خبرگزاری مهر -گروه هنر-آزاده فضلی؛ دولت سیزدهم در طول سه سال گذشته، ۲ مدیرکل هنرهای تجسمی را بر سرکار داشته است که هشتم اردیبهشت ماه ۱۴۰۱، عبدالرضا سهرابی و ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ محمد خراسانی‌زاده با حکم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به این سمت منصوب شدند. در این حکم‌ها، بر برنامه‌ها و فعالیت‌های مرتبط با هنرهای تجسمی از جمله برنامه ریزی برای بررسی و تهیه طرح‌های توسعه هنرهای تجسمی و نظارت بر اجرای رویدادهای ملی به منظور اشاعه هنرهای برتر، معرفی و عرضه دستاوردهای داخلی و بین‌المللی و برگزاری کارگاه‌های تخصصی- آموزشی به منظور انتقال تجارب هنرمندان صاحب کسوت به هنرمندان جوان، همچنین حمایت مادی و معنوی برای رشد استعدادهای جوان هنری، حمایت از تولیدات هنری منطبق با هویت ایرانی- اسلامی و توجه به محصولات هنری با رویکرد ارتقای فرهنگ عمومی، برنامه‌ریزی برای اجرا و عمل به قوانین و اسناد قانونی معطل مانده در حوزه هنرهای تجسمی و اهتمام ویژه به موضوع اقتصاد هنر، زمینه‌سازی و فراهم آوری تمهیدات لازم برای توسعه رونق مشاغل هنری، تاکید شده بود. حال با اتمام کار دولت سیزدهم و روی کار آمدن دولت چهاردهم، در گفت‌وگویی تفصیلی با مدیرکل هنرهای تجسمی درباره فعالیت‌ها و عملکرد سه ساله این مرکز به صحبت نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
محمد خراسانی‌زاده مدیرکل هنرهای تجسمی دولت سیزدهم و سرپرست موزه هنرهای معاصر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره ارزیابی عملکرد در دولت سیزدهم توضیح داد: یکی از رویکردهای اصلی مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم، ماجرای تمرکززدایی و عدالت محوری بود یعنی همه کارها و امکانات را در تهران خلاصه نکنیم و این اتفاق در حوزه هنرهای تجسمی به این سمت رفت که ما اکثر رویدادهای ملی‌مان را به سایر استان‌ها بردیم. برای مثال، دوسالانه خوشنویسی دو دوره در استان قزوین برگزار شد، دو سالانه هنر سرامیک امسال در یزد برگزار خواهد شد و جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران نیز سال گذشته در کردستان برگزار شد و امسال در خراسان شمالی برگزار می‌شود. همچنین، در سه دوره گذشته جشنواره تجسمی فجر، بخش ویژه استان‌ها با عنوان «تجسم هنر» به طور جدی پیگیری شد و در دوره شانزدهم فجر، تمام استان‌ها دارای دبیران هنری بودند و ماجرای دبیری هنری یا کیوریتوری به معنای واقعی کلمه اجرایی شد؛ در هر استان انتخاب آثار برتر تجسمی برای برپایی نمایشگاه‌هایی همزمان با تهران، صورت پذیرفت.
یکی از رویکردهای اصلی مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم، ماجرای تمرکز زدایی و عدالت محوری بود یعنی همه کارها و امکانات را در تهران خلاصه نکنیم و این اتفاق در حوزه هنرهای تجسمی به این سمت رفت که ما اکثر رویدادهای ملی‌مان را به سایر استان‌ها بردیم.
هویت و نقش جدی‌تر برای کارشناسان هنرهای تجسمی استانی
وی در همین مورد گفت: اتفاق دیگر اینکه سعی کردیم به کارشناسان هنرهای تجسمی ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها، هویت و نقش جدی‌تری بدهیم و در این راستا، چند مرتبه گردهمایی‌شان برگزار شد و تعامل مستمر با ایشان را به طور جدی دنبال کردیم تا بخش هنرهای تجسمی استان‌ها را به بخشی پویا تبدیل کنیم. بنابراین تلاش کردیم به جایگاه ستادی بیشتر نزدیک شویم و فعالیت‌های اجرایی حاکمیتی را به استان‌ها واگذار کنیم و آن بخشی را که اجرای نهایی است، به تشکل‌های تخصصی، انجمن‌ها و مؤسسات مردمی بسپاریم.
