گزارش مقامات آلمان درباره وضعیت کتابخوانی این کشور در سال ۲۰۲۳

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از بورسن بلات، هرچند وضعیت اقتصادی در آلمان سخت است، اما صنعت کتاب در سال ۲۰۲۳ موقعیت خود را حفظ کرد. آماری که در کنفرانس مطبوعاتی اقتصادی انجمن تجارت کتاب آلمان یک هفته پیش (۴ جولای) منتشر شد، نشان دهنده این بازار است. در این کنفرانس توماس کخ، سخنگوی مطبوعاتی و پیتر کراوس مدیر کل انجمن تجارت کتاب آلمان گزارش سال ۲۰۲۳ را ارایه کردند و به سوال خبرنگاران پاسخ دادند.

افزایش اندک فروش کلی در مقایسه با سال پیش

کل فروش صنعت نشر کتاب آلمان در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال قبل ۲.۸ درصد افزایش یافت و این در حالی بود که ناشران و خرده فروشان کتاب با تاثیر رکود، تورم و هزینه‌های مداوم فزاینده روبه رو بودند. به گفته کارین اشمیت-فریدریکس، مدیر «بورس فراین» کتاب هنوز کالایی در بطن زندگی است که تقاضای زیادی برای آن وجود دارد و به عنوان قطب نما در دنیای پیچیده، مبنایی برای شکل دادن به عقاید خود و به عنوان یک فعالیت خلاقانه اوقات فراغت محسوب می‌شود. وی افزود: در حالی که گروه هدف ناشران سنین بالاتر را در توجه دارد، خوانندگان جوان تجارت کتاب را تقویت می‌کنند.

پیتر کلاوس، مدیر عامل انجمن تجارت کتاب آلمان، اظهار کرد: باوجود تراز مثبت در کل، وضعیت اقتصادی مشکلاتی را برای کتابفروشی‌ها، ناشران و لجستیک صنعت ایجاد می‌کند و بخش خرده فروشی متوجه ضعیف شدن فضای مصرف در کل است. در مجموع فروش نسخه‌های کتاب در حال کاهش است و خریداران کمتری نسبت به چند سال پیش وارد بازار می‌شوند و مردم با توجه به بحران‌های روزمره، با احتیاط بیشتری پول خرج می‌کنند.

ارقام سال ۲۰۲۳ در یک نگاه

مجموع فروش صنعت نشر کتاب آلمان در سال ۲۰۲۳ به ۹.۷۱ میلیارد یورو رسید که در مقایسه با فروش سال ۲۰۲۲ که ۹.۴۴ میلیارد یورو بود، بیشتر شده است.

سهم بازار خرده فروشی اندکی کاهش یافت

هم مغازه‌های کتابفروشی که همچنان بزرگترین کانال فروش کتاب هستند و هم کتابفروشی‌های آنلاین، سال به سال رشد کرده‌اند. فروش داخلی در مقایسه با سال ۲۰۲۲ با ۲.۶ درصد افزایش به ۴.۰۵ میلیارد یورو رسیده و خرده فروشی‌ها (به جز تجارت آنلاین) ۴۱.۸ درصد از کل فروش صنعت را به خود اختصاص داده‌اند و فروش آنلاین که حدود نیمی از آن از طریق کتابفروشی‌های فیزیکی انجام می‌شود، پس از کاهش در سال ۲۰۲۲، دوباره با ۵.۵ درصد افزایش به ۲.۴۰ میلیارد یورو در سال ۲۰۲۳ رسید. سهم کتابفروشی‌های آنلاین در سال ۲۰۲۳ از فروش کل بازار ۲۴.۸ درصد بود. در مقیاس ۵ ساله، کسب و کار آنلاین همچنان به صورت قابل توجهی از رونق ناشی از پاندمی کرونا سود می‌برد و در مقایسه با سال ۲۰۱۹، رونقی ۲۹.۵ درصدی در سال پییش حاصل شد. این در حالی است که کتابفروشی‌های خرده فروش در مدت مشابه ۵.۵ درصد کمتر فروختند.

