ایران ؛ سرزمینی برای فراموش کردن پناهندگی!

به گزارش خبرنگار مهر، پناه بردن به سرزمین دیگری برای فرار از تهدیدها، هرچند می تواند چند صباحی او را از مواجهه با خطرات مصون دارد، اما قطعا تحمل سختی های زندگی در غربت نیز نمی تواند برای او یک خواسته و آرزو باشد. عجین شدن با فرهنگ سرزمین بیگانه و زندگی در کنار مردمانی که غریبه اند، همه و همه از پیامدهای مهاجرت اجباری است که یک "پناهنده" آن را به جان می خرد تا شاید بتواند آرامش موقت برای خود و اطرافیانش فراهم کند اما قطعا او از این وضعیت راضی نخواهد بود، هرچند که میزبان هم از او پذیرایی خوبی به عمل آورد...

بیشترین میزان رضایت از نحوه میزبانی از پناهندگان، مربوط به کشور ایران بوده و کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان نیز بر این نکته صحه گذارده و همواره بر تقدیر از ایران تاکید داشته است

اصولا پناهنده به شخصی اطلاق می شود که به علت ترس از اینکه تحت تعقیب و آزار و اذیت قرار می گیرد، ناچار می شود زندگی در خارج از کشورش را انتخاب کند. البته پناهندگی، قوانین خاص خودش را دارد که افراد پناهنده می بایست آنها را مورد توجه قرار داده و مد نظر داشته باشند.

ایران به عنوان دومین کشور پذیرای بیشترین تعداد پناهندگان در دنیا، از جایگاه خاصی در نزد جامعه بین الملل برخوردار است. به طوری که بیشترین میزان رضایت از نحوه میزبانی از پناهندگان، مربوط به کشور ایران بوده و کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان نیز بر این نکته صحه گذارده و همواره بر تقدیر از ایران تاکید داشته است. این کمیساریا موظف است حرکتهای بین المللی را در جهت حمایت جهانی از پناهندگان و حل مشکلات آنها، هماهنگ نموده و هدایت نماید.

کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در سال 1984 دفتر خود را در ایران افتتاح کرد و به دنبال هجوم گسترده پناهندگان عراقی به خاطر جنگ دوم خلیج فارس در سال 1991 و با شروع برنامه بازگشت پناهندگان افغانی به کشورشان در سال 1992، این کمیساریا حضور و فعالیتهای خود در ایران را گسترش داد.

حمایت از پناهندگان از طریق حصول اطمینان از اینکه به حقوق اولیه آنها در کشور میزبان احترام گذاشته می شود؛ حصول اطمینان از اینکه دولت به اصل عدم بازگرداندن پناهندگان به اجبار به کشوری که ممکن است در آنجا تحت تعقیب و آزار و شکنجه قرار می گیرند، احترام بگذارد؛ تسهیل بازگشت داوطلبانه و پایدار پناهندگان ثبت نام شده افغانی و عراقی از ایران در امنیت و به طور محترمانه و حصول اطمینان از داوطلبانه بودن بازگشت؛ ارتقاء حقوق پناهندگان در ایران، بهبود وضعیت حمایتی پناهندگان و رفاه بیشتر زنان، کودکان و مردان از طریق بهبود استانداردهای مربوط به سن، جنسیت و خشونت های مربوط به آن و آگاه سازی در زمینه HIV و...، از مهم ترین اولویتهای کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در ایران است.

در ابتدای سال 2008، ایران میزبان حدود 910 هزار پناهنده ثبت نام شده افغانی و 54 هزار پناهنده ثبت نام شده عراقی بود که قطع به یقین آمار پناهندگان با توجه به حضور کسانی که از مسیرهای غیرقانونی وارد کشورمان شده و در ایران زندگی می کنند، بیش از این تعداد خواهد بود

در ابتدای سال 2008، جمهوری اسلامی ایران میزبان حدود 910 هزار پناهنده ثبت نام شده افغانی و 54 هزار پناهنده ثبت نام شده عراقی بود که قطع به یقین آمار پناهندگان با توجه به حضور کسانی که از مسیرهای غیرقانونی وارد کشورمان شده و در ایران زندگی می کنند، بیش از این تعداد خواهد بود. در هر حال، اولین قرارداد سه جانبه میان کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان و دولتهای ایران و افغانستان، در سال 2002 امضا شد و از آن زمان تا کنون، این قرارداد هر سال تمدید گردیده است. قرارداد مذکور آخرین بار در تاریخ 8 اسفند 1385 تمدید گردید و طی آن توافقاتی نیز حاصل شد.