خراسانی‌زاده درباره اسناد و مقررات هنرهای تجسمی نیز توضیح داد: نکته بعدی در حوزه ضوابط و مقرراتی بود که در تجسمی به آن نیاز داشتیم؛ سند ملی هنرهای تجسمی که سال‌ها بود کارش شروع شده بود، در این دولت در اداره کل هنرهای تجسمی کار خودش را تمام کرد. نسخه جمع‌بندی شده برای شورای هنر ارسال شد و در شورای هنر در حال تصمیم‌گیری است. در سند ملی هنرهای تجسمی، طبق مشورتی که با اهل فن و هنرمندان انجام شده، تلاش کردیم همه جانبه به موضوع هنرهای تجسمی نگاه شود و تصویب آن، راه را برای پشتیبانی ضابطه‌مند از هنرهای تجسمی و هنرمندان محترم آن بازتر خواهد ساخت.
سند ملی هنرهای تجسمی که سال‌ها بود کارش شروع شده بود، در این دولت در اداره کل هنرهای تجسمی کار خودش را تمام کرد.
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش عنوان کرد: اتفاق دیگری که در این دوره شکل گرفت، بازنگری «آئین‌نامه شورای مجسمه و یادمان» بود که جهت ارسال به شورای انقلاب فرهنگی آماده شد تا مورد تصویب قرار بگیرد. در شورای هنر و سپس شورای عالی انقلاب فرهنگی، ماده واحده‌ای گذرانده شد که بر اساس آن، هنربازارها شامل اکسپوها، آرت‌فرها و حراج‌های هنری و فضای کسب وکارهای هنری در عرصه تجسمی می‌توانند گسترش مناسبی پیدا کنند. بر همین اساس ما سیاست‌ها و ضوابط حاکم بر بازار هنرهای تجسمی ایران را آماده و برای تصویب ارسال کردیم.
مدیرکل هنرهای تجسمی بیان کرد: نگارخانه‌ها بازوهای اصلی ما برای ایجاد بازار اولیه و بستر معرفی و بازارسازی برای هنرمندان تجسمی هستند؛ تلاش کردیم که دستورالعمل آنها را تا حد امکان تسهیل کنیم و به همین دلیل یک بازنویسی کامل بر اساس مشورت‌های مختلف با ذی‌نفعان شکل گرفت و این نسخه بازنویسی شده به زودی ابلاغ خواهد شد.
رسیدگی به پرونده‌های نظارتی در شورایی از جنس فرهنگ
وی در پاسخ به اینکه مبحث نظارت بر گالری‌ها چه تغییراتی داشت، گفت: قرار بر این شد در بخش نظارتی نگارخانه‌ها و آن قسمتی که در دست اداره‌کل تجسمی است به هر استان این امکان داده شود که اگر با موردی مواجه شد، در شورای استانی مربوطه رسیدگی شود؛ اگر قرار است از نگارخانه‌دار حمایت یا مسیرش تسهیل شود، این اتفاق در شورای استانی نگارخانه شکل می‌گیرد همچنین احیاناً اگر تخلفی صورت گرفت در همان شورا و در حوزه فرهنگی رسیدگی می‌شود، چراکه همکاران در وزارت فرهنگ از جنس فرهنگ هستند و اگر در جایی دیگر رسیدگی صورت بگیرد، ادبیات متفاوتی حکمفرماست و کار پیچیده می‌شود. البته این سازوکار در دوره‌های قبل هم بود اما الان به صورت دقیق قابلیت اجرایی پیدا کرد و سطح اجرایی شورای نظارت استانی فراتر از قبل رفته است تا به نسبت قبل، تاثیرگذارتر باشد.
