کار در حوزه صنایع فرهنگی جهاد و مصرف فرهنگی مثل تغذیه جسم است

به گزارش خبرنگار مهر، برنامه «قرارگاه» با موضوع صنایع فرهنگی و مقاومت و با محوریت نقش فعالان عرصه صنایع فرهنگی ایران در زمینه جهاد در راه گسترش فرهنگ مقاومت و با حضور سجاد صالحی دبیر کمیته صنایع خلاق شورای عالی جهاد سازندگی، نفیسه شاهی نوری مدیر عامل خانه خلاق و نوآوری ایلسا، مرتضی اعلایی مدیر مرکز هنری ماهد، سید امیر آقایی کارشناس صنایع فرهنگی و دبیر سابق قرارگاه بازارپردازی، سعید حسینی کارشناس صنایع فرهنگی، امیرمسعود استاد حسین مسئول گروه فرهنگی حیات طیبه و حجت الاسلام محمد رحمانی مدیر مرکز نوآوری امید روی آنتن شبکه قرآن و معارف سیما پخش رفت.

بسیاری از تولیدات صنایع فرهنگی به صورت خودجوش انجام می‌شود

در ابتدای گفت‌وگو سجاد صالحی دبیر کمیته صنایع خلاق شورای عالی جهاد با اشاره به رویدادهای اخیر فلسطین، به اهمیت صنایع فرهنگی در ترویج فرهنگ مقاومت پرداخت و گفت: پس از وقایع اخیر، شاهد موج گسترده‌ای از تولیدات فرهنگی با محوریت فلسطین در سراسر جهان بوده‌ایم که نشان از ظرفیت بالای این حوزه در ایجاد اندیشه های اجتماعی دارد.

دبیر کمیته صنایع خلاق شورای عالی جهاد گفت: مشاهده کرده ایم که در اقصی نقاط دنیا، از اروپا، آمریکا، آسیا، آفریقا، و کشورهای خاورمیانه، تولیدات فرهنگی متنوعی در حال شکل‌گیری است که به نوعی پیوست فرهنگی مقاومت و هویت فلسطین را رسانه‌ای می‌کند.

صالحی با بیان اینکه بسیاری از این تولیدات به صورت خودجوش و توسط افراد مستقل انجام شده است، بر اهمیت ایجاد یک شبکه متمرکز برای معرفی و حمایت از این تولیدکنندگان تأکید کرد و گفت: ایجاد صفحه مجازی و پویش داستان حمایت یا STORY OF SUPPORT برای جمع‌آوری و نمایش این آثار و شبکه‌سازی تولیدکنندگان این محصولات است و این اقدام می‌تواند به عنوان یک بانک ایده برای تولیدکنندگان و ایجاد ظرفیت‌های جدید در این حوزه عمل کند.

وی در خصوص ابزار مورد استفاده صنایع فرهنگی برای انتقال مفاهیم گفت: هنر یک جوشش و اتفاقی است که از ذوق و قریحه ناشی می‌شود و به محصولی تبدیل می‌شود که بیشترین مصرف آن، مصرف رسانه‌ای است. اما در صنایع فرهنگی، تولیدکننده و مصرف‌کننده هر دو حضور دارند؛ مردم را راحت‌تر به این جریان جذب می شوند و جریان اجتماعی ایجاد می شود. علاوه بر این، صنایع فرهنگی به اقتصاد تولیدکننده نیز کمک می‌کند و همزمان با حمایت از برندینگ، تقاضای داخلی و جهانی را پوشش می‌دهد.

تولیدکنندگان در سراسر جهان به تولید محصولات فرهنگی با مضامین مقاومت روی آورده‌اند

در ادامه شاهی‌نوری مدیرعامل خانه خلاق و نوآوری ایلسا و از برگزارکنندگان رویداد مداومت، به بررسی ارتباط بین مد و جنبش‌های اعتراضی پرداخت و با اشاره به رویدادهای تاریخی مانند انقلاب فرانسه گفت: لباس از دیرباز به عنوان ابزاری برای بیان دیدگاه‌ها و خواسته‌های اجتماعی مورد استفاده قرار گرفته است. به این ترتیب رویداد مداومت با وجه تسمیه مد، مقاومت و امت به منظور ایجاد همگرایی بین مد و مقاومت و انتقال پیام‌های فرهنگ مقاومت به جامعه طراحی و اجرا شد.