کتاب‌های داستانی و کودک و نوجوان پیش ران صنعت کتاب

در سال ۲۰۲۳ چهار گروه محصول فروش مثبت را در کل رقم زدند:

اول و مهمتر از همه بخش داستان که بزرگترین بخش است، با سهم ۳۵.۵ درصدی از فروش مهم‌ترین بخش فروش بود. سال ۲۰۲۳، این بخش نسبت به سال قبل ۷.۷ درصد افزایش فروش نشان داد. پس از آن کتاب‌های کودکان و نوجوانان با ۲.۵ درصد، بخش مدرسه و آموزش با ۵.۰ درصد و بخش غیرداستانی با ۲.۷ درصد افزایش فروش، به بالا رفتن سطح فروش کتاب کمک کردند. در طول ۵ سال گذشته، داستان ۱۷ درصد و کتاب‌های کودکان و نوجوانان ۸.۶ درصد رشد را تجربه کردند. در این میان ادبیات داستانی تنها گروهی است که فروش آن نسبت به سال ۲۰۲۲ به میزان ۱.۱ درصد و نسبت به سال ۲۰۱۹ به میزان ۲.۹ درصد افزایش یافته است.

تجارت کتاب الکترونیکی پیوسته در حال توسعه است

فروش کتاب‌های الکترونیکی پس از افزایش موقت در طول همه‌گیری، در سطح پایدار اما نسبتاً پایین‌تر از آن دوره قرار گرفته است. تعداد خریداران کتاب‌های دیجیتال در بازار عمومی (بدون محاسبه فروش کتاب‌های آموزشی و تخصصی) ۳ میلیون نفر بوده که برابر سال ۲۰۲۲ است و سهم فروش از کل بازار در این بخش تقریباً بدون تغییر و برابر ۶.۱ درصد در مقایسه با ۶ درصد سال ۲۰۲۲ باقی مانده است. این آمار که سال پیش‌تر کاهشی جزیی را تجربه کرد، سال ۲۰۲۳ رشدی معادل ۵.۲ درصدی را ثبت کرد.

کتاب های صوتی در مسیر موفقیت

تحرک زیادی در بازار کتاب‌های صوتی وجود دارد و در مقایسه با سال ۲۰۱۹ آمار فروش این بخش ۳۹.۴ درصد افزایش یافته است. این بخش از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ افزایشی ۳.۱ درصدی را تجربه کرده و ۳.۴ میلیون نفر در سال ۲۰۲۳ کتاب صوتی دیجیتال خریدند، در حالی که در سال ۲۰۱۹ تنها ۱.۸ میلیون نسخه کتاب صوتی فروخته شده بود.

از این میان تنها ۹.۸ درصد از محصولات صوتی فروخته شده روی سی دی بودند و ۴۸.۸ درصد از دانلود و ۴۱.۴ درصد از طریق آنلاین به دست مخاطبان خود رسیدند. پخش آنلاین بیشترین افزایش فروش را از سال ۲۰۱۹ داشته که ۱۹۰.۶ درصد بوده است. میزان دانلود در همین مدت ۶۴.۶ درصد افزایش داشته، در حالی که فروش سی‌دی کتاب‌های صوتی کاهش ۶۴.۹ درصدی را تجربه کرده است.