خراسانی‌زاده همچنین به حوادث سال ۱۴۰۱ که سبب دوری برخی هنرمندان از جشنواره‌ها و رویدادها شده بود، اشاره کرد و توضیح داد: در حوزه تعامل با هنرمندان، علی‌رغم شکل‌گیری اغتشاشات سال ۱۴۰۱ که باعث شد برخی هنرمندان به بهانه‌هایی در فضایی قرار گرفتند که تعامل ما کمرنگ‌تر شده بود، سعی کردیم این تعامل را احیا کنیم؛ در رویدادهای مختلف، برنامه‌های مختلف و در رفت‌وآمدهای مختلفی که با یکایک هنرمندان داشتیم و بدون در نظر گرفتن اینکه سلیقه و ذائقه هر هنرمند چه هست و به واسطه اینکه جایگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جایگاه پدری است و باید برای همه هنرمندان ایرانی که در حال کار در کشورشان هستند، چتر حمایتی خودش را داشته باشد، تلاش کردیم که این اتفاق و تعامل مثبت را تا حد ممکن رقم بزنیم.
وی اضافه کرد: در رویدادهای ملی‌مان سعی کردیم به سراغ چهره‌های توانمندی برویم که قبلاً کمتر سراغ‌شان رفته بودند اما وقتی که آمدند و توانمندی‌شان را اثبات کردند، همگان دیدند که واقعاً جای آنها خالی بوده و این چهره‌ها، بیش از پیش به جامعه هنری معرفی شدند.
مضمون ارزشمند غرفه ایران در بینال ونیز
سرپرست موزه هنرهای معاصر تهران درباره حضور ایران در شصتمین بینال هنر ونیز نیز گفت: نکته بعدی حضور بین‌المللی ما در عرصه‌های جهانی بود که در بسیاری از رویدادهای هنری دنیا، هنرمندان ایرانی حضور داشتند برای مثال در هفته‌های فرهنگی مشترک که بر اساس تفاهم‌نامه‌های همکاری بین کشورها شکل گرفته بود، حضور داشتیم. در برخی رویدادها هنرمندان ایران حضور داشتند و کسب مقام‌های خوبی هم در عرصه جهانی اتفاق افتاد. اما گل سرسبد این‌ها، دوسالانه هنر ونیز بود؛ به لطف خدا یک اتفاق مبارک رقم خورد و آنجا هم حضور جمهوری اسلامی ایران در کنار رعایت کیفیت هنری، آثار فاخری از هنرمندان ایرانی با کیوریت و نمایشگاه‌گردانی ارزنده‌ای ارائه شد. همچنین، مضمون غرفه ایران بسیار ارزشمند بود، همچنان که مدتی در ونیز حضور داشتم، دیدم مخاطبانی که عمدتاً مسلمان نبودند نیز با کودکان غزه همدردی و همراهی می‌کردند و خیلی از آنها می‌گفتند چرا این غرفه در فضای اصلی (جیاردینی و آرسناله) حضور ندارد!
ماجرای کمک میلیون دلاری ایران به ونیز
وی به ماجرای کمک عجیب ایران به ونیز اشاره کرد و توضیح داد: قبل از انقلاب اسلامی، زمانی که فضاهای بینال هنر ونیز در حال ساخت بود، به کشورها پیشنهاد می‌شد که فضاهایی را خریداری کنند؛ البته برای ما خیلی عجیب است که در دهه ۱۳۵۰ وقتی که سیل عظیمی شهر ونیز را در خطر جدی قرار داده بود، چنان که در رسانه‌ها اشاره شده، ظاهراً حکومت وقت ایران با کمک بلاعوض ۳۰ میلیون لیری و وام نیم میلیارد دلاری به شهرداری ونیز برای حفاظت شهر از بالا آمدن آب دریا، این شهر را نجات داده است! تصور کنید که چه حجمی از سرمایه ملی ایران در ونیز خرج شد اما در عوض این کمک، حتی یک غرفه هم در فضای جیاردینی خریداری نشد! که اگر این اتفاق افتاده بود، ما امروز حتماً فضای ثابتی برای حضور در همه رویدادهای ونیز می‌داشتیم.