بر اساس توافقات جدید، کمیساریای عالی موظف شد جهت تسهیل در بازگشت پناهندگان به کشورشان، به هر خانواده 100 دلار آمریکا تا سقف 500 دلار امریکا برای خانواده های 5 یا بیش از 5 نفره بپردازد. همچنین دولت افغانستان با واگذاری زمین به بازگشتگان، کمک خواهد کرد و دولت ایران نیز اجازه کار و اقامت یک ساله (قابل تمدید) برای یک عضو خانواده بازگشت کننده در نظر خواهد گرفت.

از ابتدای برنامه بازگشت دواطلبانه پناهندگان افغان تا فوریه 2008، حدود 1،7 میلیون پناهنده افغانی از ایران به کشورشان بازگشته اند. ضمن اینکه حدود 146 هزار پناهنده عراقی نیز بین نوامبر 2003 و دسامبر 2007 به کشور خود بازگشته اند.

اما با تمام تدابیری که اندیشیده شده و تسهیلاتی که برای بازگشت دواطلبانه پناهندگان افغان به کشورشان فراهم آمده است، آمار رسمی از عدم استقبال پناهندگان برای بازگشت به سرزمین مادری خود حکایت دارد. به طوری که در 6 ماهه اول سال 2008 تنها 1500 نفر پناهنده افغانی به صورت داوطلبانه به کشور خود بازگشته اند.

حضور اتباع افغان در کشورمان، شاید به لحاظ نزدیکی فرهنگ و دین، تعارضاتی در پی نداشته باشد اما واقعیت این است که سکونت این قبیل اتباع در برخی از مناطق کشورمان، با مشکلاتی همراه بوده که در پی آن شاهد تبعات زیانبار این مشکلات بوده ایم. بنابراین، جدای از هزینه های کلان میزبانی از پناهندگان که بر دوش دولت ایران سنگینی می کند، آثار ناشی از آسیبهای حضور پناهندگان در این مناطق، بعضا سنگین تر از خسارات اقتصادی است.

با تمام تدابیری که اندیشیده شده، آمار رسمی از عدم استقبال پناهندگان برای بازگشت به سرزمین مادری خود حکایت دارد... واقعیت این است که سکونت اتباع افغان در برخی از مناطق کشورمان، با مشکلاتی همراه بوده که در پی آن شاهد تبعات زیانبار این مشکلات بوده ایم

با رجوع به صفحات حوادث روزنامه ها و تامل در پرونده های جنایی و...، متوجه می شویم که یک طرف قضیه در تعدادی از این پرونده ها، اتباع افغان بوده اند که بنابر دلایلی متهم بوده و مرتکب جرم و جنایت شده اند. در نتیجه این ذهنیت شکل گرفته که وجود پناهندگان در هر جامعه ای می تواند خسارات ناگواری به دنبال داشته باشد. ازدواج اتباع افغان با دختران ایرانی به خصوص دختران مشهدی، از دیگر مشکلات و معضلاتی است که موجب از هم گسیختگی برخی خانواده ها شده و تبعات آن به مراتب، بیش از محاسن این قبیل ازدواجها بوده است.

در هر حال، ایران به عنوان یکی از امن ترین کشورها برای حضور پناهندگان افغان و عراقی در منطقه، از جایگاه ممتازی در نزد جامعه بین الملل برخوردار است و این موضوع بارها مورد تاکید کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان قرار گرفته و به این واقعیت اذعان داشته اند که هیچ گاه نتوانسته اند آن طور که باید و شاید از عهده وظایف خود در قبال حمایت از دولت ایران برآیند.

شاید، روز جهانی پناهنده (20 ژوئن) بهترین بهانه باشد برای پرداختن به دردها و رنجهای پناهندگان و در عین حال، توجه به مشکلات عدیده ای که متوجه کشورهای میزبان پناهندگان است.