جغدهای اسرار آمیز ایران / مفید برای کشاورزی و جاذبه اکوتوریسم

کرامت حافظی در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: پرندگان شکاری مانند جغدها در انتهای زنجیره غذایی قرار دارند و از میان رفتن آنها در یک زیستگاه باعث افزایش طعمه‌های آنها می‌شود؛ جغدها با توجه به جثه و گونه آنها از پستانداران کوچک؛ جوندگان؛ خزندگان؛ دوزیستان؛ حشرات پرندگان و گاهی ماهی‌ها تغذیه می‌کنند.

وی افزود: حضور جغدها در طبیعت و محیط پیرامون ما بسیار ارزشمند و مغتنم است؛ آنها در مزارع کشاورزی و باغات بیشترین سود را به کشاورزان و باغداران می‌رسانند و با کنترل جوندگان نقش مؤثری برای مبارزه با آفات کشاورزی دارند ؛ برخی گونه‌های جغدها مانند جغد انبار (Barn Owl) برای شکار جوندگان در مزارع کشاورزی نزدیک سکونتگاه‌های انسانی زندگی می‌کنند و حضور مؤثری در شکار جوندگان دارند؛ گونه‌های مانند جغد گوش دراز (Long-eared Owl)را نیز در باغات و مزارع می‌توان دید آنها نقش مؤثری در شکار جوندگان مانند ول (Vole) ها دارند که معمولاً به مزارع و سیستم‌های آبیاری کشاورزی خسارت وارد می‌کنند؛.

حافظی بیان کرد: در حاشیه مزارع و باغات کوهپایه‌های زاگرس و البرز جغد کوچک ( Little Owl) و مرغ حق اوراسیایی نیز به کنترل حشرات و جوندگان کوچک می‌پردازند. در نخلستان‌ها و زمین‌های کشاورزی جنوب کشور نیز جغدهای مانند جغد انبار؛ جغد خالدار کوچک (Spotted Owlet) و مرغ حق جنوبی (Pallid Scops-Owl) حضور فعال دارند؛ گونه‌های کوچک جثه جغد نقش مؤثری در کاهش حشرات نیز ایفا می‌کنند.

عضو گروه تنوع زیستی خوزستان اظهار کرد: ارزش جغدها آن قدر پر اهمیت است که برای حفاظت و تثبیت حضور همیشگی آنها در مزارع کشاورزی؛ انسان‌ها اقدام به ساخت محل‌هایی به عنوان آشیانه مصنوعی ( Nest box) در مزارع می‌کنند چرا که برخی از گونه‌های جغدها آشیانه نمی‌سازند و از حفرات و محل‌های مناسب برای جوجه آوری استفاده می‌کنند؛ این آشیانه‌ها استاندارد باعث می‌شود که گونه‌هایی مانند جغد انبار همیشه در مزرعه حضور داشته باشند و آزادانه جوندگان مضر برای کشاورزی را کنترل و شکار کنند در خوزستان که حضور جغدهای انبار پر رنگ است؛ ما آشیانه‌های استاندارد مصنوعی برای جغدهای انبار ساخته ایم.

حافظی تصریح کرد: ایران با دارا بودن سرزمین وسیع؛ آب و هوا و زیستگاه‌های متنوع گونه مختلف حیات وحش و پرندگان را به خود جذب کرده است. جغدهای مهاجر مانند مرغ حق اوراسیایی (Eurasian Scops-Owl) در کشور ما تابستان گذرانی و زادآوری دارد و زمستان‌ها را در آفریقا می‌گذارند؛ جغد تالابی( Short-eared Owl) گونه دیگر جغدهای مهاجر ایران در زمستان در ایران قابل مشاهده است و بهار و تابستان در سرزمین‌های شمالی آسیا و اروپا زادآوری دارد .