خراسانی‌زاده در پاسخ به خبرنگار مهر مبنی بر اینکه آیا برای این کمک دست و دلبازانه ایران به ونیز سندی نیز موجود است، گفت: بله، در همان زمان برای این اتفاق، تمبر چاپ می‌شود و وقتی رئیس جمهور ایتالیا به ایران می‌آید، پس از دیدار با محمدرضا پهلوی و همسرش، به این موضوع اذعان و از آنها قدردانی می‌کند که به صورت رسمی در رسانه‌ها اعلام شده است. برخی مورخان نیز به این موضوع پرداخته‌اند، چراکه این اتفاق در بازه زمانی عجیب و غریبی که برخی مردم ایران به دلیل گرسنگی از دنیا می‌رفتند، رخ می‌دهد و همین مساله سبب شده مورخان به آن بپردازند.
وی درباره برخی انتقادات نسبت به جایگاه غرفه ایران در ونیز، بیان کرد: به واسطه همه محدودیت‌هایی که وجود داشت، از طرف رایزنی فرهنگی ایران در ایتالیا، فضایی برای غرفه ایران پیشنهاد شد که قبلاً نیز دو دوره حضور ایران در این مکان اتفاق افتاده بود و در نتیجه غرفه ایران آنجا برقرار شد. از حیث تردد گردشگر، این مکان در فضای نسبتاً خوبی است، چراکه در نزدیکی یکی از ایستگاه‌های واقع در آب‌راه اصلی ونیز قرار دارد اما در فضای جیاردینی و آرسناله یا در نزدیکی آنها نیست و این خود یک چالش است. تا امروز بیش از ۳ هزار نفر از غرفه ایران بازدید کرده‌اند و بازخوردهایی نیز داشته است.
مدیرکل هنرهای تجسمی بینال هنر ونیز را رویدادی ارگانیک خواند و گفت: به این معنی که رویدادی بدون حضور دولت شکل گرفته است و هر کشوری قصد شرکت دارد، رئیس غرفه خودش را معرفی می‌کند و خودش باید مکان غرفه را اجاره و قوانین را رعایت کند. ساختمان‌های موجود در ونیز امکان تغییر نمای بیرونی یا تخریب و ساخت را ندارند و با همان فرم معماری کلاسیک خود برپا هستند و به همین دلیل، بیشتر غرفه‌ها در فضایی کلاسیک شکل گرفته‌اند. غرفه ما هم مستثنی نیست و البته به دلیل اینکه علاقه‌مند بودیم فضای مناسب‌تری را ایجاد کنیم، زمانی که به احترام شهدای پرواز اردیبهشت و آیت الله رئیسی، غرفه ما ۴ روز تعطیل بود در این بازه زمانی، بازسازی عمده‌ای شکل گرفت و الان غرفه ایران بسیار مناسب‌تر شده است.
وی با بیان اینکه از غرفه‌های برخی کشورها و غرفه‌های هنرمندان مستقل بازدید کرده است، اظهار کرد: می‌توانم بگویم پاویون رسمی جمهوری اسلامی ایران هم از لحاظ مضمون و هم از لحاظ تکنیک اجرا و روایت منسجم و یکپارچه‌ای که داشت، حتماً جز بهترین‌ها است و اگر شرایط با ما یار بود که در مسیر ارزیابی قرار بگیریم، می‌توانستیم به نامزدی دریافت‌کنندگان شیر طلایی امیدوار باشیم. حتی می‌توانم بگویم که غرفه ایران از برخی غرفه‌هایی که در فضای اصلی رویداد قرار داشتند، یک سر و گردن بالاتر است، یعنی از حیث هنرمندانگی بالاتر بودیم و این در بیان بازدیدکنندگان نیز مشهود بود.
