حادثه عاشورا در دیار ما و در دیگر فرهنگها از منظرهای مختلف مورد توجه قرار گرفته است. گاهی اوقات از منظر تاریخ بدان توجه شده و در مواقعی دیگر مضامین کلامی آن پررنگ گشته اند. عاشورا همچنین از دریچه های اجتماعی و سیاسی هم مدنظر بوده است و بدین جهت ما شاهد ادبیاتی گسترده در این زمینه هستیم.
در فلسفه اخلاق مباحث گوناگونی مدنظر قرار می گیرند که از جمله آنها تأکید بر مفاهیمی چون: ایثار،عشق، شجاعت و مقاومت است. همه این مفاهیم در حادثه عاشورا قابل ردیابی هستند. در این ماجرا هم شاهد ایثار عده ای برای پابرجا ماند دین خدا و تعالیم آن هستیم و هم عشق و شور و مقاومتی بی نظیر را از سوی عده ای شاهد هستیم که تنها راه نجات از یک حاکمیت ظالم را در آن می بینند که جان خود را فدا نمایند. همچنین در اخلاق شناسی فلسفی بحث مهمی وجود دارد مبنی بر اینکه چگونه باید با بد برخورد کرد؟ آیا جواب بد را باید با بد داد؟ اگر کسی پیمانی را شکسته چگونه باید مقابله به مثل نمود؟
حسین بن علی (ع) اما راهی بی نظیر و منحصربفرد را که بعدها مورد استفاده بسیاری از قدیسان و فرهیختگان شد گشود. او نشان داد می توان راهی را برگزید که در میانه دشنام و ناسزا و رذیلت خوب ماند و در عین حال کاری کرد که بیشترین تأثیر را بر اطرافیان داشته باشد. مشی او به گونه ای بود که حتی افرادی که مسلمان نیستند آن را کارآمدترین شیوه مبارزه و جواب به بدی دانسته اند. به قول فرهیخته ای ما با انسانی روبرو هستیم که نه تنها همه زندگی اش در راستای خدمت به انسانیت و بشریت بود که شهادتش نیز بهترین بهره را برای شرافت و انسانیت به همراه آورد. مـتأسفانه ما دینداران کمتر ماجرای عاشورا را از دید مباحث اخلاقی مورد توجه قرار داده ایم درحالی که این رویکرد نکاتی نیکو و ناب از قیام سیدالشهدا را برای ما آشکار می کند.
حادثه عاشورا از منظر روانشناسی هم بسی می تواند مورد توجه قرار گیرد. در دل روانشناسی بحثی تحت عنوان روانشناسی قدیسان و مومنان در جریان است که مشی افراد خاص و حوادث مهم زندگی آنها را پررنگ می کند. در این حوزه فی المثل شیوه کشته شدن حضرت عیسی، مواضع ایشان در قبال مخالفان و مواضع متقابل مخالفان بسط می یابند. همچنانکه در باب نوشیدن شوکران از سوی سقراط و نافرمانی مدنی وی و همچنین مواضع مخالفشانش در این حوزه سخنان فراوانی رفته اند. در مورد کشته شدن توماس مور ( که زندگی وی در فیلم "مردی برای تمام فصول" بسط می یابد) نیز در این حوزه موارد زیادی به بحث گذاشته شده اند.
قیام امام حسین ( ع) و شهادت ایشان در این گستره بسی جای حرف و حدیث دارد که هرچند محققانی در این باره سخن گفته اند اما جا دارد که روانشناسان و انسان شناسان بیشتری از این دریچه این موضوع مهم تاریخی را به بحث بگذارند. بزرگانی چون این امام همام البته فراتر از آن هستند که ما در مقام نظر و عمل به پای آنها برسیم اما چه افرادی جز ایشان و خاندانشان می توانند الگو و پیشوا برای زندگی پرهیاهویی باشند که در ما آن زیست می کنیم و همیشه و همه جا به الگوها و بزرگانی نیاز داریم که نه تنها دلگرمی ما برای ادامه راه باشند که مسیر پر فراز و نشیب حرکت در مسیر شرافت و انسانیت و عزت را به ما یاد دهند و درس مقاومت بیاموزند. این بزرگان و دیگر انسانها بزرگ و معنوی جریانی را به وجود آورده اند که عده ای زیادی به پیروی از آنها علیه ظلم ایستاده اند و مروج ارزشهای انسانی، معنوی و دینی بوده اند. روانشناسی بزرگان و قدیسان این مباحث را به بحث می گذارد و از کم و کیف نزدیک شدن ما انسانهای عادی بدان الگوها سخن می گویند.
نظر شما