زبان فارسی تحلیلی‌تر از انگلیسی/ زبان عامیانه پیشروتر از زبان رسمی

به گزارش خبرنگار مهر، در ابتدای این نشست ابوالحسن نجفی - مترجم و منتقد ادبی - با اشاره به چگونگی وضع معادل در زبان های دیگر برای مفاهیم جدید، گفت: در نیمه دوم قرن نوزدهم جلسات متعددی برای یافتن معادل و کلمات در زبان انگلیسی ترتیب می دادند؛ تا امروز که هر روز صدها واژه جدید در این زبان ساخته می شود و این به این دلیل است که زبان انگلیسی از امکانات بالقوه اش استفاده کرده است. ما هم باید ببینیم زبان فارسی چه امکاناتی دارد و اگر دارد، آیا از آنها استفاده کرده ایم یا نه؟

وی با اشاره به سه منبع موجود که زبان فارسی می تواند از آنها استفاده کند، افزود: اشتقاق های فعلی یکی از این منابع است؛ هر فعل در زبان فارسی 30 وجه اشتقاقی دارد که خیلی از آنها بلا استفاده مانده و همه افعال زبان فارسی هم این امکانات را دارند که از تمام وجوه اشتقاقی شان استفاده شود اما تحقیقات نشان می دهد که هیچ فعلی وجود ندارد که چنین از آن استفاده شده باشد.

زبان عامیانه پیشروتر از زبان رسمی

نجفی اضافه کرد: ما در طول سالیان افعال بسیط را به افعال مرکب تبدیل و در واقع آنها (افعال بسط) را فراموش کرده ایم. در زبان عامیانه فارسی به راحتی از مصادر قیاسی استفاده می شود و از آنها کلمه می سازند اما در زبان رسمی همیشه ما از ساختن واژه ترسیده ایم.

این مترجم گفت: منبع دوم استفاده از پیشوندها و پسوندهاست. زبان فارسی بیش از 70 پسوند و تعداد کمی هم پیشوند دارد که از آنها هم استفاده خوبی نمی شود. منبع سوم هم ترکیب سازی است و می توان از ترکیب اسم با مصدر، قید با اسم، ضمیر با اسم، اسم با ضمیر و... کلمه ساخت که در زبان عامیانه فراوان است.

علی محمد حق شناس - زبان شناس - هم در این نشست با هشدار نسبت به یکی کردن سه مفهوم زبان، فرهنگ و خط گفت: زبان خانه اندیشه و فرهنگ انسان است اما خود اندیشه نیست. آنچه در این خانه هست، حکم امکانات و در واقع حکم فرهنگ را دارد و این فرهنگ مجموع آن چیزهایی است که در طول سالیان در زبان جمع شده است چه به صورت آگاهانه مثل علم، اندیشه، فلسفه و ... و چه به صورت ناآگاهانه مثل آداب و سنن و ...

برخی زبان ها بر اثر تغییرات فرهنگی از بین رفتند

وی افزود: خط هم جزو تجهیزات بسیار جدیدی است که در اختیار زبان گذاشته شده است و حکم لوله کشی یک ساختمان را دارد. اثرات تغییر خط زودگذر است و ممکن است در دو سه نسل آشوب ایجاد کند اما بعداً این تغییرات جا می افتد ولی تاثیر فرهنگ و زبان ماندگار است و اتفاقات ناخوبی که در فرهنگ اتفاق بیفتد ممکن است زبان را گیج کند و گاهی ممکن است به کلی زبان را از بین ببرد.

بخش صرف زبان فارسی زنگار گرفته است

این زبان شناس با انتقاد از برخی اظهارات مبنی بر اینکه زبان فارسی زبان نازایی است گفت: این به معنی این است که مردم آن زبان هم نازا هستند. زایایی واژگانی به بخش اشتقاقی صرف مربوط می شود یعنی اگر ما صرف را راه بیندازیم، بخش نحو هم به راحتی کار خودش را انجام می دهد و می تواند به صورت عندالزوم واژه بسازد. اما این بخش (صرف) در طول قرون و به دلایل مختلف اندکی معطل مانده است که سبب شده قواعد زبان فارسی نیز زنگار بگیرد به طوری که اگر من الان کلمه "خندش" را بکار ببرم عده ای "چندششان" می شود.

حق شناس اضافه کرد: درست در همین دوره که صرف فارسی سترون و زایایی واژگانی اش دچار اشکال شده، فرهنگ ما نیز دستخوش نازایی شده که به گمان من این امر منبعث از بهت زدگی ما در مقابل فرهنگ هایی است که ما به یکباره با آنها روبرو شدیم و به دلایلی بر آن شدیم تا جهانمان را تازه کنیم و مفاهیم تازه بیاوریم و به همین خاطر زبانمان را آماج هجوم مفاهیم گونانگون از هر طرف کردیم.

وی افزود: چاره این مشکل این است که کمیته هایی برای واژه سازی تشکیل دهیم اما این کمیته ها هم قطعاً راه به جایی نمی برند چرا که مسئله بعدی ملی پیدا کرده و برای مشکلی همگانی، همگان باید دست به دست همدیگر بدهند. زبان فارسی هم مثل هر زبان دیگری توانایی زایایی دارد اما حل این مشکل هم کافی نیست چرا که زبان فارسی تنها در وجه واژگانی خلاصه نمی شود. زبان فارسی عقیم نیست بلکه وارد دور تازه ای از فرهنگ تازه ای شده و کسی باید این زبان را متحول کند.

زبان فارسی تحلیلی تر از زبان انگلیسی است

محمد دبیرمقدم نیز در این نشست با اشاره به پیشینه تاریخی زبان فارسی و مقایسه آن با زبان انگلیسی گفت: زبان فارسی در دوره باستان تصریفی بود و تا پیش از اسلام به سمت تحلیلی شدن سوق داده شد و امروز هم تحلیلی تر از زبان انگلیسی است. شاهد این مدعا هم استفاده از واژه های مرکب است. نباید امکانات واژه سازی زبان ها را سیاه و سفید دید.

وی افزود: زبان فارسی دستخوش تاریخی درون زا، طبیعی، عادی و متعارف شده است. یکی از راه های تقویت هر چه بیشتر زبان فارسی اهتمام در به کار بردن زبان علمی و برانگیختن حساسیت عموم برای به خدمت گرفتن واژگان فارسی است.

در این نشست بسیاری از نویسندگان، منتقدین، زبان شناسان، مترجمین و پژوهشگران زبان فارسی از جمله احمد سمیعی گیلانی، غلامحسین ابراهیمی دینانی، علی معصومی همدانی، فریدون بدره ای، تهمورث ساجدی، علی موسوی گرمارودی، احمد جلالی و ... حضور داشتند.