مدیرعامل خانه خلاق و نوآوری ایلسا با اشاره به فشن‌شوهای ضد فلسطینی برندهای حامی اسرائیل، بر ضرورت استفاده از مد به عنوان ابزاری برای مقابله با این‌گونه حملات تأکید کرد و گفت: تولیدکنندگان و طراحان در سراسر جهان به تولید محصولات فرهنگی با مضامین مقاومت روی آورده‌اند، از رویداد مداومت به عنوان بستری برای گفتمان‌سازی و ایجاد همگرایی بین فعالان مد و مقاومت است. مداومت، رویدادی بود برای دغدغه‌مند کردن و گفتمان‌سازی اهالی مد که پیام‌شان را به جهان منتقل کنند. در واقع لباسِ مفهومی در حوزه سیاسی-اجتماعی یکی از ارکان مداومت بود.

مدیرعامل خانه خلاق و نوآوری ایلسا گفت: ما فعالان و نخبگان دانشگاهی و در حوزه طراحی مد مقاومت را دعوت کردیم و دیپلماسی مد را پیگیری کرده و مضامین بسیار خوبی از آن استخراج کردیم. سپس، به سراغ دورهمی برندها رفتیم و از آن‌ها خواستیم دغدغه‌های خود را مطرح کنند. فراخوانی صادر کردیم و جایزه‌ای به نام جایزه مداومت به جایزه مد و لباس فجر اضافه کردیم. اما عدم فعالیت و کنشگری در بین فعالان مد به دلیل جو سیاسی و اجتماعی حاکم در این زمینه زیاد بود.

شاهی‌نوری با مقایسه وضعیت تولیدات فرهنگی با مضامین مقاومت در ایران با سایر کشورها، بر ضرورت حمایت از تولیدکنندگان داخلی و پر کردن خلأ موجود در این حوزه پرداخت و افزود: لایه‌های سیاسی و ایدئولوژیک در جامعه ما، لایه‌های فطری فرهنگ عمومی را تحت تأثیر قرار داده‌اند. بر اساس آموزه های نبی اکرم همه ما مسئولیم و یک تعهد مشترک برای حفظ این عرصه داریم، اما متأسفانه کاری نمی‌کنیم و این موضوع صرفاً به عرصه حجاب و عفاف محدود شده است.

چالش‌های موجود در زمینه توزیع محصولات در سطح جهانی محسوس است

در ادامه مرتضی اعلایی مدیر خانه ماهد در رابطه با حمایت از مقاومت، به آغاز جدی فعالیت‌های تولیدی ماهد برای حوزه مقاومت از سال ۱۳۹۵ اشاره کرد و گفت: این فعالیت‌ها پس از پایان جنگ سوریه و با تمرکز بر حمایت از جبهه مقاومت آغاز شده است.

وی با اشاره به حوادث اکتبر در فلسطین و بازتاب گسترده آن در جهان، از افزایش فعالیت‌های ماهد در این حوزه خبر داد و به چالش خود در نمایشگاه جی‌تکس دبی به دلیل حمل کیف با نمادهای فلسطینی اشاره کرد و افزود: این اتفاق، عزم ماهد را برای ادامه فعالیت‌ها در حمایت از فلسطین جزم‌تر کرد.

اعلایی همچنین به فعالیت‌های بین‌المللی ماهد در کشورهای عربی و اروپایی اشاره کرد و گفت: چالش‌های موجود در زمینه توزیع محصولات در سطح جهانی محسوس است. ایجاد شبکه‌های توزیع بین‌المللی برای رساندن محصولات به دست مصرف‌کنندگان در سراسر جهان اهمیت دارد. تأسیس فروشگاه یا ارسال محصولات فرهنگی به‌صورت رسمی در خیلی از کشورها مقدور نیست. اما می‌توانیم به‌صورت آنلاین این محصولات را از طریق پلتفرم‌های خارجی به دست‌شان برسانیم. این دغدغه امروز ماست و اگر کسی بتواند این کار را انجام دهد، دستاورد مهم و بزرگی خواهد بود.

در پایان، اعلایی با اشاره به وجود ظرفیت‌ها و خلاءهای بسیار در حوزه تولید محصولات فرهنگی به ویژه در حوزه محصول، پوشاک، نمادها، المان‌ها و هویت گفت: فعالانی که در این حوزه ها و هر حوزه‌ای که مربوط به کار رسانه‌ای و روایت کردن مقاومت باشد، دعوت می‌کنیم تا در این حوزه‌ها وارد شوند و اقدامات مؤثر را انجام دهند.

صنایع فرهنگی در شکل‌دهی هویت افراد نقش دارند

در ادامه سید امیر آقایی کارشناس صنایع فرهنگی، با اشاره به پیچیدگی‌های صنایع فرهنگی، بر اهمیت توجه به دو جنبه اصلی در این حوزه تأکید کرد و گفت: صنایع فرهنگی هم در شکل‌دهی رفتار و هویت افراد، به‌ویژه در گروه‌های سنی پایین‌تر، نقش به سزایی دارد و هم به عنوان پاسخگو به نیازهای روزمره مخاطبان عمل می‌کند. به عبارت دیگر، این صنعت هم می‌تواند بر مخاطب اثرگذار باشد و هم از سوی دیگر، تحت تأثیر خواسته‌ها و نیازهای او قرار گیرد.

