تاثیر چالشهای قومیتی بر روابط نامتوازن ترکیه و عراق

با اینکه شرایط عراق و ترکیب سیاسی و دموگرافی این کشور فرصت بنای یک ساختار جدید برای تعامل دو کشور را دچار مشکل می کند، اما زمینه های همکاری برای گشودن فصل جدیدی از روابط میان آنکارا و بغداد همچنان وجود دارد.

ترکیه همواره از وجود رگه های قومیتی که در عمق خاک عراق ریشه دارد رنج می برد وتلاش می کند با توسل به ابزارهای خشونت آمیز این رگه ها را قطع کند. وجود 16 میلیون کرد در ترکیه که به عنوان یک چالش در این کشور تلقی می شود؛ واقعیتی است که دولتهای گذشته ترکیه نتوانسته اند راه حل پایداری برای برون رفت از این بحران قومیتی پیدا کنند.

درگیری های خونین میان "پ.ک.ک" و نیروهای دولتی ترکیه که به کشته شدن هزاران نفر منجر شد، این چالش داخلی را به یک چالش برون مرزی برای ترکیه مبدل کرد، زیرا وجود یک امتداد قومیتی میان ساکنان جنوب شرق ترکیه و شمال عراق این موضوع را به یک مشکل منطقه ای تبدیل کرده است.

به همین دلیل دولتمردان ترکیه نمی توانند نسبت به جریانهایی که در پشت مرزهای این کشور اتفاق می افتد بی تفاوت باشند، زیرا هرگونه تغییری که در جغرافیای سیاسی منطقه روی دهد؛ به طور حتم بر اوضاع داخلی ترکیه تاثیر مستقیم خواهد گذاشت.

پس از سرنگونی رژیم صدام در سال 2003 میلادی، دولت ترکیه نسبت به اوضاع داخلی عراق و رویدادهای داخلی این کشور به ویژه در منطقه شمال عراق حساسیت بیشتری پیدا کرد، زیرا ترکیه، شمال عراق را پایگاهی نگران کننده برای امنیت ملی خود تلقی می کند. سیاستی که ترکیه در رابطه با عراق پس ازصدام، اتخاذ کرد؛ سیاست دوگانه ای است که از یک سو مبتنی بر حفظ رابطه با دولت عراق و از سوی دیگر تلاش برای جلوگیری از بروز هر گونه تغییرات احتمالی در شمال این کشور است.
 
آنچه در جریان سفر نخست وزیر ترکیه رخ داد؛ برآیند نگاه دوگانه و توام با سوء ظن دولت ترکیه نسبت به اوضاع عراق و ترکیب سیاسی این کشور بود. رجب طیب اردوغان در این سفر عدم تمایل خود را برای دیدار با برخی شخصیتهای سیاسی و
دولتی عراق ابراز داشت که این امر برخاسته از پیچیدگی های بافت سیاسی و اجتماعی عراق است، زیرا نگاه بدبینانه دولتمردان ترکیه نسبت به ساختار داخلی عراق مانع دستیابی دو کشور به یک راه حل منطقی برای پایان دادن به مشکلات مرزی دو کشور شده.

این سفر هر چند به بهبود روابط دو کشور کمک خواهد کرد، اما به مفهوم پایان منازعات دیرینه ترکیه وعراق نخواهد بود. آنچه مسلم است ترکیه نیازمند بازنگری در سیاستهای داخلی خود در رابطه با مسائل قومیتی دارد واین امر بدون رایزنی با کشورهای همجوار و بهره گیری از تجارب کشورهای همسایه ترکیه تحقق نخواهد یافت.

دولت ترکیه چه به لحاظ منطقه ای و چه به لحاظ بین المللی جایگاه بالایی دارد که می تواند نقش فعالی در برقراری ثبات وامنیت در خاورمیانه ایفا کند،بنابراین تشکیل یک حلقه به هم پیوسته سیاسی میان ترکیه و کشورهای همسایه برای حل بحرانهای منطقه ای یک ضرورت غیرقابل انکاری است، زیرا این حلقه می تواند راهکارهای لازم را برای حل مشکلات فراروی کشورهای منطقه ارائه دهد.

اکنون سفر نخست وزیر ترکیه به عراق می تواند فرصت مناسبی باشد تا در پرتو آن دو کشور بدون توجه به حوادث گذشته نقاط آسیب وقوت خود را شناسایی و برای گشودن صفحه جدیدی از مناسبات پایدار درعرصه های امنیتی، سیاسی واقتصادی گامهای عملی بر دارند.