وی گفت: در کشور ایران تا کنون ۱۴ گونه جغد ثبت شده است که برخی از آنها بسیار کمیاب هستند مانند جغد برفی(Snowy Owl) که فقط در زمستان‌های سرد در شرق دریای خزر در ترکمن صحرا و تالاب گمیشان ثبت شده است و در توندرا سیبری و نیمه کره شمالی جهان زادآوری دارد . جغد شمالی (Boreal Owl)نیز از گونه‌های کمیاب ایران است که در جنگل‌های تایگا نیم کره شمالی دیده می‌شود اما در دامنه‌های البرز در ایران نیز ثبت شده است؛ جغد شمالی در کشورهای اطراف ما در بامیان افغانستان نیز ثبت شده و در جنگل‌های برفی شمال ترکیه نیز قابل مشاهده است.

فعال محیط زیست افزود: آخرین جغدی که به فهرست جغدهای ایران افزوده شد؛ مرغ حق خاوری (Oriental Scops-Owl) است که برای اولین بار در ایران در استان سیستان و بلوچستان توسط پرنده نگر خوزستانی «مهدی پور ابدی» ثبت شد؛ این گونه از جغدهای شبه قاره هند است و برای اولین بار در خاورمیانه مشاهده شد. در ایران ۲ زیر گونه از جغد جنگلی( Tawny owl) پراکنش دارد در نوار شمالی ایران زیر گونه قفقازی جغد جنگلی (Caucasian Tawny Owl) و در جنگل‌های زاگرس؛ جغد جنگلی زاگرسی (Zagros Tawny Owl) پراکنش دارد.

جاذبه پرنده نگری

حافظی ادامه داد: مشاهده جغدها با توجه به سبک زندگی شب فعال و اسرار آمیز آنها از جاذبه‌های پرنده نگری است و برای عکاسان حیات وحش و طبیعت گردها بسیار شگفت انگیز است و علاقه مندان به این پرندگان باشکوه برای دیدن این پرندگان به نقاط مختلف جهان سفر می‌کنند و از جاذبه‌های صنعت پرنده نگری و گردشگری هستند؛ بخش کوهستانی رودهای خوزستان و منابع آب شیرین نوار جنوبی کشور نیز زیستگاه گونه کمیاب و زیبای از جغدها بنام جغد ماهیخوار(Brown Fish-Owl) است که از جاذبه‌های گردشگری استان خوزستان است .

وی اضافه کرد: جغد طلایی یا عمانی (Omani Owl) نیز از جاذبه‌های پرنده نگری ایران است؛ گونه‌ای کمیاب و شگفت انگیز در جهان که از خوزستان تا خراسان در مرکز و جنوب ایران پراکنش دارد اما به علت پنهان کاری و فعالیت در دل شب به سختی مشاهده می‌شود.

عضو کمیته ثبت پرندگان ایران تصریح کرد: شاه بوف ( Eurasian Eagle owl) بزرگترین جغد خاورمیانه نیز از گونه‌های جغدهای ایران است که در زیستگاه‌های صخره‌ای؛ کوهستانی تا شنزارها در کشور ما قابل مشاهده هست ؛ احتمال ثبت گونه‌های جدید جغد در ایران با بررسی مناطق مختلف کشور و یا بررسی‌های ژنتیکی بر شاه بوف های ایران نیز وجود دارد؛ در شرق ایران احتمال ثبت بوف صخره‌ای هندی (Indian eagle owl) و در مرزهای غربی احتمال ثبت بوف بیابانی فرعون (Pharaoh Eagle-Owl) وجود دارد که بررسی‌های ژنتیکی در این خصوص نیز در حال انجام است؛ این ۲ گونه در گذشته زیرگونه شاه بوف اوراسیایی بودند و اکنون گونه‌های مستقل هستند.

حافظی اظهار کرد: تنوع ارزشمند زیستی جغدهای ایران جاذبه ارزشمند اکوتوریسم است و حضور جغدها در طبیعت و مزارع و باغات ما بسیار سودمند برای اقتصاد کشاورزی است و ما باید قدر این مخلوقات ارزشمند خداوند را بدانیم و بدانیم که این گونه‌های حیات وحش حیوان خانگی نیستند و ارزش اکولوژی آنها در طبیعت معنا پیدا می‌کند و بدانیم حضور آنها در طبیعت بسیار ارزشمند هست.