتی، توسعه یافتند و به ایجاد یک ساختار منسجم و کارآمد برای مدیریت مالی امپراتوری کمک کردند.

تأثیر اسلام بر حسابداری ایرانی

با ورود اسلام به ایران و تأثیرات فرهنگی و اقتصادی آن، حسابداری نیز دستخوش تغییراتی شد. دوره اسلامی با معرفی روش‌های جدیدی از حسابداری و با تاکید بر اصولی همچون امانت‌داری و دقت در محاسبات، به توسعه این علم کمک شایانی کرد. طبق تاریخچه حسابداری در دوره‌های بعد، به‌ویژه با تأسیس سلسله‌های صفوی و قاجار، حسابداری به‌عنوان یک ابزار مهم در مدیریت مالی دولتی و بازرگانی، اهمیت ویژه‌ای یافت.

سیستم حسابداری دوران قاجاریه

در این دوران شاهد تحولاتی در سیستم‌های مالی بودیم که نقطه اوج آن دعوت از مستشاران آمریکایی بود. میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی، صدراعظم فتحعلی‌شاه، برای اولین‌بار در ایران از حسابداری دولتی به سبک اروپایی استفاده کرد. در این دوره حسابداری سیاق رواج داشت که روشی برای ثبت و ضبط جمع و خرج هر ولایت بود. در اواخر دوره قاجار، با اعطای امتیازاتی مانند تأسیس بانک‌های استقراضی و شاهنشاهی، روش‌های مالی و اداری پیشرفته به ایران راه یافت.

سیستم حسابداری تا انقلاب مشروطیت

در این دوره از تاریخچه حسابداری، شاهد نطفه حسابرسی نوین با پیروزی انقلاب مشروطه بودیم. در این دوره نخستین قوانین مالی و اقتصادی مانند قانون محاسبات عمومی به تصویب رسید. برای اولین‌بار دانشجویانی برای تحصیل در رشته حسابداری به خارج اعزام شدند و در سال ۱۳۳۶ دانشگاه حسابداری و علوم مالی تأسیس شد.

سیستم حسابداری از دهه ۴۰ تاکنون

در این دوره شاهد تحولات ساختاری در اقتصاد ایران بودیم که نیاز به استفاده از حسابداری نوین را افزایش داد. با تأسیس شرکت‌های بزرگ صنعتی و ورود سرمایه‌های خارجی، سیستم‌های مدیریت نوین و روش‌های جدید حسابداری در ایران رایج شد. پس از انقلاب اسلامی نیز مؤسسات حسابرسی وابسته به سازمان‌های دولتی تأسیس شدند. در حال حاضر حسابداری در ایران جایگاه مناسبی در نظام مالی و اقتصادی یافته است و از انواع مختلف نرم افزار حسابداری برای مدیریت مدرن مالی در این حرفه استفاده می‌شود.

جمع‌بندی

در هر دوره از تاریخچه حسابداری، سیستم‌های حسابداری متناسب با نیازهای آن دوره بوده است. ورود فرهنگ و علم غربی به ایران، نقش مهمی در تحولات حسابداری داشته است. تأسیس دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی، به تربیت متخصصان حسابداری در ایران کمک کرده است. امروزه حسابداری در ایران از روش‌ها و ابزارهای نوین مانند نرم‌افزار سپیدار سیستم برای ارائه اطلاعات مالی به مدیران و ذی‌نفعان استفاده می‌کند.

این مطلب، یک خبر آگهی بوده و خبرگزاری مهر در محتوای آن هیچ نظری ندارد.