داریوش مهرجویی مظلوم مُرد/ هنرمندی که سعدی سینمای ایران بود

به گزارش خبرنگار مهر، سال گذشته نیمه شب ۲۲ مهر ماه خبر هولناک قتل داریوش مهرجویی و همسرش وحیده‌محمدی‌فر منتشر شد. حال پس از گذشت یک سال از این اتفاق اهالی سینما در فرهنگسرای نیاوران برای گرامیداشت یاد این ۲ هنرمند و سینماگر شاخص دورهم جمع شدند.

در این مراسم هنرمندانی ازجمله بهمن فرمان‌آرا، گوهر خیراندیش، سروش صحت، حبیب رضایی، هوشنگ گلمکانی، نورا هاشمی، فریده سپاه‌منصور، مائده طهماسبی، شهرام مکری، مهوش وقاری، منوچهر شاهسواری، علی دهکردی، پرویز شهبازی حضور داشتند.

این یادبود با پخش موسیقی فیلم «سنتوری» و عکس‌های قدیمی از داریوش مهرجویی با اجرای اصغر نعیمی آغاز شد.

ما با فیلم‌های او عاشق شدیم

محسن امیریوسفی فیلمساز و رئیس کانون کارگردانان سینما عنوان کرد: امشب مراسم یادبود سالگرد قتل داریوش مهرجویی و همسرشان را برگزار می‌کنیم. من از نسلی هستم که از نوجوانی با «اجاره‌نشین‌ها» و «هامون» خندیدم و عاشق شدم. ما چند دهه شاهد فیلم‌های روشنفکرانه و طنازانه استاد بودیم اما هرگز فکر نمی‌کردیم با چنین خبر هولناکی مواجه شویم. امروز شب هول و وحشت است. ما امشب بعد از یک سال دورهم جمع شدیم تا یاد این ۲ عزیز را گرامی بداریم. امیدوارم که آمران و عاملان قتل این ۲ عزیز هرچه زودتر معرفی و به دست عدالت سپرده شوند.

اصغر نعیمی گفت: آقای مسعود کیمیایی به دلیل مشکلاتی نتوانستند در این مراسم حضور داشته باشند اما به احترام رفیق قدیمی‌اش و فیلمساز بزرگی مانند استاد مهرجویی ویدئویی برای ما ارسال کردند.

جواب این مرگ‌ها را چه کسی می‌دهد؟

کیمیایی در این ویدیو درباره دوست قدیمی خود گفت: داریوش مهرجویی مظلوم مُرد. خود سینمای ما هم مظلوم مُرده است و ما تاریخ مظلوم‌مردگی داریم. جواب این مردن‌ها را چه کسی می‌دهد؟ هنر در ایران درحال تعطیل شدن است. چطور می‌شود درباره رفتن جسم داریوش مهرجویی حرف زد؟ چیزی که می‌ماند بازگذاشته‌های او است نه چهره او. من هروقت دلتنگ داریوش می‌شوم بخشی از فیلم‌های او را نگاه می‌کنم.

نمی‌توانم چنین قتلی را تصور کنم

بهمن فرمان‌آرا روی صحنه آمد و عنوان کرد: باورم نمی‌شود که یک سال گذشته و هنوز زخم این جنایت باز است و جوابی نداشته است. من ۵۰ سال با داریوش دوست بودم و باهم از لس‌آنجلس به ایران آمدیم.‌ طی این مدت نشست و برخواست‌های زیادی باهم داشتیم اما یک مورد آن را که مربوط به فیلم «دایره مینا» است، برایتان تعریف می‌کنم که بدانید همیشه رفتار با فیلمسازان خوب نبوده است چه پیش از انقلاب و چه پس از انقلاب‌.‌ فیلم «دایره مینا» به دلایل زیادی در آن زمان توقیف شد تا اینکه قرار شد من و داریوش به شرکت نفت برویم تا این فیلم را برای نظام پزشکی پخش کنند و آن‌ها مجوز بدهند. ما به آن سالن رفتیم و قرار شد که رئیس شرکت نفت هم برای تماشای فیلم بیایند. قبل از شروع فیلم آقای اقبال گفتند که از این فیلم‌ متنفر هستند. پس از جلسه قرار شد که آقای مهرجویی جلسه ای با دکتر اقبال داشته باشند.

