۸ مهر ۱۴۰۳، ۱۲:۰۷

در جلسه نقد فیلم مطرح شد؛

«تپه‌های قیطریه» یک مستند دراماتیک است/ مردگانی که زنده شدند

«تپه‌های قیطریه» یک مستند دراماتیک است/ مردگانی که زنده شدند

مراسم رونمایی از نسخه ترمیم‌ شده فیلم مستند «تپه‌های قیطریه» در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی انجمن مستندسازان سینمای ایران، مراسم رونمایی از نسخه ترمیم‌شده فیلم مستند «تپه‌های قیطریه» شامگاه روز پنجشنبه ۵ مهر در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

در ابتدای این مراسم پیروز کلانتری مستندساز و نویسنده بیان کرد: اتصالی که سینمای کیمیاوی به فیلم و سینمای تجربی دارد از جوانب گسترده‌تر و خاص‌تری برخوردار است. ما اگر سه شروع مرتبط به هم برای سینمای مستند و جریان مستندسازی در کشورمان در نظر بگیریم از اواخر دهه ۳۰ تا اوایل دهه ۴۰ آنچه که سینمای مستند ما را به یک سینمای برقرار و مستمر تبدیل می‌کند سه بخش است؛ در این روند گلستان را شخص اول می‌بینم که با شرکت فیلمسازی گلستان فیلم و فیلم‌هایی که تولید کرد به نوعی توانست شروع‌کننده جریانی در سینمای مستند ما باشد. سال ۴۳ وزارت فرهنگ و هنر شکل می‌گیرد که فیلم‌های مستند سفارش می‌دهد. فیلمسازانی از خارج می‌آیند و فیلمسازانی از داخل مانند اصلانی، سینایی، شیردل و … در وزارت فرهنگ و هنر مستقر می‌شوند و آثار مستند می‌سازند.

کلانتری مطرح کرد: این جریانی که هنوز هم تأثیرش بعد از حدود ۶۰ سال در سینمای مستند ما باقی‌ است جریان سوم است، جریانی که سال ۴۵ با شکل‌گیری تلویزیون ملی ایران و آمدن مصطفی فرزانه از فرانسه و راه‌اندازی کلاس فیلمسازی‌اش آغاز شد. در این جریان، فیلمسازانی مأمور می‌شوند که در شهرهای مختلف درباره مناطق مختلف ایران فیلم بسازند. فیلم‌های مستندی که وجه مستند مستقیم و گزارش‌گرانه آن‌ها از ۲ جریان قبلی قوی‌تر بود در این جریان ساخته شدند که البته وجه تألیفی این آثار کمتر بود. وقتی کیمیاوی از فرانسه می‌آید این سه جریان فعالیت‌هایشان را شروع کرده‌اند و پیش می‌برند.

وی افزود: فضای دیگری هم هست که کیمیاوی از آن فضا می‌آید، فضایی که اساساً مربوط به فرانسه است و با غفاری در دهه ۳۰ به نوعی وجود داشته و بعدها در دهه ۴۰ با حضور رضا قطبی و با آمدن احمد فاروقی قاجار از فرانسه و همچنین حمایت‌های فرح پهلوی از این جریان قبل از آمدن کیمیاوی تا حدی تأثیرات خود را در سینمای مستند گذاشته‌اند.

این کارگردان در پایان اظهاراتش گفت: من «تپه‌های قیطریه» را فیلمی تجربی می‌بینم و تجربی بودنش بر مستند بودنش بسیار غلبه دارد. از اول فیلم عمده پلان‌ها و نماها برای یک ذهن بازیگوش که با تاریخ، میراث و با همان واقعه باستان‌شناسی بازی می‌کند، چیده شده و در این بازی‌ها شاید نکاتی را مطرح می‌کند که از لحاظ وجه مضمونی فیلم جای توجه و پیگیری دارد ولی بیشترین قدرت، تأثیر و فعالیت فیلمساز را در کار تجربی کردن با یک بستر موقعیتی، پیش رو می‌گذارد.