وی با انتقاد از تمرکز بر روی رسانه‌های اجتماعی و کم‌کاری در حوزه رسانه‌های تصویری و برودکست، بر ضرورت ایجاد تعادل بین تولید و تقاضا در این حوزه تأکید کرد و افزود: ما تقاضا برای مصرف این روایت‌ها داریم. این جنایت و ظلم یک واکنش انسانی و درونی را به وجود می‌آورد که واکنش بشری ایجاد کند. اما برای تولید محصول فرهنگی به این تقاضا توجه نمی کنیم.

دبیر سابق قرارگاه بازارپردازی، با اشاره به چالش‌های موجود در روایت‌سازی از حوادث سریع و پیچیده گفت: ایجاد ابزارهای تنظیم‌گری و تسهیل‌گری در دست نهادهای دولتی برای حمایت از تولید محتواهای باکیفیت اهمیت دارد. بسط روایت‌ها و ایجاد روایت‌هایی قابل تعریف برای سطح جامعه امری ضروری است. هنوز در سطح رسانه‌ای کار ماندیم و آن سطح رسانه‌ای، بیشتر به شبکه‌های اجتماعی محدود شده است.

وی افزود: با جنایت‌ها و ظلم‌هایی که در فلسطین رخ می‌دهد، نیازمند تبیین روایت‌ها در قالب شخصیت‌سازی و فضاهای مختلف هستیم. این فرآیند خود نیازمند زمان است و به‌طور طبیعی اتفاق نمی‌افتد. ما در انتقال این عمق ظلم و جنایت در جامعه به مسأله دچار هستیم. در حال حاضر، بیشتر بر روی روبنای رسانه‌ها و میکرو رسانه‌ها و به‌خصوص شبکه‌های اجتماعی تمرکز داریم، در حالی که بر روی این عمق و نفوذ کار عملیاتی صورت نگرفته است.

این کارشناس صنایع فرهنگی با اشاره به تقاضای بالای مخاطبان برای مصرف روایت‌های مرتبط با حوادثی مانند فلسطین، بر اهمیت حفظ این تقاضا و تولید محصولات فرهنگی متناسب با آن تاکید کرد و گفت: برای مثال بازی ویدیویی لیلا بر اساس واقعه شهادت محمد الدوره ساخته شده است. این امر نشان از پتانسیل بالای صنایع فرهنگی در ایجاد روایت‌های مؤثر است.

صنایع فرهنگی شبیه جهاد فرهنگی است

در ادامه سید سعید حسینی کارشناس صنایع فرهنگی، با اشاره به پیچیدگی‌های صنایع فرهنگی و تأثیر آن بر تمام ابعاد زندگی، گفت: این حوزه به یک جهاد فرهنگی شبیه است که نیازمند همبستگی و تلاش همه جانبه است. جهاد در این حوزه یک جهاد فرهنگی همراه با جهاد اقتصادی است و این همراهی، قضیه صنایع فرهنگی را پیچیده می‌کند.

وی در رابطه با تأثیرگذاری بر جامعه جهانی، خصوصاً در موضوعاتی همچون جنایات در فلسطین، افزود: وقتی محتوایی را هنرمندانه و در لایه‌های سبک زندگی ارائه می‌دهیم، می‌توانیم روایت‌های غلط را تغییر دهیم و حقایق را به مردم نشان دهیم. حسینی با تاکید بر اهمیت نقش صنایع فرهنگی در شکل‌دهی شخصیت کودکان و نوجوانان، گفت: نود درصد شخصیت بچه‌ها تا چهارده‌سالگی شکل می‌گیرد. ما با استفاده از صنایع فرهنگی می‌توانیم جهان‌بینی آن‌ها را شکل دهیم.

این کارشناس صنایع فرهنگی با اشاره به الگوهای مردمی در انقلاب اسلامی، بر توانایی مردم در ایجاد تغییر در این حوزه تأکید کرد. به عنوان مثال، وی به فعالیت مادران در تولید نوشت‌افزار با طرح‌های فلسطینی اشاره کرد و گفت: صنایع فرهنگی یعنی همه سبک زندگی، به‌ویژه در حوزه کودک و نوجوان. همه ما، حتی مادرها و فعالان و عموم مردم می‌توانند در صنایع فرهنگی نقش‌آفرینی کنند.

