آیت الله محمد خامنه‌ای در گفتگو با مهر: طرح آرای فلسفی میان مردم مهمترین هدف بنیاد صدرا است

آیت الله سید محمد خامنه‌ای رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا در گفتگو با خبرنگار مهر، به مناسبت برگزاری یازدهمین همایش حکمت متعالیه و تدبیر خانواده گفت: آنچه ما بسیار بر آن اهمیت می‌دهیم حضور عملی فلسفه در میان توده های مردم و به عبارتی دیگر بحث کاربردی فلسفه است. بسیاری از اینکه فلسفه به چه کار می آید پرسش می کنند و بنیاد حکمت اسلامی صدرا هم بر همین اساس سعی کرده مباحث کاربردی را بیشتر طرح کند سال گذشته به بحث درباب سیاست پرداختیم و امسال نیز بحث تدبیر منزل و یا تدبیر خانواده را در دستور کار قرار می دهیم.

آیت الله سید محمد خامنه ای افزود: فلسفه در جامعه ما وارد نشده و مردم تصور می کنند فلسفه برای گوشه کتابخانه هاست و عده‌ای انزوا طلب، فیلسوف هستند. فلسفه امری تخصصی است. فلسفه نظر به جامعه، انسان و سعادت دارد. یعنی دل مشغولی برای جامعه و انسان دارد. فلسفه برای این است که راهگشا باشد.  

رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا همچنین به احیاء، انتشار و تصحیح آثار ملاصدرا اشاره کرد که در این راه بسیار می تواند به ما کمک کند و گفت: ما در ابتدا باید به کمبودهایی که در حوزه های فکری صورت می گیرد توجه کنیم و دریابیم که چه چیزهایی نیاز است. هر کس در حوزه خودش می بایست به پیشبرد علوم و معارف اسلامی تلاش کند.

رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا افزود : در فلسفه ملاصدرا و فلسفه محض ما مشکلاتی داریم. آموزش فلسفه در جامعه ما بر عهده دانشگاه و حوزه است اما باید کیفیت این آموزشها را مورد نقد قرار داد. همچنین کتابهایی که چاپ می شود نیز از این دایره خارج نیست. همه این موارد می تواند فلسفه را ایستا نگه دارد.

رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا مقصود حکمت عملی را رساندن به سر منزل موعود توصیف کرد و گفت : به تعبیری در اول ارائه طریق و سپس  ایثار به مطلوب می کند. یکی از کمبودهایی که ما در بنیاد حکمت اسلامی صدرا  احساس کردیم  همین عدم کاربرد فلسفه در جامعه است. بنیاد به آموزش نمی پردازد چرا که آموزش را دیگران انجام می دهند و تألیفات در حد محدودی است و سعی شده از دوباره کاری نیز پرهیز شود.

آیت الله خامنه ای  در پاسخ به این پرسش که محافل علمی ما تا چه اندازه قابلیت پاسخ به چنین پرسش هایی را دارند اظهار داشت : نباید توقع داشته باشیم همه اندیشمندان ما وارد میدان عمل شوند. دگرگونی متکی به ابزارهایی است که ما فاقد آن هستیم .

وی در بخش دیگری از این گفتگو به وضعیت صدرا پژوهی در ایران، غرب و جهان اسلام اشاره کرد و گفت : صدرا پژوهی در ایران، رسما در بنیاد حکمت اسلامی صدرا طراحی و اجرا می شود ولی غیر مستقیم در حوزه علمیه قم و دانشگاهها نیز اقبال به ملاصدرا بیشتر شده است. در جهان اسلام اخیراً توجه اذهان به سوی مکتب و کتب ملاصدرا بیشتر شده ، ولی هنوز به حد قرون سابق در شبه قاره هند و عراق نرسیده  است . 

وی افزود: بنیاد حکمت صدرا سعی در شتاب بخشیدن به این حرکت ضعیف و توجه دادن کشورهای اسلامی به  فلسفه اسلامی و ملاصدرا دارد و خوشبختانه در برخی کشورها چند رساله دکتری درباره فلسفه ملاصدرا در دست تهیه است. در غرب نیز شوق و علاقه ای ایجاد شده، برخی با مطالعه کتب ملاصدرا و احیانا ترجمه آن و برخی با فراهم سازی همایشها و نشستهای فلسفی .

آیت الله خامنه ای با اشاره به اینکه الزامات صدرا پژوهی در ایران مانند دیگر فعالیتهای فرهنگی، نخست برطرف شدن موانع و کارشکنی هاست و سپس تأمین امکانات مالی و مادی تا مؤسسات مربوطه و محققین علاقمند بتوانند به کار پژوهش بپردازند ، گفت : در این بنیاد مطالعات بسیاری در اینباره شده و طرحهایی آماده گردیده که در صورت گردآمدن و اعلام شرکت محققان و نبود موانع، می توان به نتیجه بیشتری امیدوار بود.

وی تأثیر همایشها بر فلاسفه و محققان دیگر را خیلی بیشتر از ترجمه و پخش کتاب و مقاله و حتی شرکت کردن در همایشهای غربی ارزیابی کرد و گفت : شرکت کننده بیگانه هنگامی که در مقطعی خاص و شرایطی آماده و با حضور دهها و صدها استاد و محقق و فیلسوف فاضل از کشورهای مختلف و مقالات عمیق و اثربخش روبرو می شود می تواند با افراد بسیاری مباحثه و مبادله معلومات کند و ابهام و اشکالاتی را که در فلسفه اسلامی و صدرائی در ذهن خودش می یابد در این اجتماعات مرتفع سازد.