«تپه‌های قیطریه» مستند باستان‌شناسی نیست

در ادامه مهرداد ملک‌زاده باستان‌شناس و عضو هیئت علمی پژوهشگاه باستان‌شناسی میراث فرهنگی به عنوان دیگر سخنران این برنامه بیان کرد: اگر بخواهم در مقام یک باستان‌شناس درباره کار آقای کیمیاوی صحبت کنم باید بگویم که این کار کوتاه ۱۳ دقیقه‌ای مطلقاً مستند نیست، بلکه یک طبع‌آزمایی، کوشش، جوشش و یک نوع طنز و طربناکی تصویری و سینمایی است. کار باستان‌شناسی یک کار بسیار جدی، سختگیرانه، عبوس و خشک‌چشمانه است. آقای کامبخش‌فرد در این فیلم کراوات زیبایی زده‌اند و پیراهن شیکی به تن دارند درحالی‌که عملاً شما یک باستان‌شناس را اینچنین شیک سر تپه نمی‌بینید چراکه ما به این شکل کار نمی‌کنیم. ما خیلی جدی، خاکی و خیلی وقت‌ها گلی هستیم. اصلاً هم گوشمان را به زمین نمی‌گذاریم که صدای گذشتگان را بشنویم، بلکه کلنگ می‌زنیم و خیلی جدی هر لحظه یادداشت برمی‌داریم. متر دستمان است، عکس می‌گیریم، طرح یافته‌ها را در جا می‌زنیم و مجموع یافته‌هایمان را مستند می‌کنیم. این کار بسیار زیبا و خواستنی است و هر وقت این فیلم را می‌بینم با ضیافتی بصری روبه‌رو هستم.

وی بیان کرد: هرگز به این فیلم نمی‌توان گفت که اثری در ژانر سینمای مستند باستان‌شناسی است، این یک اثر تجربی و یک کوشش و طبع‌آزمایی عارفانه و شاعرانه است که در یک بستر باستان‌شناسی اتفاق می‌افتد.

خطر گنج‌یاب‌ها

در ادامه این برنامه حامد وحدتی‌نسب باستان‌شناس و استاد دانشگاه روی صحنه حاضر شد و گفت: وقتی ما این سبک کار کردن را می‌بینیم برای ما بسیار عجیب و غریب است که البته بخشی از آن به نگاه هنری فیلمساز برمی‌گردد. من از سیبری تا ایران و تا ایالات متحده حفاری کرده‌ام و انسان‌های زیادی را از گور در آورده‌ام اما می‌خواهم از این فرصت استفاده کنم و یک آگاهی‌بخشی کنم درباره موضوعی که در جامعه ما خیلی مغفول مانده است.

وی با اشاره به گنج‌یابی در فضای مجازی اظهار کرد: این گنج‌یاب‌ها همیشه بوده‌اند و این چیز عجیبی نیست ولی در این برهه چندساله ما شاهد یک انفجار در این عرصه هستیم. من همیشه فکر می‌کردم این افراد کار خلاف انجام می‌دهند و مردم هم می‌دانند که آن‌ها کار خلاف می‌کنند اما بعدها متوجه شدم که اصلاً مردم مطلع نیستند که این کار خلاف قانون است چون معتقدند که باستان‌شناس این اشیا را از زیر خاک بیرون می‌آورد و آن‌ها هم همین کار را انجام می‌دهند. دردناک‌تر اینجاست که بسیاری از مسئولان رده بالای ما هم دقیقاً همینطور فکر می‌کنند و بر این عقیده‌اند که گنجینه‌هایی در ایران مدفون شده است که با پیدا کردن آن خرج چند سال کشور تأمین می‌شود.

در بخش دیگر این برنامه سعید عقیقی نویسنده، منتقد و مدرس سینما به عنوان دیگر سخنران، بیان کرد: ما چیزی به نام سینمای مستند باستان‌شناسی نداریم و فکر می‌کنم منظور دوستانمان به مستند مستقیمی مربوط می‌شود که مشخصا به ثبت مستندات می‌پردازد. هدف من این است که در تحلیل پدیده‌های مدرن مثل سینما بیشتر به خاستگاه‌ها توجه کنیم و بعد به این مسئله نگاه کنیم که چطور مستندسازان و هنرمندان سعی کرده‌اند با استفاده از سفارشاتی که به آن‌ها داده می‌شود اثرشان را خلق کنند.