وی ادامه داد: ما باید گفتمان‌سازی کنیم و با مردم صحبت کنیم. وقتی مردم متوجه شوند که صنایع فرهنگی چه تأثیری بر زندگی آن‌ها و نسل‌های آینده دارد، به صورت خودجوش برای تغییر اقدام خواهند کرد. وی همچنین بر اهمیت ایجاد پویش‌های مردمی و همکاری با تولیدکنندگان تأکید کرد و گفت: با ایجاد پویش‌هایی مانند «نشان نصر»، می‌توانیم تولیدات فرهنگی با مضامین مقاومت را افزایش داده و به دست مخاطبان برسانیم.

مساجد می‌توانند نقش مؤثری در تولید محصولات فرهنگی داشته باشند

در ادامه امیر مسعود استاد حسین مسئول گروه فرهنگی حیات طیبه با اشاره به پتانسیل بالای نهادهای فرهنگی مانند هیئت‌ها، مساجد و مدارس در حوزه تولیدات فرهنگی، بر ضرورت فعال‌سازی این نهادها برای ورود به عرصه صنایع فرهنگی گفت: این نهادها می‌توانند نقش مؤثری در تولید محصولات فرهنگی با محوریت مقاومت ایفا کنند.ما باید یک زمین بازی مشخص برای این نهادها ایجاد کنیم تا بتوانند به صورت موثر در این حوزه فعالیت کنند.

وی با ارائه مثال‌هایی از حوزه‌های مختلف مانند اسباب‌بازی، نوشت‌افزار و مد و لباس، بر اهمیت تولید محصولات فرهنگی با مضامین مقاومتی تاکید کرد و افزود: نقش روایت‌گری در ایجاد انگیزه برای تولیدکنندگان امر مهمی است. وقتی تولیدکنندگان ببینند که محصولات آن‌ها چه تأثیری بر مردم، به‌ویژه کودکان و نوجوانان، دارد، با انگیزه بیشتری به تولید محصولات جدید خواهند پرداخت.

مسئول گروه فرهنگی حیات طیبه با اشاره به اهمیت نمایش اثربخشی محصولات فرهنگی در میدان، افزود: اگر بتوانیم به تولیدکنندگان نشان دهیم که محصولات آن‌ها چه تأثیری بر مقاومت داشته است، آن‌ها با انگیزه بیشتری به تولید محصولات باکیفیت و متنوع خواهند پرداخت. استاد حسین معتقد است که با ایجاد یک شبکه ارتباطی قوی بین تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان، می‌توان به تولید انبوه محصولات فرهنگی با مضامین مقاومتی دست یافت.

مصرف فرهنگی شبیه تغذیه جسم است

در ادامه حجت الاسلام رحمانی مدیر مرکز نوآوری امید با اشاره به اهمیت صنایع فرهنگی در شکل‌دهی به هویت و ارزش‌های نسل جوان، بر ضرورت مدیریت مصرف فرهنگی تأکید کرد و گفت: مصرف فرهنگی بماند تغذیه جسم می‌ماند. صنایع فرهنگی، به‌خصوص در حوزه رسانه و انیمیشن، مجاری ارتباط با ابعاد معنوی و تعالی و رشد معنوی هستند و به‌نوعی خوراک ابعاد روحانی و معنوی انسان محسوب می‌شوند. اگر ما نتوانیم مدیریت کنیم که نسل جوان چه نوع محصولات فرهنگی را مصرف می‌کند، به همان اندازه که تغذیه نامناسب به سلامت جسم آسیب می‌زند، مصرف محصولات فرهنگی نامناسب نیز به سلامت روح و روان آن‌ها آسیب خواهد زد.

وی با بیان اینکه نوجوانان و جوانان به طور طبیعی به دنبال مصرف محصولات فرهنگی هستند، افزود: اگر ما برای آن‌ها محصولات فرهنگی مناسب تولید نکنیم، آن‌ها به سمت محصولات فرهنگی بیگانه گرایش پیدا خواهند کرد. بنابراین، باید با سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع فرهنگی و ایجاد زیرساخت‌های لازم، محصولات فرهنگی متناسب با ارزش‌های اسلامی و ایرانی تولید کنیم.

مدیر مرکز نوآوری امید بر اهمیت شناسایی و معرفی الگوهای موفق در حوزه مقاومت تأکید کرد و گفت: اگر ما بتوانیم پرسونای نوجوانانی که نقش پیش‌رانی را در کشور ایجاد می‌کنند و تجربه موفقی در کنشگری برای مقاومت دارند، شناسایی کنیم و به الگو تبدیل کنیم، می‌توانیم با استفاده از روش‌های انتشار، اقداماتی برای توسعه این فضای جبهه برداریم.

رحمانی افزود: با تجربه‌نگاری و مدل‌سازی از این الگوها به جای رویکرد آسیب شناسی، می‌توانیم الگویی برای سایر جوانان ایجاد کنیم و آن‌ها را به سمت فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی در محور مقاومت سوق دهیم.