وی افزود: ما سالن سینما نیاگارا را کرایه کردیم تا فیلم‌های اجتماعی را به مردم نشان دهیم. اولین فیلم‌ هم قرار بود که «دایره مینا» باشد. اما این سالن سینما آتش گرفت و نشد که فیلم را اکران‌ کنیم.

فرمان‌آرا در پایان بیان کرد: من هرگز نمی‌توانم در ذهنم تصور کنم که این قتل وحشیانه چگونه اتفاق افتاده است. به ما می‌گویند که اجازه ندارید درباره آن صحبت کنید. امروز ما پس از یک سال دورهم جمع شده‌ایم اما نه داریوش میان ماست و نه قاتلان وی معرفی شده‌اند. ما کیومرث پوراحمد را هم فراموش کردیم. در پایان می‌گویم که داریوش دوست من بود و همچنان در ذهن من است.

سیروس الوند نیز در ادامه این مراسم گفت: من فکر می‌کنم اولین نفری بودم که وقتی از لس آنجلس آمد با او مصاحبه کردم. لهجه او آمریکایی بود اما با جدیت می‌گفت که می‌خواهم یک فیلم ایرونی بسازم. من فکر می‌کردم چنین چیزی امکان‌پذیر نیست اما مهرجویی فیلم «گاو» را ساخت که یکی از ماندگارترین آثار سینمای ایران است. در آن زمان عده‌ای اجازه نمی‌دادند که این فیلم پخش شود اما حضرت امام (ره) طی سخنرانی گفتند که گاهی فیلمسازان ما فیلمی می‌سازند که از آثار خارجی هم بهتر است و فیلم «گاو» را مثال زدند. این جمله باعث شد که مشکلات این فیلم‌ رفع شود.

گوهر خیراندیش سخنران بعدی این مراسم بود که عنوان کرد: تمام کسانی که در سینما فوت شدند تا همیشه حضور دارند و محو نمی‌شوند. آقای رضا صائمی امروز یادداشتی در صفحه فجازی‌شان نوشتند که من می‌خواهم آن را برای شما بخوانم.

آقای مهرجویی سعدی سینمای ایران است

بعد از خواندن یادداشت رضا صائمی توسط خیراندیش در ادامه سروش صحت گفت: مفتخر و خجالت‌زده هستم زیرا کوچک‌تر از آنم که درباره آقای مهرجویی صحبت کنم. من اصفهان زندگی می‌کردم و وقتی فیلم «هامون» اکران شد دیوانه شدم و بلافاصله دوبار این فیلم را در سینما تماشا کردم. من پس از آن فیلم مجدد باخ گوش کردم، آقای شکیبایی و بیتا فرهی پس از آن فیلم برای من ستاره شدند. پیش از آن نمی‌دانستم آقای سرشار چنین بازیگری هستند و آقای اویسی چنین طنزی دارند. وقتی فیلم «مهمان مامان» را دیدم بسیار گرسنه شدم زیرا در فیلم‌های آقای مهرجویی زندگی وجود دارد و در کنه وجود ما رخنه می‌کنند. همواره برای من سوال است که او چگونه می‌توانست اینگونه از بازیگران بازی بگیرد؟ چگونه دیالوگ‌های سخت را سرجای خود استفاده می‌کرد؟ به عقیده من آقای مهرجویی سعدی سینمای ایران است زیرا به زبان سهل ممتنعی دست یافتند که بسیار سخت بود.

تلخ‌ترین اتفاق سینمای ایران

محمدمهدی عسگرپور رئیس هیئت مدیره خانه سینما بیان کرد: قتل فجیع ایشان همچنان مبهم است و زوایای پنهانی دارد. به نظر من این قتل تلخ‌ترین اتفاق سینمای ایران است. می‌خواهم درباره نقش بی‌بدیل آقای مهرجویی بر پیکره تاریخ سینمای ایران صحبت کنم. ممکن است در تاریخ سینما ابهاماتی وجود داشته باشد و رفع این ابهامات همواره در اختیار بعضی افراد خاص قرار می‌گیرد. نسل امروز ممکن است که اسطوره‌هایی مانند داریوش مهرجویی را آنگونه که باید نشناسند. این وظیفه ماست که به نسل جدید یادآوری کنیم که در سینما پا روی دوش چه جریانی گذاشته‌اند.

