به گزارش خبرنگار مهر، محمد جواد محمودی رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت در نشست خبری با موضوع آخرین تحولات جمعیتی کشور ضمن اعلام برخی آمار جهانی منتشر شده در سازمان ملل در حوزه جمعیت گفت: بر مبنای آخرین گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۲۳ جمعیت جهان حدود ۸ میلیارد و ۹۱ میلیون نفر اعلام شده است که از این تعداد حدود ۴ میلیارد و ۶۹ میلیون نفر مرد و ۴ میلیارد و ۲۲ میلیون نفر زن هستند. یعنی از هر ۱۰۰۰ تولد ۵۱۲ نفر پسر و ۴۸۸ نفر دختر هستند. طبق اعلام سازمان ملل به طور متوسط سالانه ۷۰ میلیون نفر به جمعیت دنیا اضافه می‌شود.
وی افزود: به طور کلی و بر اساس آمار سال ۲۰۲۳ در هر سال حدود ۱۳۲ میلیون نفر به دنیا می‌آیند که از این میزان ۶۱ میلیون نفر میزان تلفات بوده و نرخ باروری در دنیا ۲.۲۵ است. اما نرخ باروری در کشور ما ۱.۶ به دست آمده که در برنامه هفتم پیشرفت پیش بینی شده که به عدد ۲.۵ برسیم. میانگین سن فرزندآوری زنان در جهان ۲۸.۲ سال اعلام شده است و امید به زندگی در دنیا ۷۳.۲ است. همچنین مرگ و میر مردان حدود ۳۳ میلیون نفر و زنان ۲۸ میلیون نفر در سال برآورد شده که این به دلیل امید به زندگی بیشتر در زنان است. از این رو زنانه شدن سالمندی یکی از نگرانی‌های موجود در حوزه جمعیت محسوب می‌شود.
محمودی در خصوص شاخص‌های قابل اعتماد بودن آمار گفت: داده‌های جمعیتی اطلاعات حیاتی را برای استفاده در برنامه توسعه فراهم می‌کند از این رو دقت و قابل اعتماد بودن این اطلاعات حائز اهمیت است. در ایران این اطلاعات را معمولاً از ثبت احوال می‌گیریم یا از طریق سرشماری یا طرح‌های آماری مرکز آمار به دست می‌آوریم. این نوع طرح‌های آماری بر اساس استانداردهای سازمان‌ها یا کنفرانس‌های بین‌المللی با حضور کارشناسان آماری هر ۱۰ سال یک بار بررسی می‌شود. در سرشماری‌ها هم سوالات استاندارد می‌شود تا بتوانیم آمارهای ایران را با دنیا مقایسه کنیم.
آمار جمعیت ایران ۸۶ میلیون نفر است نه ۹۱ میلیون!
رئیس مؤسسه تحقیقاتی جمعیت کشور اظهار داشت: برای پیش‌بینی و برآورد جمعیت یک کشور عدد جمعیت حاصل از سرشماری به عنوان پایه سالانه، عدد نرخ باروری و همچنین میزان امید به زندگی در آن کشور لازم است تا بتوان میزان جمعیت در سال‌های بعد را به درستی و نزدیک به واقعیت تخمین زد.
وی افزود: جمعیت ایران بر مبنای سرشماری جمعیت سال ۹۵ حدود ۷۹ میلیون نفر بوده است که بر اساس این پایه جمعیت ۷۹ میلیونی و نرخ باروری ۱.۶ درصد، و عدد امید به زندگی ۷۶ در ایران جمعیت کشور در سال جاری حدود ۸۶ میلیون نفر برآورد می‌شود. این در حالی است که برخی مؤسسات خارجی وابسته به سازمان ملل جمعیت ایران را در حدود ۹۱ میلیون نفر اعلام کرده‌اند. علاوه بر این در چند سال اخیر حدوداً سالی ۶۰۰ هزار نفر به جمعیت ما اضافه شده است اگر همین تعداد را از سال ۹۵ تا ۱۴۰۳ سالانه به جمعیت بیفزاییم نهایتاً جمعیت ما ۸۶ میلیون نفر می‌شود.
خطا در اعلام نرخ باروری به سازمان ملل
محمودی با تاکید بر اینکه سازمان ملل معمولاً اعداد نرخ باروری، امید به زندگی و پایه سالانه را را از خود کشورها می‌گیرد گفت: در مقایسه جمعیت سال‌های مختلف اعلامی از سوی سازمان ملل، با اطلاعات مرکز آمار کشور تفاوت میان اعداد از سال ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۱۸ خیلی کم و در حد چند صد هزار نفر است. اما از سال ۲۰۱۸ نرخ باروری کشور ما ۲.۱۵ اعلام می‌شود و همین عدد مبنای محاسبات سازمان ملل قرار می‌گیرد. این در حالی است که در سال ۲۰۱۶ هم زمان با سرشماری سال ۹۵ مرکز آمار نرخ باروری را ۲.۰۱ اعلام کرده بود.