مردگانی که دوباره زنده می‌شوند

وی افزود: ما تعداد قابل توجهی مستند داریم که مستندهای گزارشی هستند، در دوره‌های بعد از مستندهای صنعتی با مستند «تخت جمشید» از فریدون رهنما و مستندهای ابراهیم گلستان جریانی به وجود آمد که رویکرد خود را از مفهوم مولف در فرهنگ غرب می‌گرفت، به این معنا که گزارش بهانه‌ای می‌شود برای بیان بازنمایی‌های تألیفی مورد نظر فیلمساز، در نتیجه در لحظه‌های اولیه «تپه‌های قیطریه» که آن نشانه را می‌بینیم که بر زمین زده می‌شود انگار یک سلسله امواجی بین کسانی که حفاری را انجام می‌دهند با مردگان برقرار می‌شود و صورت مسئله آن خطی است که از آن لحظه تا انتها برقرار می‌شود. اگر بخواهیم در یک سطر داستان این فیلم را توصیف کنیم، کاملاً یک داستان یک سطری دارد؛ مردگانی که در خاک خفته‌اند، دوباره زنده می‌شوند و ما صدایشان را می‌شنویم دوباره اسیر زمانه می‌شوند و دوباره با توجه به قطعه‌ای که از موتزارت در انتهای فیلم وجود دارد، کشته می‌شوند. این نظرگاه فیلمساز است و دوباره در میانه یک رویکردی داریم که پس از این مقایسه کوچک به آن خواهم پرداخت.

سامان بیات پژوهشگر نیز به عنوان دیگر سخنران این برنامه با اشاره به مصاحبه‌ای از پرویز کیمیاوی بیان کرد: کیمیاوی در یک مصاحبه می‌گوید سینما برای من بداهه‌پردازی است، بداهه‌پردازی که بیشتر در زمان مونتاژ عملی می‌شود. علاوه بر این او یک بداهه‌پردازی هم سر صحنه دارد و می‌گوید با بازیگر حرفه‌ای که می‌خواهد یک سری جملات را حفظ کند و جلوی دوربین بگوید، نمی‌توانم کار کنم.

سخنران پایانی این برنامه حمید جعفری رئیس هیئت مدیره انجمن مستندسازان سینمای ایران بود که به نمایندگی از انجمن مستندسازان به عنوان میزبان برنامه از حاضران و سخنرانان تشکر و سپس اظهار کرد: نظریه‌پردازان، منتقدها و پژوهشگرها تقسیم‌بندی‌هایی برای هنر ابداع می‌کنند که کم‌کم رایج می‌شوند. فیلمسازان و هنرمندانی هم پیدا می‌شوند که کار خودشان را می‌کنند و این تقسیم‌بندی‌ها را کنار می‌گذارند. به نظر من کیمیاوی چنین فیلمسازی است، شاید اگر از خودش بپرسید فقط یک فیلم مستند داشته باشد که آن هم «پیرمرد و باغ سنگی‌اش» است. او فیلم می‌سازد و از آن فیلمسازانی است که مرز بین مستند و داستانی را همیشه نادیده می‌گیرد و کمرنگ می‌کند.

جعفری در پایان عنوان کرد: بیش از سه ماه برای این برنامه تلاش کردیم که سرانجام امروز برگزار شد. در فراهم‌سازی اسکن نگاتیو این فیلم که به دست آقای کیمیاوی رسید آقای فرامرز بگلو و آقای هادی علی‌پناه بسیار تلاش کردند که از آن‌ها ممنون هستم.

نسخه اصلاح‌شده مستند «تپه‌های قیطریه» از روز شنبه هفتم مهر در پلتفرم هاشور برای همگان به صورت رایگان قابل دسترسی است. این برنامه به همت انجمن مستندسازان سینمای ایران با همکاری مؤسسه هاشور و همراهی انجمن تمدن سبز و خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

کد خبر 6240200

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • captcha