او برای آزادی انسان فیلم ساخت

پرویز شهبازی در ادامه این مراسم تصریح کرد: سخن گفتن درباره داریوش مهرجویی هم سخت است و هم آسان.‌ من خودم با فیلم «اجاره‌نشین‌ها» با داریوش مهرجویی آشنا شدم. پس از آن با آثار مدرن آقای مهرجویی آشنا شدیم و سینما را با ایشان آموختیم. سینمای آقای مهرجویی انسان‌مدار بود و دغدغه انسان را داشت. آقای مهرجویی برای آزادی انسان فیلم ساخت.

فریدون جیرانی به دلیل اینکه در سفر بود برای این مراسم بزرگداشت یادداشتی ارسال کرده بود. همچنین کیانوش عیاری نیز به یاد داریوش مهرجویی یادداشتی برای این مراسم یادبود فرستاده بود.

در بخش دیگری از این مراسم محمدعلی سجادی بیان کرد: عقل در فرهنگ ما تعریف‌های گوناگونی دارد و چه براساس عرفان و هستی‌شناسی و چه براساس تعاریف مدرن آقای مهرجویی در تمام آثارش حرکتی میان عقل به جنون و برعکس دارد. متاسفانه امروزه در جامعه ما حاشیه بر متن غلبه پیدا می‌کند.

علیرضا داوودنژاد نیز پیام ویدئویی برای این مراسم ارسال کرده بود.

مریم مهرجویی دختر زنده‌یاد داریوش مهرجویی هم در پیام ویدئویی گفت: بعضی افراد فیلم می‌سازند و برخی راه درست می‌کنند. پدر من هم جزو کسانی بود که یک مسیر ساخت. اکنون اگرچه خودش در این جهان فیزیکی نیست اما راهش ادامه دارد.

مینا بزرگمهر خواهرزاده داریوش مهرجویی هم عنوان کرد: ما این شانس را در کودکی داشتیم که زندگی ما مانند یک سیرک بزرگ بود. ما نسل بچه‌های دهه ۶۰ هستیم و آن‌چیزی که نسل قبل برایمان به جا گذاشتند و این داشته‌ها برای ما بسیار حیاتی هستند. ما وقتی که این بزرگان را از دست می‌دهیم تازه متوجه می‌شویم چه افتخار بزرگی بود که شخصی مانند داریوش مهرجویی در ایران ماند و برای ما آثار درخشانی ساخت.

مجید برزگر نیز بیان کرد: آقای مهرجویی این شانس را داشتند که در دوران حیاتشان هم قدردانی شدند. در تاریخ سینمای ما، کم داغ و فشار و سیاهی نبوده است اما ۲۲ مهر ۱۴۰۲ هولناک‌ترین روز سینمای ایران بود. دادخواهی و روشن شدن این پرونده مطالبه سینمای ایران است.

ابوالحسن داوودی در ادامه این مراسم تصریح کرد: حدود یک ماه قبل خانه سینما مراسم بزرگداشتی برای آقای مهرجویی و پوراحمد برگزار کرد که متاسفانه چهره‌های آشنای سینما در آن مراسم‌ حضور نداشتند اما اکنون خوشحالم که حرفه ای‌ها و بزرگان سینما در این مراسم حضور دارند. من با صحبت کردن و نگاه کردن به کار آقای مهرجویی سینما را آموختم. همه شما می‌دانید که ما اکنون در وضعیت بحرانی هستیم اما من می‌خواهم درباره وفاق صحبت کنم. جامعه ایرانی چهار دهه را طی کرده است و با تمام شکاف‌هایی که وجود داشته سینمای ایران بیشترین امتیاز را در دنیا کسب کرده است. سوال من این است که اگر درباره قتل داریوش مهرجویی و خودکشی کیومرث پوراحمد به جامعه فیلمسازان ما پاسخ درستی داده نشود، قطعاً ابعاد و نتایج بدی در بر خواهد داشت.

پس از این مراسم فیلم «دایره مینا» ساخته داریوش مهرجویی برای حاضران اکران شد.