موزه هنرهای معاصر تهران در چه وضعیتی تحویل می‌شود؟
سرپرست موزه هنرهای معاصر تهران در بخش دیگری از گفت‌وگو درباره وضعیت موزه و اینکه با چه وضعیتی تحویل دولت جدید خواهد شد، گفت: در دولت سیزدهم تلاش شد تا موزه هنرهای معاصر تهران به جایگاه جریان‌سازی خود نزدیک‌تر شود؛ در کنار نمایشگاه‌های موزه، نشست‌های تخصصی همراه با تدوین کتاب‌های نمایشگاه‌ها را برای همه برنامه‌هایمان داشتیم. نکته بعدی سینماتک موزه بود که در سال‌های اخیر کمرنگ شده بود و تلاش کردیم جریان تازه‌ای را همچون رویداد هفته‌های فیلم و عکس تهران، تزریق کنیم. همچنین هر هفته جلسات نقد یا پخش فیلم‌های مستند را در موزه با همراهی همکاران‌مان و همچنین انجمن سینمای جوانان ایران داریم. این جریان را برای نسل آینده و تبدیل موزه به پاتوق تخصصی هنرمندان آینده برگزار کردیم.
در دولت سیزدهم تلاش شد تا موزه هنرهای معاصر تهران به جایگاه جریان‌سازی خود نزدیک‌تر شود؛ در کنار نمایشگاه‌های موزه، نشست‌های تخصصی همراه با تدوین کتاب‌های نمایشگاه‌ها را برای همه برنامه‌هایمان داشتیم.
وی بیان کرد: درصدد بودیم که موزه برای معرفی چهره‌های جدید خساست به خرج ندهد و حضور برخی هنرمندان توانمند را شاهد بودیم؛ مسیحا ربیعی کیوریتور نمایشگاه «بر فراز دشت» یکی از آنها بود که نمایشگاهش بیش از ۳۷ هزار بازدید برای موزه رقم زد و مرزهای بازدید را جابه‌جا کرد. مسیحا ربیعی از چهره‌هایی بود که سال‌های سال در عرصه هنرهای تجسمی فعالیت کرده بود اما فرصت دیده شدن نداشت و وقتی این فرصت برایش فراهم شد، بزرگان هنر بر نمایشگاه‌گردانی متفاوت او اذعان کردند. ظرفیت‌هایی همچون ایشان در عرصه هنری کشور موجود است اما شاید قبلاً موزه صرفاً به یک قشر خاص توجه و این افراد را محدود کرده بود.
خراسانی‌زاده تصریح کرد: قرار نیست کارهای موزه هنرهای معاصر تنها با عده‌ای خاص پیش برود، در حالی که این موزه قرار است با دنیا صحبت کند. موزه هنرهای معاصر تهران بعد از سال‌ها میزبان آثار ۹ هنرمند کاریکاتور و کارتونیست آمریکای لاتین بود، افرادی که به قول سفیر کوبا در ایران، سفیران اصلی کشورهای آمریکای لاتین هستند.
وی در ادامه یادآور شد: تلاش کردیم پای گروه‌های مختلف را که تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر در حوزه‌های مالی کشور هستند به موزه باز کنیم و جلسات متعددی را با نمایندگان سازمان برنامه و بودجه و سازمان‌های سرمایه‌گذار همچون بیمه‌ها و بانک‌ها برگزار کردیم. وزیر فرهنگ سه بار به موزه آمدند تا برخی مشکلات موجود رفع شود. همه این اتفاقات در جهت تکمیل زیرساخت‌های موزه فراهم شود و بخشی از زیرساخت‌هایی که قرار بود اجرایی شود، روز به روز در موزه پیش می‌رود.
سرپرست موزه هنرهای معاصر تهران در پایان درباره وضعیت و حال جسمانی ساختمان موزه هنرهای معاصر تهران نیز اظهار کرد: حال جسمانی ساختمان موزه خوب است و ما از استانداردهای دنیا عقب نیستیم، اگرچه می‌توانیم پیشرفته‌تر شویم و از فناوری‌های روز دنیا استفاده کنیم. البته به طور قطع عرض می‌کنم که گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران در ایران، غرب آسیا و حتی برخی کشورهای دیگر دنیا هم از حیث ارزش و بهای آثار و هم از حیث استانداردهای نگهداری، تک است. البته ما در همین شرایط نیز در حال توسعه ظرفیت‌های گنجینه موزه هستیم.
نظر شما