آیت الله خامنه ای تأکید کرد: تجربه نشان داده عظمت و شکوه علمی و معنوی همایش ملاصدرا بود که سبب گردید عده بسیاری پس از مراجعت به کشورهای خود داوطلب تحقیق یا ترجمه و نوشتن مقالاتی درباره ملاصدرا شوند. دیدن این مکتب از نزدیک اعتماد به نفس عده ای از فلاسفه عرب زبان و دیگر کشورهای اسلامی را بالا برده و آنها را به سمت و سوی فلسفه اسلامی کشانده است. تعدادی از مراکز فلسفی جهان تقاضای همکاریها و کارها و تحقیقات مشترک با بنیاد حکمت صدرا دارند و حتی توافقنامه هایی نیز به امضا رسیده است.  

آیت الله سید محمد خامنه ای در بخش دیگری از سخنانش به آشنایی غربیان با ملاصدرا اشاره کرد و گفت : تقریبا می توان گفت غربیان تا همین اواخر چیزی درباره ملاصدرا و فلسفه او نمی دانستند. تنها اثری که در لابه لای کتب آنها دیده می شود یکی اشاره مختصری است که " گوبینو"  در دوره قاجار به وی و کتاب  اسفار او کرده و اسفار را - که به معنی سفرهاست -  به معنای کتب، یعنی جمع سفر ( با کسر سین) گرفته که پیداست حتی صفحه اول آن کتاب معروف را ندیده بوده است.

وی افزود: در اوایل قرن بیستم میلادی شرق شناس آلمانی به نام "هورتن" چند اثر به زبان آلمانی درباره ملاصدرا داشته، ولی مهم ترین تأثیر را برای معرفی ملاصدرا  در نیمه قرن گذشته پرفسور "هانری کربن " فرانسوی و تا حدودی پرفسور " ایزوتسو" ژاپنی داشته اند .  از میان  مسلمانان نیز می توان از پرفسور فضل الرحمان پاکستانی و تلاشهای مؤثر دکتر سید حسین نصر یاد کرد . اولین همایش جهانی ملاصدرا در ایران در اول خرداد سال 1378 تأثیر ناگهانی و عمیقی در محافل فلسفی جهان گذاشت و صدها مؤسسه فلسفی در پنج قاره و هزاران استاد فلسفه در جهان از دور و نزدیک با این شخصیت بزرگ و تا حدودی  با مکتب متعالی او آشنا شدند که هنوز هم ارتباط ادامه و استمرار دارد و هر روز این آشنایی بیشتر می شود.

وی همچنین به آثاری که از ملاصدرا ترجمه شده اشاره کرد و گفت : از آثار ملاصدرا اولین اثری که ترجمه شد، کتاب " المشاعر"  بود که بوسیله "هانری کربن" همراه مقدمه ای به زبان فرانسه ترجمه شد. پس از آن کتاب "الحکمه العرشیه" ملاصدرا  توسط پرفسور "موریس" به انگلیسی ترجمه شد .  با برپایی کنگره جهانی ملاصدرا شوق و حرکتی در راه ترجمه آثار ملاصدرا بوجود آمد که بخشی از آن به همت و بودجه بنیاد حکمت اسلامی صدرا بوده مانند ترجمه برخی از مجلدات اسفار و نیز کتاب "  المشاعر" و "اکسیر العارفین" و "تفسیر آیه نور" و چند سوره دیگر به زبان انگلیسی و دو کتاب به زبان روسی و ترجمه های دیگری که در آینده نزدیک اعلام خواهد شد.

رئیس بنیاد حکمت صدرا درباره اهداف برگزاری یازدهمین همایش بزرگداشت ملاصدرا گفت : متأسفانه ملاصدرا علیرغم اهمیت فراوانی که در فرهنگ ایران اسلامی دارد ، نه در داخل کشور و نه در خارج از کشور چندان شناخته شده نیست و این به معنای غفلت جهانیان و ایرانیان از تفکر فلسفی است . یکی از اهداف ما شناساندن شخصیت و اندیشه ملاصدرا به ایرانیان و فیلسوفان غرب است .

وی درباره ضرورت معرفی ملاصدرا گفت : فلسفه ملاصدرا برخلاف بسیاری از فلسفه ها ، سازنده و زنده است و می تواند برخی از مشکلات و مسائل فلسفه غرب را رفع  و حل کند . ادعای ما این است که فلسفه غرب نه تنها مشکلات و مسائل فلسفی را  رفع و حل نکرده بلکه بر ابهام و حیرت علاقمندان فلسفه نیز افزوده و ما به وسیله اندیشه های ملاصدرا می توانیم این  مشکلات و مسائل را حل و رفع کنیم .

رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا در پایان اظهار داشت: امروزه در کشورهای مختلف فلسفه ملاصدرا مورد توجه قرار گرفته است. در کشورهای عربی فلسفه صدرایی اصلا مورد توجه قرار نداشت اما پس از کنگره ملاصدرا در سال 78 در تهران در کشورهایی مانند تونس، سودان، مصر، سوریه و دیگر کشورها از فلسفه صدرایی نیز سخن به میان می آید.