وی افزود: پس از اعتراض مؤسسه تحقیقات جمعیت و ارسال نامه به سازمان ملل این نرخ اصلاح شد و خود سازمان ملل در سال ۲۰۲۲ نرخ باروری را ۱.۷۷ اعلام کرد. اما تا پیش از آن همواره به اشتباه نرخ باروری در ایران بالای ۲ در نظر گرفته می‌شد. از این رو سازمان ملل عدد ۹۱ میلیون نفر را برای سال ۱۴۰۲ اعلام کرده است در حالی که مرکز آمار ایران جمعیت کشور را ۸۵ میلیون نفر برآورد می‌کند.
رئیس مؤسسه تحقیقاتی جمعیت کشور علت این تفاوت در آمار به دلیل اعلام عدد نادرست ۲.۱۵ به عنوان نرخ باروری در سال ۲۰۱۵ دانست و اظهار کرد: این عدد اشتباه موجب شده است تا تخمین جمعیت در سال‌های آینده هم دچار خطا شده و عدد سال پایه هر سال مقداری بیشتر از واقعیت باشد و از سال ۲۰۱۶ آمار سازمان ملل بین ۳ تا ۵ میلیون نفر اختلاف داشته باشد. اصلاح عدد نرخ باروری در سال ۲۰۲۲ هم به دلیل اینکه عدد سال پایه از سال ۹۵ دچار خطا بوده است نتوانسته آمار درستی به دست بدهد. به عبارت دیگر عدد سال پایه ما در سال ۹۵ حدود ۷۹ میلیون نفر بوده اما ۸۳ میلیون در نظر گرفته شده است.
وی همچنین گفت: همین اشتباه موجب شده با وجود اعلام نرخ باروری ۱.۷۷ در پی اعتراض ایران آمار جمعیت ما با تفاوت ۶ میلیون نفری از سوی سازمان ملل ۹۱ میلیون نفر اعلام شود.
تفاوت آمار به تعداد اتباع در ایران بی ارتباط است
محمودی در خصوص برخی اظهارات که این تفاوت را به تعداد اتباع افغان در کشور ربط می‌دهند بیان کرد: صرفاً اعلام نرخ باروری اشتباه در سال ۲۰۱۹ مبنای این تفاوت آمار است. کشور ما در هر سال حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار شناسنامه برای اتباع افغان مجاز که در ایران به دنیا می‌آیند، صادر می‌کند. یعنی از هر یک میلیون تولد سالانه در کشور تنها حدود ۵۰ هزار نفر افغان هستند. این آمار در ده سال نهایتاً ۵۰۰ هزار نفر به کشور اضافه می‌کند. از این رو نمی‌توانیم تفاوت ۶ میلیونی آمار سازمان ملل و مرکز آمار را به حضور اتباع ارتباط دهیم.
وی تاکید کرد: با توجه به این اتفاق در گزارش‌های مختلف سازمان ملل، انتظار ما این است که مرکز آمار به عنوان دستگاه متولی ضمن بررسی تخصصی‌تر اتفاق رخ داده، موضوع به نحو مقتضی به اداره امور اقتصادی و اجتماعی بخش جمعیت سازمان ملل متحد، منعکس و تا حصول نتیجه پیگیری گردد.
اعلام آمارهای غلط از مجاری غیر رسمی کشور به سازمان ملل
محمودی با اشاره به اینکه در سال ۲۰۱۰ جمعیت ما حدود ۷۵ میلیون نفر اعلام شده است گفت: نرخ باروری ما در آن سال هم ۱.۷۹ بود و رهبر انقلاب در همان زمان نسبت به این وضعیت اعلام نگرانی کردند. حواشی به وجود آماده موجب شد که در سال ۲۰۱۲ اعلام کنند که نرخ باروری کشور ما ۱.۷۹ نیست و ۱.۸۹ است و با این کار گزارش قبلی را رد کردند و گفتند به صورت خوش‌بینانه به جمعیت ۱۵۱ میلیون نفر خواهیم رسید.
وی افزود: با اعتراض به این نرخ باروری رقم‌های سازمان ملل تغییر کرد. اما در سال ۲۰۱۹ دوباره نرخ باروری اشتباه ۲.۱۵ را به سازمان ملل اعلام می‌کنند و باز اعداد را تغییر می‌دهند. اصلاح گزارش غلط نرخ باروری را به سازمان ملل در نرخ باروری اعمال شد اما اعداد محاسبه شده سال پایه را اصلاح نکردند به همین دلیل نتایج غلط ادامه یافت. در واقع به چای عدد ۷۹ میلیون نفر در سال ۹۵ عدد ۸۳ میلیون را مبنای محاسبات قرار دادند که امروز جمعیت ایران را به اشتباه ۹۱ میلیون اعلام کرده‌اند.
محمودی خاطر نشان کرد: روش‌های پیش بینی جمعیت از مبانی محکمی برخورد است فرضیات اشتباه و آمارهای غلط از مجاری غیر رسمی به سازمان ملل رسیده است و از این رو نسخه تجمیعی سازمان ملل نمی‌تواند ملاک عمل مسؤولان قرار گیرد.
نظر شما