کاهش شمار خریداران همچنان ادامه دارد

تعداد خریداران کتاب در سال ۲۰۲۳ همچنان کاهش یافت، هرچند میزان کاهش کمتر از دو سال قبل بود. حدود ۲۵ میلیون نفر در سال ۲۰۲۳ کتاب خریدند که ۲.۸ درصد کمتر از سال قبل بود. در سال ۲۰۲۲ این رقم ۵.۲ درصد کاهش داشت و در سال ۲۰۲۱ کاهشی ۳.۹ درصدی را تجربه کرده بود. با این حال، گروه نوجوان روند مثبتی را نشان داده و شمار خریداران در بین افراد ۱۰ تا ۱۵ ساله در حال افزایش است و رشدی ۳.۹ درصدی را از ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ نشان می‌دهد. میزان رشد برای سال قبلی یعنی از ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ برابر ۲.۶ درصد بود، اما از ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ افزایشی ۱۳.۱ درصدی ثبت شده بود. در میان خریداران کتاب تا رده سنی ۱۹ سال، در کل هزینه صرف شده طی پنج سال ۳۲ درصد افزایش یافته است و به صورت جزیی‌تر هزینه‌ای که برای خرید کتاب برای سن ۱۳ تا ۱۵ سال صرف شده بیش از ۶۵ درصد و برای افراد ۱۶ تا ۱۹ سال تا ۷۷ درصد افزایش نشان می‌دهد. حدود یک سوم خوانندگان جوان از طریق رسانه‌های اجتماعی از کتاب‌های جدید آگاه می‌شوند.

معرفی کتاب در رسانه‌های اجتماعی مانند #BookTok به محبوبیت کتاب‌ها در بین جوانان کمک می‌کنند و در همین حال کتابفروشی‌ها و ناشران هم برنامه‌های خود را با نیازهای خوانندگان جوان تطبیق می‌دهند. بسیاری از این ناشران در رسانه‌های اجتماعی فعال هستند و از این کانال‌ها برای معرفی استفاده می‌کنند.

ضرورت تقویت مهارت خواندن

اشمیت-فریدریکس درباره کاهش سواد برای کتابخوانی در آلمان هم تذکر داد و گفت: در حالی که برخی از جوانان بیشتر مطالعه می‌کنند، اشتیاق آن‌ها نباید این واقعیت را پنهان کند که ناتوانی در مهارت‌های خواندن روز به روز در حال بیشتر شدن است زیرا خیلی‌ها قادر به درک صحیح مطلب نیستند. وی تاکید کرد در حالی که بودجه امسال به ۱۰۰ یورو نصف شده، باید برای پوشش این مشکلات دوباره به ۲۰۰ یورو به ازای هر فرد افزایش یابد.

تغییر در جامعه‌پذیری خواندن مشهود است

در حالی که کتاب خوانی والدین یا پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به صورت یک آیین به ۷۷ درصد از کتاب خوان‌های ۲۰ تا ۲۹ ساله امروزی کمک کرد تا به مطالعه علاقه‌مند شوند، این رقم برای ۱۰ تا ۱۵ ساله‌های امروزی تنها ۶۷ درصد است. با این همه مدرسه هنوز جایگاه مهمی برای ایجاد علاقه با کتاب محسوب می‌شود و در بین ۱۰ تا ۱۵ ساله‌های امروزی، مدرسه برای ۷۰ درصد آن‌ها عامل ایجاد علاقه برای کتابخوانی بوده، در حالی که ۲۰ تا ۲۹ ساله‌های امروزی، ۶۰ درصد از آنها در مدرسه به کتابخوانی علاقه مند شدند.

کاهش انتشار کتاب چاپ اول

سال ۲۰۲۱ به دلیل بحران اقتصادی چاپ کتاب‌های جدید به طور قابل توجهی کاهش یافت و پس از آن در سال ۲۰۲۲ باز هم چاپ‌های اول کاهش یافت. این روند هنوز در حال کاهش است و در حالی که در سال ۲۰۲۲ شمار کتاب‌های چاپ اول ۶۴۲۷۸ نسخه بود، اکنون به رقم ۶۰۲۳۰ عنوان کاهش یافته است.

تعداد ترجمه‌ها هم کم شده است

به همین ترتیب، شمار عناوین ترجمه شده نیز کاهش یافته و از ۹۴۰۳ عنوان به ۸۷۶۰ عنوان رسیده است. با این حال سهم عناوین ترجمه شده در تمام نسخه‌های جدید تقریباً در همان سطح سال قبل یعنی ۱۴.۵ درصد (۲۰۲۲: ۱۴.۶ درصد) باقی مانده است.

فروش حقوق کتاب هم کمتر است

فروش حقوق کتاب در سال ۲۰۲۲ کاهش قابل توجهی را تجربه کرد (۱۴.۴ درصد کمتر شد). در سال ۲۰۲۳، تعداد حقوق کتاب‌های فروخته شده در خارج از کشور توسط ناشران آلمانی باز هم کاهش یافت و با ۱.۹ درصد به ۶۵۲۷ قرارداد رسید. وضعیت سیاسی جهانی در این تحول موثر بود و ناشران روسی که ۶۰۸ مجوز در سال ۲۰۱۹ خریده بودند، تنها ۳۶۸ حق نشر کتاب آلمانی را در سال ۲۰۲۳ خریدند. با وجود اینکه چین همچنان بزرگترین خریدار حقوق کتاب‌های آلمانی است، تعداد مجوزهای فروخته شده به ناشران چینی از ۱۳۶۳ عنوان به ۷۵۴ عنوان در طول ۵ سال اخیر کاهش یافته است. از سوی دیگر، فروش مجوز به اوکراین افزایش قابل توجهی داشته و از ۹۱ عنوان در سال ۲۰۲۲ به ۳۱۷ عنوان در سال ۲۰۲۳ رسیده است. تمرکز ناشران اوکراینی بیشتر بر کتاب‌های کودکان و نوجوانان با ۲۵۶ حق نشر بوده است.

تراز ۶ ماهه نخست ۲۰۲۴

با پشت سر گذاشته شدن ۶ ماهه اول سال ۲۰۲۴، بازار کتاب در کانال‌های توزیع مرکزی نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۳ افزایش فروش ۱.۲ درصدی را ثبت کرده و شمار فروش ۱.۶ درصد کاهش و قیمت‌های پرداختی خریداران ۲.۸ درصد افزایش یافته است. رشد کتاب‌های داستانی و کودکان و نوجوانان در سال جاری هم ادامه دارد و کتاب‌های داستانی در نیمه اول سال ۲۰۲۴ برابر ۴.۲ درصد فروش بیشتر و کتاب‌های کودکان و نوجوانان ۴.۸ درصد فروش بیشتری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ثبت کرده اند.

حمایت ساختاری از نشر و معرفی کتاب

اگرچه ارقام نیمه اول سال مثبت است، اما انجمن نگران حفظ تنوع در بازار کتاب است. به گفته پیتر کراوس همه ناشران و کتابفروشی‌ها به طور یکسان از رونق بخش کودک و نوجوان بهره نمی‌برند و ناشران کوچک و مستقل که برنامه‌های خارج از جریان اصلی بازار را پی می‌گیرند، از نظر مالی با مشکل مواجه هستند. آنها به طور فوری به حمایت ساختاری نیاز دارند. وی با تاکید گفت: همچنین مشاهده می‌کنیم که بار اداری ناشی از مقررات و سایر مداخلات قانونی در حال افزایش است و این امر چالش‌های بزرگی را برای همه شرکت‌های صنعت نشر کتاب ایجاد می‌کند.

وی افزود: کتابفروشی‌ها و ناشران چگونه باید نقش مهم خود را در فرهنگ و جامعه ایفا کنند، اگر تعهدات مسدود شده باشد و برای مثال در زنجیره تامین، ایمنی محصول و مسیرهای بسته‌بندی حمایت صورت نگیرد؟ وی تاکید کرد کتاب برای اینکه در رقابت بزرگ رسانه‌ای گم نشود، نیاز به حضور عمومی در رسانه‌ها دارد و ناپدید شدن مداوم برنامه‌های ادبی، به ویژه در پخش عمومی، چشم‌انداز کتاب را به خطر می‌اندازد. وی گفت: درخواست فوری ما از مسؤولان رادیو و تلویزیون این است: نگذارید ادبیات در اصلاحات آتی زیر میز بیفتد!

Börsenverein des Deutschen Buchhandels انجمن تجاری صنعت نشر آلمان است که در فرانکفورت واقع شده و از سال ۱۹۴۸ فعالیت می‌کند و سال ۱۹۹۱ پس از اتحاد مجدد ۲ آلمان با سازمان مشابه خود در لایپزیک ادغام شد.